1
00:00:06,372 --> 00:00:07,964
Ako pokušate da platite nešto

2
00:00:07,964 --> 00:00:09,439
parčetom papira,

3
00:00:09,439 --> 00:00:11,374
možete imati problema.

4
00:00:11,374 --> 00:00:13,357
Osim, naravno, kada bi to parče papira

5
00:00:13,357 --> 00:00:15,335
bilo novčanica od sto dolara.

6
00:00:15,335 --> 00:00:17,128
Ali šta je to što ovu novčanicu čini

7
00:00:17,128 --> 00:00:18,832
tako zanimljivijom i vrednijom

8
00:00:18,832 --> 00:00:20,793
od ostalog papira?

9
00:00:20,793 --> 00:00:23,357
Uostalom, ne možete mnogo
da uradite sa njim.

10
00:00:23,357 --> 00:00:25,079
Ne možete da ga jedete.

11
00:00:25,079 --> 00:00:26,946
Ne možete da gradite stvari od njega.

12
00:00:26,946 --> 00:00:29,064
A spaljivanje je zapravo nezakonito.

13
00:00:29,064 --> 00:00:30,871
Pa, u čemu je stvar?

14
00:00:30,871 --> 00:00:33,029
Naravno, verovatno znate odgovor.

15
00:00:33,029 --> 00:00:35,069
Novčanicu od sto dolara štampa vlada

16
00:00:35,069 --> 00:00:37,484
i ona predstavlja zvaničnu valutu,

17
00:00:37,484 --> 00:00:40,190
dok ostali papiri to nisu.

18
00:00:40,190 --> 00:00:42,356
Ali to je ono što ih čini legalnim.

19
00:00:42,356 --> 00:00:45,038
S druge strane, novčanicu
od sto dolara čini vrednosnom

20
00:00:45,038 --> 00:00:48,035
to koliko ih je u opticaju.

21
00:00:48,035 --> 00:00:50,086
Kroz istoriju, većina valuta,

22
00:00:50,086 --> 00:00:51,496
uključujući i američki dolar,

23
00:00:51,496 --> 00:00:53,523
bila je vezana za dragocenosti

24
00:00:53,523 --> 00:00:55,376
i količina valute u opticaju

25
00:00:55,376 --> 00:00:58,671
zavisila je od vladinih rezervi
u zlatu ili srebru.

26
00:00:58,671 --> 00:01:01,954
Ali nakon što su SAD
ukinule ovaj sistem 1971,

27
00:01:01,954 --> 00:01:05,786
dolar je postao tzv. fiat novac,

28
00:01:05,786 --> 00:01:08,221
što znači da nema
nikakvo materijalno pokriće

29
00:01:08,221 --> 00:01:11,183
već se oslanja isključivo
na vladinu politiku

30
00:01:11,183 --> 00:01:13,644
o količini valute koja će se štampati.

31
00:01:13,644 --> 00:01:16,606
Dakle, koji ogranak naše vlade
donosi ovu odluku?

32
00:01:16,606 --> 00:01:19,596
Izvršna, zakonodavna, sudska?

33
00:01:19,596 --> 00:01:22,068
Odgovor je iznenađujući -
ništa od navedenog!

34
00:01:22,068 --> 00:01:24,619
U stvari, monetarnu politiku postavlja

35
00:01:24,619 --> 00:01:26,825
nezavisni Sistem federalnih rezervi,

36
00:01:26,825 --> 00:01:28,576
odnosno Fed,

37
00:01:28,576 --> 00:01:30,414
sastavljen od 12 regionalnih banaka

38
00:01:30,414 --> 00:01:32,619
iz većih gradova širom zemlje.

39
00:01:32,619 --> 00:01:33,954
Njegov Upravni odbor,

40
00:01:33,954 --> 00:01:35,450
kojeg imenuje predsednik

41
00:01:35,450 --> 00:01:36,619
i potvrđuje Senat,

42
00:01:36,619 --> 00:01:38,121
izveštava Kongresu

43
00:01:38,121 --> 00:01:41,619
i celokupni profit Feda
ide u blagajnu SAD.

44
00:01:41,619 --> 00:01:43,499
Ali da bi se Fed zaštitio od uticaja

45
00:01:43,499 --> 00:01:45,786
svakodnevnih političkih promena,

46
00:01:45,786 --> 00:01:49,262
on nije pod direktnom kontrolom
bilo koje grane vlasti.

47
00:01:49,262 --> 00:01:50,760
Zašto Fed onda prosto ne odluči

48
00:01:50,760 --> 00:01:52,436
da štampa bezbroj
novčanica od sto dolara

49
00:01:52,436 --> 00:01:53,616
kako bi svi bili bogati?

