1
00:00:06,372 --> 00:00:07,604
Jeśli próbowałeś

2
00:00:07,604 --> 00:00:09,359
zapłacić za coś kawałkiem papieru,


3
00:00:09,359 --> 00:00:11,094
mogłeś wpakować się w tarapaty,


4
00:00:11,094 --> 00:00:13,187
chyba że,

5
00:00:13,187 --> 00:00:14,845
był to studolarowy banknot.

6
00:00:14,845 --> 00:00:17,318
Ale co sprawia, że banknot


7
00:00:17,318 --> 00:00:18,892
ma większą wartość

8
00:00:18,892 --> 00:00:20,703
niż inne kawałki papieru?

9
00:00:20,703 --> 00:00:23,267
Przecież niewiele można z nim zrobić.

10
00:00:23,267 --> 00:00:24,649
Nie można go zjeść

11
00:00:24,669 --> 00:00:26,086
ani nic z niego zbudować.

12
00:00:26,086 --> 00:00:28,984
A spalenie go jest nielegalne.

13
00:00:28,984 --> 00:00:31,031
Więc o co chodzi?

14
00:00:31,031 --> 00:00:34,359
Studolarowy banknot

15
00:00:34,359 --> 00:00:35,679
jest wydawany przez rząd

16
00:00:35,679 --> 00:00:40,674
i wyznaczony jako oficjalna waluta

17
00:00:40,674 --> 00:00:42,356
To nadaje mu legalności.

18
00:00:42,356 --> 00:00:44,758
Jego wartość zależy od tego,

19
00:00:44,758 --> 00:00:48,035
jak wiele banknotów jest w obiegu.

20
00:00:48,035 --> 00:00:51,076
Na przestrzeni lat, większość walut,
łącznie z dolarem,

21
00:00:51,076 --> 00:00:53,523
było powiązanych z wartościowymi towarami,

22
00:00:53,523 --> 00:00:55,496
a ich ilość w obiegu zależała

23
00:00:55,496 --> 00:00:59,041
od rządowych rezerw złota lub srebra.

24
00:00:59,041 --> 00:01:02,084
W 1971 roku rząd USA zniósł ten system

25
00:01:02,084 --> 00:01:05,786
i dolar stał się pieniądzem fiducjarnym,

26
00:01:05,786 --> 00:01:08,221
czyli bez związku z zewnętrznymi źródłami,

27
00:01:08,221 --> 00:01:11,373
zależny od polityki rządu,

28
00:01:11,373 --> 00:01:14,134
który decydował, ile pieniędzy wydrukować.

29
00:01:14,134 --> 00:01:16,606
Która władza rządu ustala tę politykę?

30
00:01:16,606 --> 00:01:19,386
Wykonawcza, ustawodawcza czy sądowa?

31
00:01:20,526 --> 00:01:22,068
Żadna z nich.

32
00:01:22,068 --> 00:01:24,619
Polityka pieniężna jest ustalana

33
00:01:24,619 --> 00:01:26,825
przez niezależny 
System Rezerwy Federalnej,

34
00:01:26,825 --> 00:01:28,316
inaczej Fed,

35
00:01:28,316 --> 00:01:30,444
składający się z 12 regionalnych banków

36
00:01:30,444 --> 00:01:32,269
w głównych miastach.

37
00:01:32,269 --> 00:01:33,634
Ich członkowie zarządu,

38
00:01:33,634 --> 00:01:35,320
wybrani przez prezydenta

39
00:01:35,320 --> 00:01:36,619
i zatwierdzeni przez Senat,

40
00:01:36,619 --> 00:01:38,021
podlegają Kongresowi

41
00:01:38,021 --> 00:01:41,669
i cały zysk Fed trafia do skarbu kraju.

42
00:01:41,669 --> 00:01:43,499
Aby uchronić Fed od polityki

43
00:01:43,499 --> 00:01:45,786
która może się zmieniać z dnia na dzień,

44
00:01:45,786 --> 00:01:48,107
nie jest ona pod bezpośrednią kontrolą

45
00:01:48,107 --> 00:01:49,468
żadnej z władz.

46
00:01:49,468 --> 00:01:50,980
Dlaczego więc Fed nie wydrukuje

47
00:01:50,980 --> 00:01:52,606
nieskończonej ilości banknotów,

48
00:01:52,606 --> 00:01:54,436
żeby wszyscy byli szczęśliwi i bogaci?


