WEBVTT

00:00:20.083 --> 00:00:24.166
1956'da Jacques Cousteau'ya 
ait bir belgesel

00:00:24.459 --> 00:00:27.834
hem Palme d'Or, hem de
Oscar ödülü kazandı.

00:00:28.042 --> 00:00:30.918
Bu filmin ismi 'Le Monde du Silence'

00:00:30.930 --> 00:00:33.169
ya da 'Sessiz Dünya' idi.

00:00:33.609 --> 00:00:38.860
Yapıma bu ismin verilmesindeki sebep,
su altının sessiz bir dünya oluşuydu.

00:00:39.509 --> 00:00:42.029
Bugün, 60 yıl sonra, biliyoruz ki

00:00:42.030 --> 00:00:45.901
su altı dünyası hiç de sessiz değil.

00:00:45.902 --> 00:00:48.911
Nerede olduğunuza ve yılın hangi
zamanı olduğuna bağlı olarak,

00:00:48.912 --> 00:00:52.252
seslerin suyun üzerinde
işitilemez olmasına rağmen,

00:00:52.253 --> 00:00:58.417
su altı ses düzeni herhangi bir
yağmur ormanı kadar gürültülü olabilir.

00:00:58.422 --> 00:01:04.569
Karides gibi omurgasızlar, balık
ve deniz memelileri, hepsi sesi kullanır.

00:01:04.879 --> 00:01:07.800
Kendi habitatlarını anlamak,

00:01:07.801 --> 00:01:11.440
birbirleriyle iletişim içinde
olmak, yönlerini bulmak,

00:01:11.441 --> 00:01:13.862
avcıların yerini tespit
etmek ve avlanmak için.

00:01:13.863 --> 00:01:19.191
Ayrıca sesi kendi çevreleri hakkında
bir şey öğrenmek amacıyla dinlerler.

00:01:19.192 --> 00:01:21.882
Kuzey Kutbu'nu ele alalım.

00:01:22.782 --> 00:01:25.993
Uçsuz bucaksız ve yaşanması
zor olarak kabul edilir,

00:01:25.994 --> 00:01:28.752
hatta bazen bir çöl olarak tanımlanır.

00:01:28.752 --> 00:01:33.555
Çünkü çok soğuk, ücra ve yılın
çoğu zamanı buzla kaplıdır.

00:01:34.445 --> 00:01:40.245
Yine de, dünya üzerinde Kuzey Kutbu'ndan
başka bir yerde olmayı tercih etmem.

00:01:40.246 --> 00:01:44.104
Özellikle, günler uzadıkça
ve ilkbahar yaklaştıkça.

00:01:44.504 --> 00:01:48.914
Bana göre, Kuzey Kutbu,
yüzeyde görünen ile

00:01:48.915 --> 00:01:54.296
su altında olup biten arasındaki
kopukluğu bir bütün hâline getiriyor.

00:01:54.586 --> 00:01:59.917
Beyaz, mavi ve soğuk buza
boylu boyunca bakıp da

00:02:00.587 --> 00:02:02.306
hiçbir şey göremeyebilirsiniz.

00:02:02.646 --> 00:02:05.295
Ancak su altını duyabilseydiniz,

00:02:05.296 --> 00:02:10.359
duyacağınız sesler sizi önce
şaşırtır, sonra keyiflendirirdi.

00:02:10.919 --> 00:02:14.658
Gözleriniz kilometrelerce buzdan
başka bir şey göremezken,

00:02:14.659 --> 00:02:18.166
kulaklarınız size, orada bir yerlerde

00:02:18.167 --> 00:02:22.542
kutup balinalarının, beyaz balinaların,
morsların ve fokların olduğunu söylerdi.

00:02:23.542 --> 00:02:25.631
Buz da ses çıkartır.

00:02:25.632 --> 00:02:31.022
Isı, okyanus akıntıları veya rüzgârlar
değişim gösterdikçe, çarpışan ve sürtünen

00:02:31.023 --> 00:02:34.373
buz parçaları, tiz çatlama,
patlama, inleme sesleri çıkarır.

00:02:35.123 --> 00:02:39.304
Kışın ortasında tamamı
buz kaplı denizde ise

00:02:39.614 --> 00:02:42.145
beyaz balinalar şarkı söyler.

