WEBVTT

00:00:06.372 --> 00:00:09.415
Եթե երբևէ փորձել եք թղթի կտորով
վճարել ինչ-որ բանի համար,

00:00:09.439 --> 00:00:11.350
ապա կարող եք հայտնվել վատ իրավիճակում։

00:00:11.374 --> 00:00:15.311
Եթե, իհարկե, այդ թղթի կտորը 
100 դոլարանոց թղթադրամ չէ։

00:00:15.335 --> 00:00:18.890
Բայց ի՞նչն է այդ թղթադրամը 
ավելի շատ հետաքրքիր և արժեքավոր դարձնում,

00:00:18.914 --> 00:00:20.769
քան որևէ այլ թղթի կտոր։

00:00:20.793 --> 00:00:23.421
Ի վերջո, դրանով շատ բան չես կարող անել։

00:00:23.445 --> 00:00:25.055
Չես կարող ուտել այն։

00:00:25.079 --> 00:00:26.556
Դրանով ոչինչ չես կարող
կառուցել։

00:00:26.580 --> 00:00:28.272
Իսկ դրանք այրելը անօրինական է։

00:00:29.089 --> 00:00:30.460
Այսպիսով ո՞րն է առեղծվածը։

NOTE Paragraph

00:00:30.770 --> 00:00:32.991
Իհարկե, հավանաբար դուք գիտեք
պատասխանը։

00:00:33.015 --> 00:00:35.594
Կառավարությունը տպագրում է հարյուր 
դոլարանոց թղթադրամ

00:00:35.594 --> 00:00:37.594
և հայտարարվում որպես պաշտոնական
վճարամիջոց՝

00:00:37.594 --> 00:00:40.164
ի տարբերություն այլ թղթերի։

00:00:40.164 --> 00:00:42.266
Սակայն հենց դա է, որ այն օրինական
է դարձնում։

00:00:42.276 --> 00:00:45.541
Մյուս կողմից, 100 դոլարանոց թղթադրամի 
արժեքը պայմանավորված է նրանով,

00:00:45.541 --> 00:00:47.546
թե շրջանառության մեջ որքան է դրա քանակը։

00:00:48.031 --> 00:00:51.472
Պատմության ընթացքում արժույթների մեծ մասը,
այդ թվում՝ ԱՄՆ դոլարը

00:00:51.496 --> 00:00:53.499
պայմանավորված են եղել ապրանքների գներով,

00:00:53.523 --> 00:00:55.352
իսկ շրջանառության մեջ դրանց քանակը

00:00:55.376 --> 00:00:58.372
կախված է եղել կառավարության ոսկե և արծաթե 
պահուստից։

00:00:59.166 --> 00:01:01.930
Սակայն, երբ 1971 թվականին ԱՄն-ը չեղարկեց
այս համակարգը,

00:01:01.954 --> 00:01:05.762
դոլարը դարձավ, այսպես կոչված, չփոխարկվող
"ֆիատ" փող,

00:01:05.786 --> 00:01:08.197
այսինքն այն կախված չէ որևէ արտաքին 
ռեսուրսներից,

00:01:08.221 --> 00:01:11.159
այլ կախված է բացառապես կառավարության 
քաղաքականությունից,

00:01:11.183 --> 00:01:13.620
որն էլ որոշում է, թե որքան թղթադրամ
պետք է տպվի։

NOTE Paragraph

00:01:13.644 --> 00:01:16.582
Իշխանության ո՞ր ճյուղն է զբաղվում այս
քաղաքականությամբ

00:01:16.606 --> 00:01:19.572
Գործադի՞ր, օրենսդի՞ր, թե դատական։

00:01:19.596 --> 00:01:22.068
Որքան էլ զարմանալի է՝ դրանցից և ոչ մեկը։

00:01:22.068 --> 00:01:25.911
Իրականում, դրամային քաղաքականությունը 
սահմանում է անկախ Դաշնային պահուստային