49
00:01:54,436 --> 00:01:56,895
Bo wtedy banknoty straciłyby wartość.

50
00:01:57,075 --> 00:01:59,470
Celem waluty

51
00:01:59,470 --> 00:02:01,566
jest wymiana na towary i usługi.

52
00:02:01,856 --> 00:02:05,444
Jeśli ilość waluty w obiegu 
wzrasta szybciej niż

53
00:02:05,444 --> 00:02:08,648
ilość towarów i usług,

54
00:02:08,648 --> 00:02:13,308
zmniejsza się jej siła nabywcza.

55
00:02:13,308 --> 00:02:15,466
Jest to inflacja.

56
00:02:15,466 --> 00:02:16,517
Z drugiej strony,

57
00:02:16,517 --> 00:02:18,478
jeśli zasób pieniędzy pozostaje taki sam,

58
00:02:18,478 --> 00:02:20,838
a towarów i usług przybywa

59
00:02:20,838 --> 00:02:23,490
wzrasta wartość każdego dolara,

60
00:02:23,490 --> 00:02:25,327
w procesie zwanym deflacją.

61
00:02:25,327 --> 00:02:26,641
Co jest gorsze?

62
00:02:26,641 --> 00:02:28,265
Zbyt wysoka inflacja oznacza,

63
00:02:28,265 --> 00:02:30,711
że pieniądze jutro będą mniej warte,

64
00:02:30,711 --> 00:02:33,239
więc będziesz chciał je wydać szybciej.

65
00:02:33,239 --> 00:02:35,547
Choć stymulowałoby to gospodarkę,

66
00:02:35,547 --> 00:02:37,709
prowadziłoby do nadmiernej konsumpcji

67
00:02:37,709 --> 00:02:40,194
lub magazynowania towarów, 
jak jedzenie i paliwo,

68
00:02:40,194 --> 00:02:41,494
co podniosłoby ich cenę,

69
00:02:41,494 --> 00:02:43,386
spowodowało braki na rynku

70
00:02:43,386 --> 00:02:45,020
i większą inflację.

71
00:02:45,930 --> 00:02:47,633
Deflacja sprawiłaby, że ludzie

72
00:02:47,633 --> 00:02:49,351
chcieliby zachować pieniądze,

73
00:02:49,351 --> 00:02:51,088
a mniejsze wydatki

74
00:02:51,088 --> 00:02:52,564
obniżyłyby zyski,

75
00:02:52,564 --> 00:02:54,201
co zwiększyłoby bezrobocie

76
00:02:54,201 --> 00:02:56,230
i jeszcze bardziej zmniejszyło wydatki.

77
00:02:56,230 --> 00:02:58,498
Gospodarka zaczęłaby się kurczyć.

78
00:02:58,498 --> 00:02:59,825
Według ekonomistów

79
00:02:59,825 --> 00:03:02,487
nadmiar jednego 
i drugiego jest niebezpieczny,

80
00:03:02,487 --> 00:03:05,548
ale niska, stała inflacja jest konieczna

81
00:03:05,548 --> 00:03:07,431
do wzrostu ekonomicznego.

82
00:03:07,861 --> 00:03:10,669
Fed wykorzystuje ogromną ilość danych

83
00:03:10,669 --> 00:03:13,514
żeby określić, ile pieniędzy 
powinno być w obiegu,

84
00:03:13,514 --> 00:03:17,029
wliczając poprzednie wskaźniki inflacji,
trendów międzynarodowych,

85
00:03:17,029 --> 00:03:18,757
i bezrobocia.

86
00:03:18,757 --> 00:03:20,359
Jak w bajce o Złotowłosce,

87
00:03:20,359 --> 00:03:22,304
muszą znaleźć idealne cyfry,

88
00:03:22,304 --> 00:03:24,758
aby stymulować rozwój 
i utrzymać zatrudnienie,

89
00:03:24,758 --> 00:03:27,633
nie pozwalając inflacji osiągnąć 
niszczycielskiego poziomu.

90
00:03:27,953 --> 00:03:32,320
Fed nie tylko określa wartość banknotów

91
00:03:32,320 --> 00:03:36,261
ale także szanse zatrudnienia 
i utrzymania pracy.