00:02:43.185 --> 00:02:45.375
Bunu beklemezsiniz, çünkü

00:02:45.376 --> 00:02:50.503
biz insanlar görmeye odaklı hayvanlarız.

00:02:50.504 --> 00:02:53.336
Hepimiz olmasa da, çoğumuz,

00:02:53.346 --> 00:02:56.544
dünyamızı görme duyumuz ile idare ederiz.

00:02:56.545 --> 00:02:59.464
Su altında ise kimyasal işaretler

00:02:59.465 --> 00:03:03.493
ve ışık yeterince iletilemediğinden,
burada yaşayan memeliler için

00:03:03.494 --> 00:03:06.794
görebilme, seslerle gerçekleşebilmektedir.

00:03:06.795 --> 00:03:10.915
Ses su altında havada
iletildiğinden çok daha iyi iletilir.

00:03:10.916 --> 00:03:14.504
Dolayısıyla, çok uzak mesafelerden
dahi sinyaller duyulabilir.

00:03:14.505 --> 00:03:17.689
Kuzey Kutbu'nda bu özellikle önemli.

00:03:17.690 --> 00:03:21.423
Sadece kutup memelilerinin
birbirlerini duyabilmesi için değil,

00:03:21.424 --> 00:03:24.785
ayrıca çevredeki veya açık
denizdeki ağır bir buz kütlesinin

00:03:24.786 --> 00:03:29.127
varlığının göstergesi olabilecek
işaretleri de dinlemek zorundalar.

00:03:29.127 --> 00:03:32.785
Unutmayın ki, bu canlılar hayatlarının
büyük kısmını su altında geçirseler de,

00:03:32.785 --> 00:03:36.557
memeli olduklarından soluk alabilmek
için su yüzüne çıkmak zorundalar.

00:03:36.807 --> 00:03:40.748
Bu sebeple ince buzu
veya buz tutmamış yüzeyi

00:03:40.749 --> 00:03:44.369
ya da yakındaki buzdan
kaynaklanan yankıyı dinleyebilirler.

00:03:45.289 --> 00:03:48.169
Kuzey Kutup memelileri zengin ve çeşitli


00:03:48.169 --> 00:03:51.169
bir su altı ses düzeni 
içinde yaşamaktalar.

00:03:51.169 --> 00:03:54.497
İlkbaharda bu sesler, ahenksiz
bir karışıma dönüşebilir.

00:03:54.498 --> 00:03:57.496
(Uğultu, pır pır etme,
gıcırdama, ıslık, inleme sesleri)

00:04:11.219 --> 00:04:14.293
Ancak buz donmuş hâldeyken ve ısı
ya da okyanus akıntılarında

00:04:14.294 --> 00:04:17.892
büyük bir değişiklik yoksa,
Kuzey Kutbu'nun su altı dünyası,

00:04:17.894 --> 00:04:22.489
dünya okyanuslarının en düşük
ambiyans ses düzeylerinden

00:04:22.490 --> 00:04:24.239
bazılarına ev sahipliği yapar.

00:04:24.459 --> 00:04:25.999
Ama bu durum değişiyor.

00:04:26.000 --> 00:04:30.411
İklim değişikliği ve deniz
buzullarındaki azalma,

00:04:30.412 --> 00:04:33.870
Kuzey Kutbu'ndaki su altı ses
düzeyini değişikliğe uğratıyor.

00:04:33.871 --> 00:04:38.091
Bu da insanların sera gazı
salımının doğrudan bir sonucu.

00:04:38.451 --> 00:04:41.251
Aslına bakılırsa, iklim
değişikliğiyle biz,

00:04:41.252 --> 00:04:45.370
gezegenimizle tamamen kontrolsüz
bir deney yürütmekteyiz.

00:04:45.710 --> 00:04:47.886
Geride bıraktığımız 30 yılda,

00:04:47.887 --> 00:04:51.692
Kuzey Kutbu'nun bölgeleri,
dönemsel deniz buzullarında

00:04:51.693 --> 00:04:56.561
6 haftadan 4 aya düşüşe tanıklık etti.

00:04:56.562 --> 00:05:00.283
Bu düşüş bazen, Kuzey Kutbu'nun

00:05:00.284 --> 00:05:03.161
deniz taşıtlarının seyrine uygun
olduğu dönem olarak bilinen

00:05:03.162 --> 00:05:07.213
açık deniz mevsimi'nde
artış olarak değerlendirdi.