50
00:01:53,616 --> 00:01:56,895
Pa, zato što onda novčanice
ne bi imale nikakvu vrednost.

51
00:01:56,895 --> 00:01:59,020
Razmislite o valuti u smislu

52
00:01:59,020 --> 00:02:01,856
njene razmene za robu i usluge.

53
00:02:01,856 --> 00:02:04,036
Ako se ukupan iznos novca u opticaju

54
00:02:04,036 --> 00:02:07,585
povećava brže od ukupne vrednosti

55
00:02:07,585 --> 00:02:08,818
robe i usluga u privredi,

56
00:02:08,818 --> 00:02:10,578
onda će svaki pojedinac moći

57
00:02:10,578 --> 00:02:13,244
da kupi manju količinu tih stvari
nego ranije.

58
00:02:13,244 --> 00:02:15,586
Ovo se zove inflacija.

59
00:02:15,586 --> 00:02:16,676
Sa druge strane,

60
00:02:16,676 --> 00:02:18,227
ako ponuda novca ostane ista,

61
00:02:18,227 --> 00:02:20,618
dok se roba i usluge sve više proizvode,

62
00:02:20,618 --> 00:02:22,588
vrednost svakog dolara bi porasla

63
00:02:22,588 --> 00:02:24,841
u procesu poznatom kao deflacija.

64
00:02:24,841 --> 00:02:26,640
Dakle, koje je gore?

65
00:02:26,640 --> 00:02:27,847
Previše inflacije

66
00:02:27,847 --> 00:02:29,751
znači da će novac u vašem novčaniku

67
00:02:29,751 --> 00:02:31,065
sutra vredeti manje,

68
00:02:31,065 --> 00:02:32,931
što vas navodi da ga potrošite odmah.

69
00:02:32,931 --> 00:02:34,879
Dakle, dok bi ovo stimulisalo biznis,

70
00:02:34,879 --> 00:02:37,037
takođe bi ohrabrilo
i povećanje potrošnje

71
00:02:37,037 --> 00:02:39,899
ili prikupljanje robe
poput hrane i goriva, što bi

72
00:02:39,899 --> 00:02:41,644
povećalo njihove cene i dovelo

73
00:02:41,644 --> 00:02:45,704
do nestašice i još veće inflacije.

74
00:02:45,704 --> 00:02:47,666
Ali deflacija bi učinila da ljudi

75
00:02:47,666 --> 00:02:49,120
žele da zadrže svoj novac,

76
00:02:49,120 --> 00:02:51,033
i smanjenje potrošnje

77
00:02:51,033 --> 00:02:52,591
bi smanjilo poslovne profite,

78
00:02:52,591 --> 00:02:54,288
što dovodi do veće nezaposlenosti

79
00:02:54,288 --> 00:02:55,954
i daljeg smanjenja potrošnje

80
00:02:55,954 --> 00:02:58,251
izazivajući smanjenje ekonomije.

81
00:02:58,251 --> 00:02:59,870
Dok većina ekonomista veruje da

82
00:02:59,870 --> 00:03:01,918
je previše inflacije i deflacije opasno,

83
00:03:01,918 --> 00:03:04,255
mali, konzistentni iznos inflacije

84
00:03:04,255 --> 00:03:07,787
neophodan je
za podsticanje privrednog rasta.

85
00:03:07,787 --> 00:03:10,258
Fed koristi ogromne količine
ekonomskih podataka

86
00:03:10,258 --> 00:03:13,621
da utvrdi koliko valute treba
da bude u opticaju,

87
00:03:13,621 --> 00:03:15,599
uključujući i prethodne stope inflacije,

88
00:03:15,599 --> 00:03:16,904
međunarodne trendove

89
00:03:16,904 --> 00:03:18,739
i stopu nezaposlenosti.

90
00:03:18,739 --> 00:03:20,467
Kao u priči o Zlatokosi,

91
00:03:20,467 --> 00:03:22,233
oni treba da pogode brojeve kako bi

92
00:03:22,233 --> 00:03:24,619
stimulisali rast i zaposlenost,

93
00:03:24,619 --> 00:03:27,694
ne dozvoljavajući inflaciju.

94
00:03:27,694 --> 00:03:29,068
Fed ne samo da određuje

95
00:03:29,068 --> 00:03:32,533
koliko vredi papir u vašem novčaniku

96
00:03:32,533 --> 00:03:34,700
već i koje su šanse da dobijete

97
00:03:34,700 --> 00:03:36,402
i zadržite posao gde ga zarađujete.