1
00:00:06,372 --> 00:00:09,415
ئەگەر نرخی شتێک بە پارچە کاغەزێک بدەیت،

2
00:00:09,439 --> 00:00:11,350
لەوانەیە توشی کێشە بیت.

3
00:00:11,374 --> 00:00:15,311
بە پێچەوانەوە دەبێت ئەگەر 
ئەو پارچە وەرەقەیە دۆلار بێت.

4
00:00:15,335 --> 00:00:18,890
بەڵا چ تایبەتمەندییەکی تر ئەم کاغەزە 
وا دەکات کە نرخی و بەھایی

5
00:00:18,914 --> 00:00:20,769
لە پارچە کاغەزی تر بەرزتر بێت؟

6
00:00:20,793 --> 00:00:23,421
ھیچ شتێک لەو بارەوە ناکرێت.

7
00:00:23,445 --> 00:00:25,055
ناتوانیت بیخۆیت.

8
00:00:25,079 --> 00:00:26,556
ناتوانیت شتێ پێ درووست بکەیت.

9
00:00:26,580 --> 00:00:28,272
سوتاندنیشی یاساغە.

10
00:00:29,089 --> 00:00:30,460
کەواتە ئەمە چییە؟

11
00:00:30,770 --> 00:00:32,991
بە دڵنیایەوە زۆربەی خەڵک وەڵامەکە دەزانن.

12
00:00:33,015 --> 00:00:35,410
دراویی سەد دۆلاری لە لایەن 
حکومەتەوە چاپ دەکرێت

13
00:00:35,434 --> 00:00:37,460
و دراویی فەرمی وڵاتە،

14
00:00:37,484 --> 00:00:39,671
پارچە کاغەزەکانی تر ئەم 
تایبەتمەندییەیان نییە.

15
00:00:40,384 --> 00:00:42,332
ئەمەش بەرگی یاسایی بە دۆلار دەبەخشێت.

16
00:00:42,356 --> 00:00:45,261
تایبەتمەندییەکی تری بەھایی 
دراویی سەد دۆلاری، لە لایەکیتر،

17
00:00:45,285 --> 00:00:47,546
بریتیە لە کەمی ڕێژەیی بەردەست بوونی.

18
00:00:48,031 --> 00:00:51,472
بە درێژایی مێژوو، بەھای زۆربەی 
دراوەکان، بە دۆلاری ئەمریکیشەوە،

19
00:00:51,496 --> 00:00:53,499
پەیوەست دەکران بە شتە بەنرخەکان

20
00:00:53,523 --> 00:00:55,352
و ڕێژەیی بەردەست بوونی دراوەکانیش

21
00:00:55,376 --> 00:00:58,372
پەیوەست دەبوون بە 
ڕێژەی زێڕ و سیلڤەری حکومەت.

22
00:00:58,426 --> 00:01:01,930
بەڵام دوای ئەوەی حکومەتی ئەمریکا لە 
ساڵی ١٩٧١ ئەم سیستەمە ھەڵدەوەشێنێتەوە

23
00:01:01,954 --> 00:01:05,762
دۆلار وەک دراویی کاغەزیی دەناسرێت،

24
00:01:05,786 --> 00:01:08,197
واتا بە ھیچ کانزایەکی
بە نرخ نەبەستراوەتەوە

25
00:01:08,221 --> 00:01:11,159
بەڵکو تەنھا بە سیاسەتەکانی
حکومەت بەستراوەتەوە

26
00:01:11,183 --> 00:01:13,620
بۆ بڕیار دان لە سەر 
ڕێژەی پێویست بۆ چاپ کردن.

27
00:01:13,644 --> 00:01:16,582
کام دەسەڵات بەرپرسیارە؟

28
00:01:16,606 --> 00:01:19,572
دەسەڵاتی جێبەجێ کردن، 
یاسا دانان یان دادگاکان؟

29
00:01:19,596 --> 00:01:22,044
وەڵامەکە شۆکھێنەرە: ھیچیان!

30
00:01:22,068 --> 00:01:26,801
لە ڕاستیدا، سیاسەتی نەختینەیی لە لایەن 
Federal Reserve System دادەنرێت،

31
00:01:26,825 --> 00:01:28,552
یان
FED،

32
00:01:28,576 --> 00:01:32,595
کە لە ١٢ بانکی ناوچەیی لە شارە
سەرەکییەکانی وڵات پێک دێت.

33
00:01:32,619 --> 00:01:33,930
لە ئەنجومەنی بەڕێوەبردندا،

34
00:01:33,954 --> 00:01:36,979
کە لە لایەن سەرۆکەوە بەربژێر 
دەکرێن و سێنات پەسندی دەکات،

35
00:01:37,003 --> 00:01:38,097
و سەر بە کۆنگرێسە،

36
00:01:38,121 --> 00:01:41,415
گشت داھاتەکانی ئەم دامەزراوەیە
بۆ وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکییە.

37
00:01:41,415 --> 00:01:43,572
بەڵام بۆ پارستنی ئەم
دامەزراوەیە لە کاریگەری

38
00:01:43,596 --> 00:01:45,762
ئەو گۆڕانکاریانەی کە ڕۆژانە ڕوو دەدەن،

39
00:01:45,786 --> 00:01:49,238
ئەم دامەزراوەیە لە ژێر ھەژموونی 
ڕاستەخۆی ھیچ لە دەسەڵاتەکان نییە.

40
00:01:49,262 --> 00:01:52,678
بۆچی ئەم دامەزراوە بڕیار نادات کە ڕێژەیەکی
بێ شومار لە دۆلار چاپ بکرێت

41
00:01:52,702 --> 00:01:54,227
تا ھەموو خەڵک دەوڵەمەند بێت؟

42
00:01:54,251 --> 00:01:56,871
چونکە لەم حاڵەتەدا دۆلار نرخی نامێنێت.