00:05:07.313 --> 00:05:10.043
Değişime uğrayan sadece
buz kütlelerinin genişliği değil,

00:05:10.843 --> 00:05:14.993
aynı zamanda yaşı ve eni de.

00:05:15.303 --> 00:05:18.372
Mevsimsel buzul kütlelerindeki azalmanın,

00:05:18.372 --> 00:05:22.202
buz fokları, morslar ve kutup ayıları gibi
yaşamları deniz buzullarına bağlı olan

00:05:22.202 --> 00:05:26.235
hayvanların habitatlarının kaybına
yol açtığını mutlaka duymuşsunuzdur.

00:05:26.555 --> 00:05:31.333
Deniz buzullarının azalması, sahil köyleri
boyunca erozyonun artışına da sebep oluyor

00:05:31.334 --> 00:05:35.475
ve deniz kuşları ile memelileri için
avlanmaya uygunluk da değişime uğruyor.

00:05:35.925 --> 00:05:40.554
İklim değişikliği ve deniz
buzullarındalki azalma ayrıca

00:05:40.555 --> 00:05:44.044
Kuzey Kutbu'nun su altı
ses düzenini de değiştiriyor.

00:05:44.045 --> 00:05:46.185
Ses düzeni derken neyi kastediyorum?

00:05:46.635 --> 00:05:49.635
Hayatını okyanuslara kulak
vererek kazanan bizler,

00:05:49.636 --> 00:05:53.890
hidrofon olarak bilinen su altı
mikrofonları gibi gereçler kullanıyoruz.

00:05:53.891 --> 00:05:57.896
Etrafımızdaki ortamsal sesi kaydediyoruz.

00:05:57.897 --> 00:06:01.176
Ses düzeni de bu
gürültü alanı içerisindeki

00:06:01.177 --> 00:06:02.786
farklı katılımcıları tanımlıyor.

00:06:02.787 --> 00:06:05.397
Hidrofonlarımızda duyduğumuz şey ise

00:06:05.398 --> 00:06:09.257
iklim değişikliğinin gerçek sesi.

00:06:09.467 --> 00:06:12.396
Bu değişimleri üç açıdan duyuyoruz:

00:06:12.886 --> 00:06:17.598
Havadan, sudan ve karadan.

00:06:18.108 --> 00:06:20.757
İlk olarak: Hava.

00:06:20.758 --> 00:06:23.357
Suyun üzerindeki rüzgâr
dalgaları oluşturuyor.

00:06:23.358 --> 00:06:26.538
Bu dalgalar kabarcıklar oluştuyor
ve bu kabarcıklar patlıyor.

00:06:26.539 --> 00:06:29.468
Patladıklarında ses çıkarıyorlar ve

00:06:29.469 --> 00:06:33.878
bu ses arka plandaki bir tıslama
ya da radyo paraziti gibi.

00:06:33.879 --> 00:06:36.970
Kuzey Kutbu buz kaplı olduğunda

00:06:36.971 --> 00:06:40.720
rüzgârdan kaynaklanan sesin
çoğunluğu suya ulaşmıyor,

00:06:40.721 --> 00:06:45.550
çünkü buz, atmosfer ve su
arasında tampon görevi görüyor.

00:06:45.551 --> 00:06:51.042
İşte bu Kuzey Kutbu'ndaki ses seviyesinin
çok düşük olmasının nedenlerinden biri.

00:06:51.322 --> 00:06:54.051
Ancak dönemsel buz kütlelerindeki azalma

00:06:54.052 --> 00:06:58.572
hem Kuzey Kutbu'nu bu dalga
sesine açık hâle getiriyor,

00:06:59.152 --> 00:07:01.912
hem de Kuzey Kutbu'ndaki
fırtınaların sayısı ve şiddetinin

00:07:01.913 --> 00:07:04.301
artmasına neden oluyor.

00:07:04.302 --> 00:07:09.583
Tüm bunlar daha önce sessiz olan okyanusun
ses seviyelerinin yükselmesine yol açıyor.

00:07:10.273 --> 00:07:12.854
İkinci olarak: Su.

00:07:13.614 --> 00:07:18.662
Daha az dönemsel deniz buzulları nedeniyle
yarı-Kuzey Kutup türleri kuzeye ilerliyor

00:07:18.663 --> 00:07:23.346
ve daha açık denizin sağladığı
yeni habitatlardan yararlanıyor.

