WEBVTT 00:00:06.372 --> 00:00:07.604 Jeśli próbowałeś 00:00:07.604 --> 00:00:09.359 zapłacić za coś kawałkiem papieru, 00:00:09.359 --> 00:00:11.094 mogłeś wpakować się w tarapaty, 00:00:11.094 --> 00:00:13.187 chyba że, 00:00:13.187 --> 00:00:14.845 był to studolarowy banknot. 00:00:14.845 --> 00:00:17.318 Ale co sprawia, że banknot 00:00:17.318 --> 00:00:18.892 ma większą wartość 00:00:18.892 --> 00:00:20.703 niż inne kawałki papieru? 00:00:20.703 --> 00:00:23.267 Przecież niewiele można z nim zrobić. 00:00:23.267 --> 00:00:24.649 Nie można go zjeść 00:00:24.669 --> 00:00:26.086 ani nic z niego zbudować. 00:00:26.086 --> 00:00:28.984 A spalenie go jest nielegalne. 00:00:28.984 --> 00:00:31.031 Więc o co chodzi? NOTE Paragraph 00:00:31.031 --> 00:00:34.359 Studolarowy banknot 00:00:34.359 --> 00:00:35.679 jest wydawany przez rząd 00:00:35.679 --> 00:00:40.674 i wyznaczony jako oficjalna waluta 00:00:40.674 --> 00:00:42.356 To nadaje mu legalności. 00:00:42.356 --> 00:00:44.758 Jego wartość zależy od tego, 00:00:44.758 --> 00:00:48.035 jak wiele banknotów jest w obiegu. 00:00:48.035 --> 00:00:51.076 Na przestrzeni lat, większość walut, łącznie z dolarem, 00:00:51.076 --> 00:00:53.523 było powiązanych z wartościowymi towarami, 00:00:53.523 --> 00:00:55.496 a ich ilość w obiegu zależała 00:00:55.496 --> 00:00:59.041 od rządowych rezerw złota lub srebra. 00:00:59.041 --> 00:01:02.084 W 1971 roku rząd USA zniósł ten system NOTE Paragraph 00:01:02.084 --> 00:01:05.786 i dolar stał się pieniądzem fiducjarnym, 00:01:05.786 --> 00:01:08.221 czyli bez związku z zewnętrznymi źródłami, 00:01:08.221 --> 00:01:11.373 zależny od polityki rządu, 00:01:11.373 --> 00:01:14.134 który decydował, ile pieniędzy wydrukować. NOTE Paragraph 00:01:14.134 --> 00:01:16.606 Która władza rządu ustala tę politykę? 00:01:16.606 --> 00:01:19.386 Wykonawcza, ustawodawcza czy sądowa? 00:01:20.526 --> 00:01:22.068 Żadna z nich. 00:01:22.068 --> 00:01:24.619 Polityka pieniężna jest ustalana 00:01:24.619 --> 00:01:26.825 przez niezależny System Rezerwy Federalnej, 00:01:26.825 --> 00:01:28.316 inaczej Fed, 00:01:28.316 --> 00:01:30.444 składający się z 12 regionalnych banków 00:01:30.444 --> 00:01:32.269 w głównych miastach. 00:01:32.269 --> 00:01:33.634 Ich członkowie zarządu, 00:01:33.634 --> 00:01:35.320 wybrani przez prezydenta 00:01:35.320 --> 00:01:36.619 i zatwierdzeni przez Senat, 00:01:36.619 --> 00:01:38.021 podlegają Kongresowi 00:01:38.021 --> 00:01:41.669 i cały zysk Fed trafia do skarbu kraju. 00:01:41.669 --> 00:01:43.499 Aby uchronić Fed od polityki 00:01:43.499 --> 00:01:45.786 która może się zmieniać z dnia na dzień, 00:01:45.786 --> 00:01:48.107 nie jest ona pod bezpośrednią kontrolą 00:01:48.107 --> 00:01:49.468 żadnej z władz. NOTE Paragraph 00:01:49.468 --> 00:01:50.980 Dlaczego więc Fed nie wydrukuje 00:01:50.980 --> 00:01:52.606 nieskończonej ilości banknotów, 00:01:52.606 --> 00:01:54.436 żeby wszyscy byli szczęśliwi i bogaci? 