43
00:01:56,895 --> 00:01:58,996
بیر لە ئامانجی دراو بکەوە،

44
00:01:59,020 --> 00:02:01,832
کە ئاڵوگۆری پێ دەکرێت لە 
بەرامبەر کەلوپەل و خزمەتگوزاری.

45
00:02:01,856 --> 00:02:04,047
لە ئابوریدا، ئەگەر ڕێژەی خولانەوەی دراو

46
00:02:04,071 --> 00:02:08,794
زیاتر بێت لە ڕێژەی بەھایی 
کەلوپەل و خزمەتگوزاریەکان،

47
00:02:08,818 --> 00:02:10,605
ھەر دراوێک دەتوانرێت

48
00:02:10,605 --> 00:02:13,342
ڕێژەی کەمتر شتی پێ بە دەست 
بھێنرێت بە بەراورد بە ڕابردوو.

49
00:02:13,366 --> 00:02:15,204
ئەمە پێی دەوترێت ھەڵئاوسان.

50
00:02:15,228 --> 00:02:16,132
لە لایەکیتردا،

51
00:02:16,132 --> 00:02:18,438
بەڵام ئەگەر ڕێژەی خستەنە 
بەردەستی پارە نەگۆڕ بێت

52
00:02:18,438 --> 00:02:20,828
لە کاتێکدا خزمەتگوزاری و 
کەلوپەلی تازە بەرھەم بێت،

53
00:02:20,828 --> 00:02:22,564
نرخی ھەر دۆلارێک بەرز دەبێتەوە

54
00:02:22,588 --> 00:02:24,817
ئەمەش پێی دەوترێت داشکان.

55
00:02:24,841 --> 00:02:26,616
کەواتە، کامەیان خراپە؟

56
00:02:26,640 --> 00:02:27,823
ھەڵئاوسانی زۆر

57
00:02:27,847 --> 00:02:31,133
واتا ئەو پارەی ئێستات سبەی 
نرخی کەمتر دەبێت،

58
00:02:31,157 --> 00:02:33,156
وا دەکات کە ھەر ئەمڕۆ 
پارەکەت سەرف بکەیت.

59
00:02:33,180 --> 00:02:37,013
ئەمەش کێشە بۆ بازرگانی درووست 
دەکات و دەبێتە ھۆی زیادەڕەویی،

60
00:02:37,037 --> 00:02:39,875
یان مۆڵدانی کەلوپەل وەک خۆاراک و سوتەمەنی،

61
00:02:39,899 --> 00:02:41,620
دەبێتە بەرز بوونەوەی نرخیان

62
00:02:41,620 --> 00:02:44,481
ئەمەش دەبێتە کەمبوونەوەیان
لە بازاڕ و دەبێت هەڵئاوسانی زیاتر.

63
00:02:45,704 --> 00:02:49,096
بەڵام داشکاندن وا دەکات کە خەڵک
دەست بە پارەکانیانەوە بگرن،

64
00:02:49,120 --> 00:02:51,009
و خەرجیەکانیان کەم بکەنەوە

65
00:02:51,009 --> 00:02:53,121
ئەمەش دەبێتە کەمبوونەوەی
قازانجی بازرگانەکان،

66
00:02:53,121 --> 00:02:55,930
کە دەبێتە کەمبوونەوەی هەلی کار
و زیاتر کەبوونەوەی خەرجی،

67
00:02:55,954 --> 00:02:58,227
دەبێتە هۆی ئەوەی ئابوری زیاتر تێکبشکێت.

68
00:02:58,251 --> 00:03:01,894
بۆیە، ئابوریناسان پێیان وایە 
زیادەڕەوی لە هەردوو بارەکەدا خراپە،

69
00:03:01,918 --> 00:03:06,806
ڕێژەیەکی کەم لە هەڵکشان گرنگە و 
هاوکاری گەشەی ئابوری دەدات.

70
00:03:07,787 --> 00:03:10,234
Fed ڕێژەیەکی گەورە لە داتا 
ئابوریەکان بەکار دەهێنێت

71
00:03:10,258 --> 00:03:13,597
بۆ بڕیار دان لە ڕێژەی سوڕانەوەی دراو،

72
00:03:13,621 --> 00:03:15,575
لەوانەش، ڕێژەی هەڵئاوسانی ڕابردوو،

73
00:03:15,599 --> 00:03:17,881
شتە باوە جیهانییەکان و ڕێژەی بێ کاری.

74
00:03:18,739 --> 00:03:20,443
وەک زنجیرەی گۆڵدلۆکس،

75
00:03:20,467 --> 00:03:22,325
پێویستە بە باشی ڕێژەکە دیاری بکەن

76
00:03:22,349 --> 00:03:24,921
بۆ دیاری کردنی گەشە و خستنە سەر کاری خەڵک،

77
00:03:24,945 --> 00:03:27,670
بەبێ ئەوەی بهێڵن هەڵئاوسان
بگاتە ڕێژەی مەترسیدار.

78
00:03:27,694 --> 00:03:29,044
کاری FED تەنها

79
00:03:29,068 --> 00:03:31,729
دیاری کردنی بەهایی کاغەزەکانی
ناو جزدانەکەت نییە

80
00:03:31,729 --> 00:03:34,902
بەڵکو ڕۆڵیان هەیە لە بە دەست هێنانی
ئیش یان بەردەوام بیت لە ئیشەکەت

81
00:03:34,902 --> 00:03:36,549
لەو شوێنەی پارەی لێ بدەست دەهێنیت.