00:07:23.576 --> 00:07:28.415
Kutup balinalarının, gördüğünüz
bu tür gibi, sırt yüzgeci yoktur,

00:07:28.416 --> 00:07:33.166
çünkü buz kaplı sularda yaşamak
ve yüzmek üzere evrilmişlerdir.

00:07:33.167 --> 00:07:35.384
Sırtında öyle bir şey bulunması, buzda

00:07:35.385 --> 00:07:38.385
yol almaya çok elverişli değil,

00:07:38.386 --> 00:07:42.596
hatta hayvanları buzdan uzak tutabilir.

00:07:42.597 --> 00:07:46.596
Ancak şimdi, nereyi dinlediysek,
gittikçe daha kuzeyde

00:07:46.597 --> 00:07:50.006
ve gittikçe mevsimin
daha geç zamanlarında,

00:07:50.007 --> 00:07:52.357
oluklu balina, kambur balina

00:07:52.358 --> 00:07:54.997
ve orka balinaların seslerini duyuyoruz.

00:07:54.998 --> 00:08:00.557
Esasen, Kuzey Kutbu'nun yarı-kutupsal
türler tarafından işgalini duyuyoruz

00:08:00.737 --> 00:08:02.968
ve bunun ne anlama geldiğini bilmiyoruz.

00:08:02.969 --> 00:08:08.106
Kuzey Kutup türlerle yarı-kutupsal türler
arasında yemek için bir rekabet mi olacak?

00:08:08.107 --> 00:08:13.631
Bu yarı kutupsal türler Kuzey Kutbu'na
yeni hastalık veya parazit getirebilir mi?

00:08:13.971 --> 00:08:17.017
Ortaya çıkardıkları yeni sesler

00:08:17.018 --> 00:08:19.728
su altı ses düzenine ne yapıyor?

00:08:19.729 --> 00:08:21.809
Üçüncü olarak: Kara.

00:08:21.810 --> 00:08:24.849
Kara derken insanları kastediyorum.

00:08:25.239 --> 00:08:29.275
Daha fazla açık deniz, Kuzey Kutbu'nun
insanlarca daha fazla kullanılması demek.

00:08:29.835 --> 00:08:31.319
Henüz geçtiğimiz yaz,

00:08:31.320 --> 00:08:35.349
çok büyük bir yolcu gemisi,
Avrupa ve Pasifik arasındaki

00:08:35.350 --> 00:08:39.119
bir zamanların hayali güzergâhı
Kuzeybatı Geçidi'nde yol aldı.

00:08:39.799 --> 00:08:45.698
Deniz buzulundaki azalma insanların Kuzey
Kutbu'nu daha sık işgal etmesinin sebebi.

00:08:45.699 --> 00:08:50.249
Petrol ve gaz sondajına,

00:08:50.250 --> 00:08:52.849
ticari gemiciliğe, aynı zamanda,

00:08:52.850 --> 00:08:54.901
artan turizme müsaade etmekte.

00:08:56.001 --> 00:08:58.171
Bugün biliyoruz ki, gemi sesleri

00:08:58.171 --> 00:09:00.931
balinaların stres hormonlarında
artışa sebebiyet veriyor,

00:09:00.931 --> 00:09:03.250
hatta beslenme alışkanlarını
sekteye uğratabilir.

00:09:03.670 --> 00:09:05.374
Her 10-20 saniyede bir,

00:09:05.375 --> 00:09:10.834
alçak frekanslı, yüksek patlama
sesleri çıkaran havalı tabancalar,

00:09:11.482 --> 00:09:14.982
balinaların yüzme ve ses çıkarma
davranışlarını değiştiriyor.

00:09:15.322 --> 00:09:20.050
Tüm bu ses kaynakları,
Kuzey Kutup memelilerinin içinde

00:09:20.051 --> 00:09:23.563
iletişim kurduğu akustik alanı küçültüyor.

00:09:24.293 --> 00:09:29.022
Yılın belli zamanlarında, Kuzey Kutup
memelileri çok yüksek seviyedeki seslere

00:09:29.023 --> 00:09:30.832
alışık olmalarına rağmen,

00:09:30.833 --> 00:09:34.741
bu sesler ağırlıkla diğer hayvanlardan
ya da deniz buzullarından geliyor.