00:01:54.436 --> 00:01:56.895 Bo wtedy banknoty straciłyby wartość. 00:01:57.075 --> 00:01:59.470 Celem waluty 00:01:59.470 --> 00:02:01.566 jest wymiana na towary i usługi. 00:02:01.856 --> 00:02:05.444 Jeśli ilość waluty w obiegu wzrasta szybciej niż 00:02:05.444 --> 00:02:08.648 ilość towarów i usług, 00:02:08.648 --> 00:02:13.308 zmniejsza się jej siła nabywcza. 00:02:13.308 --> 00:02:15.466 Jest to inflacja. 00:02:15.466 --> 00:02:16.517 Z drugiej strony, 00:02:16.517 --> 00:02:18.478 jeśli zasób pieniędzy pozostaje taki sam, 00:02:18.478 --> 00:02:20.838 a towarów i usług przybywa 00:02:20.838 --> 00:02:23.490 wzrasta wartość każdego dolara, 00:02:23.490 --> 00:02:25.327 w procesie zwanym deflacją. NOTE Paragraph 00:02:25.327 --> 00:02:26.641 Co jest gorsze? 00:02:26.641 --> 00:02:28.265 Zbyt wysoka inflacja oznacza, 00:02:28.265 --> 00:02:30.711 że pieniądze jutro będą mniej warte, 00:02:30.711 --> 00:02:33.239 więc będziesz chciał je wydać szybciej. 00:02:33.239 --> 00:02:35.547 Choć stymulowałoby to gospodarkę, 00:02:35.547 --> 00:02:37.709 prowadziłoby do nadmiernej konsumpcji 00:02:37.709 --> 00:02:40.194 lub magazynowania towarów, jak jedzenie i paliwo, 00:02:40.194 --> 00:02:41.494 co podniosłoby ich cenę, 00:02:41.494 --> 00:02:43.386 spowodowało braki na rynku 00:02:43.386 --> 00:02:45.020 i większą inflację. 00:02:45.930 --> 00:02:47.633 Deflacja sprawiłaby, że ludzie 00:02:47.633 --> 00:02:49.351 chcieliby zachować pieniądze, 00:02:49.351 --> 00:02:51.088 a mniejsze wydatki 00:02:51.088 --> 00:02:52.564 obniżyłyby zyski, 00:02:52.564 --> 00:02:54.201 co zwiększyłoby bezrobocie 00:02:54.201 --> 00:02:56.230 i jeszcze bardziej zmniejszyło wydatki. 00:02:56.230 --> 00:02:58.498 Gospodarka zaczęłaby się kurczyć. 00:02:58.498 --> 00:02:59.825 Według ekonomistów 00:02:59.825 --> 00:03:02.487 nadmiar jednego i drugiego jest niebezpieczny, 00:03:02.487 --> 00:03:05.548 ale niska, stała inflacja jest konieczna 00:03:05.548 --> 00:03:07.431 do wzrostu ekonomicznego. NOTE Paragraph 00:03:07.861 --> 00:03:10.669 Fed wykorzystuje ogromną ilość danych 00:03:10.669 --> 00:03:13.514 żeby określić, ile pieniędzy powinno być w obiegu, 00:03:13.514 --> 00:03:17.029 wliczając poprzednie wskaźniki inflacji, trendów międzynarodowych, 00:03:17.029 --> 00:03:18.757 i bezrobocia. 00:03:18.757 --> 00:03:20.359 Jak w bajce o Złotowłosce, 00:03:20.359 --> 00:03:22.304 muszą znaleźć idealne cyfry, 00:03:22.304 --> 00:03:24.758 aby stymulować rozwój i utrzymać zatrudnienie, 00:03:24.758 --> 00:03:27.633 nie pozwalając inflacji osiągnąć niszczycielskiego poziomu. 00:03:27.953 --> 00:03:32.320 Fed nie tylko określa wartość banknotów 00:03:32.320 --> 00:03:36.261 ale także szanse zatrudnienia i utrzymania pracy.