00:09:34.742 --> 00:09:37.372
Bunlar da bu hayvanların
birlikte evrildiği

00:09:37.373 --> 00:09:40.656
hayatların devamı için
çok önemi olan sesler.

00:09:41.116 --> 00:09:44.495
Yeni sesler ise yüksek ve yabancı.

00:09:44.815 --> 00:09:49.375
Bunlar doğayı, anladığımızı zannettiğimiz,

00:09:49.945 --> 00:09:52.452
ancak anlamadığımız
pek çok açıdan etkileyebilir.

00:09:52.662 --> 00:09:57.284
Unutmayın ki, duyma yetisi
bu hayvanlar için en önemli duyu

00:09:57.285 --> 00:10:01.726
ve hızla değişen yalnızca
Kuzey Kutbu'nun fiziksel yapısı değil,

00:10:01.966 --> 00:10:04.715
ayrıca akustik yapısı da.

00:10:04.716 --> 00:10:08.348
Bu hayvanları sessiz bir
kırsal bölgeden koparıp

00:10:08.349 --> 00:10:12.076
en yoğun saatte büyük
bir şehre bırakmışız gibi.

00:10:12.077 --> 00:10:14.056
Bundan kaçamazlar.

00:10:14.057 --> 00:10:16.387
Peki şimdi ne yapabiliriz?

00:10:17.027 --> 00:10:19.679
Rüzgârların hızını azaltamayız ya da

00:10:19.680 --> 00:10:22.850
yarı kutupsal türleri kuzeye
göç etmekten alıkoyamayız,

00:10:22.851 --> 00:10:26.052
ancak insan kaynaklı su altı
seslerini azaltmak üzere

00:10:26.052 --> 00:10:29.052
bölgesel çözüm yöntemleri
üzerinde çalışabiliriz.

00:10:29.052 --> 00:10:32.399
Bunlardan bir tanesi,
Kuzey Kutbu'ndan geçen

00:10:32.400 --> 00:10:34.218
gemileri yavaşlatmak,

00:10:34.219 --> 00:10:38.143
çünkü daha yavaş bir gemi,
daha sessiz bir gemidir.

00:10:38.144 --> 00:10:41.882
Çiftleşme, beslenme veya göç
açısından önem taşıyan

00:10:41.883 --> 00:10:46.710
dönemlerde ve bölgelere
girişleri kısıtlayabiliriz.

00:10:46.950 --> 00:10:50.159
Gemileri daha sessizleştirebiliriz
ve okyanus tabanını

00:10:50.160 --> 00:10:53.520
incelemek için daha iyi
yöntemler geliştirebiliriz.

00:10:54.120 --> 00:10:58.750
İyi haber şu ki, şu anda bunun
üzerinde çalışan insanlar var.

00:10:58.751 --> 00:11:03.071
Ancak, en nihayetinde, insan
kaynaklı atmosferik değişiklikleri

00:11:03.072 --> 00:11:05.952
geriye çevirmek

00:11:05.953 --> 00:11:09.954
veya en azından yavaşlatmak,
biz, insanlara düşüyor.

00:11:09.955 --> 00:11:14.954
O zaman sessiz su altı
dünyası fikrine geri dönelim.

00:11:15.284 --> 00:11:17.114
Bugün Kuzey Kutbu'nda yüzen

00:11:17.115 --> 00:11:20.413
çoğu balinanın, özellikle kutup
balinası gibi uzun ömürlü türlerin

00:11:20.414 --> 00:11:23.958
- eskimoların deyişiyle iki
insan ömrü kadar yaşayan -

00:11:23.959 --> 00:11:27.710
Jacques Cousteau 1956'da

00:11:27.735 --> 00:11:31.414
filmini yaptığında

00:11:31.415 --> 00:11:34.006
hayatta olmaları tamamen mümkün.

00:11:34.446 --> 00:11:36.155
Geriye dönüp baktığımızda,

00:11:36.155 --> 00:11:41.015
bugün okyanuslarda yarattığımız
bütün gürültüyü gözönüne alırsak,

00:11:41.015 --> 00:11:44.227
belki gerçekten de 'sessiz bir dünya' idi.

00:11:44.977 --> 00:11:46.385
Teşekkür ederim.

00:11:46.386 --> 00:11:48.026
(Alkış)