00:01:25.911 --> 00:01:26.831
համակարգը

00:01:26.831 --> 00:01:27.911
կամ Ֆեդը,

00:01:28.576 --> 00:01:32.595
որը կազմված է երկրի մի քանի հիմնական 
քաղաքներում գործող 12 տարածքային բանկերից։

00:01:32.619 --> 00:01:33.930
Կառավարիչների խորհուրդը,

00:01:33.954 --> 00:01:36.979
որը նշանակվում է նախագահի կողմից և 
հաստատվում Սենատի կողմից

00:01:37.003 --> 00:01:38.097
հաշվետու է Կոնգրեսին

00:01:38.121 --> 00:01:41.099
իսկ Ֆեդի ողջ եկամուտը գնում է ԱՄՆ-ի 
գանձարան։

00:01:41.099 --> 00:01:44.002
Քաղաքականության ամենօրյա վայրիվերումների 
ազդեցությունից Ֆեդին

00:01:44.002 --> 00:01:45.762
զերծ պահելու նկատառումներից ելնելով՝

00:01:45.786 --> 00:01:48.942
այն դուրս է կառավարության որևէ ճյուղի
անմիջական վերահսկողությունից։

NOTE Paragraph

00:01:48.942 --> 00:01:50.892
Իսկ ինչո՞ւ Ֆեդը պարզապես չի որոշում տպել 


00:01:50.892 --> 00:01:51.942
անսահման 100 դոլարանոց

00:01:51.942 --> 00:01:52.642
թղթադրամներ,

00:01:52.652 --> 00:01:54.277
որ բոլորը լինեն երջանիկ և հարուստ։

00:01:54.277 --> 00:01:56.871
Որովհետև այդ դեպքում թղթադրամները 
կարժեզրկվեին։

00:01:56.895 --> 00:01:58.996
Հիշե՛ք արժույթի նպատակը․

00:01:59.020 --> 00:02:01.806
այն է՝ ապրանքների և ծառայությունների հետ
այն փոխանակելը։

00:02:01.806 --> 00:02:04.047
Եթե շրջանառության մեջ առկա արժույթի 
ողջ քանակը

00:02:04.071 --> 00:02:08.794
աճի ավելի արագ, քան տնտեսության մեջ 
ապրանքների և ծառայությունների ողջ արժեքը,

00:02:08.818 --> 00:02:10.675
ապա յուրաքանչյուր անհատական թղթադրամով

00:02:10.699 --> 00:02:13.342
չեք կարողանա գնել այնքան, որքան նախկինում։

00:02:13.366 --> 00:02:15.204
Հենց սա էլ կոչվում է գնաճ։

00:02:15.228 --> 00:02:16.516
Մյուս կողմից,

00:02:16.516 --> 00:02:18.092
եթե դրամական առաջարկը մնա նույնը,

00:02:18.092 --> 00:02:18.913
իսկ ապրանքների և 


00:02:18.913 --> 00:02:19.724
ծառայությունների

00:02:19.724 --> 00:02:20.444
արտադրությունն

00:02:20.444 --> 00:02:21.901
յուրաքանչյուր 1 դոլարի արժեքը 


00:02:21.901 --> 00:02:22.614
կաճի

00:02:22.614 --> 00:02:24.817
այդ ընթացքում, ինչը հայտնի է որպես 
արժեզրկում։

NOTE Paragraph

00:02:24.841 --> 00:02:26.616
Այսպիսով, ո՞րն է ավելի վատ։

00:02:26.640 --> 00:02:27.823
Չափից ավելի գնաճը

00:02:27.847 --> 00:02:31.133
նշանակում է, որ այսօրվա քո գրպանի փողը 
վաղը ավելի քիչ կարժենա,

00:02:31.157 --> 00:02:33.156
որից հետո դուք կցանկանաք այն արագ վատնել։

00:02:33.180 --> 00:02:37.013
Եվ եթե նույնիսկ դրանով խթանվի բիզնեսը,
այն կհանգեցնի գերսպառման

00:02:37.037 --> 00:02:39.875
կամ կուտակելի ապրանքների, ինչպիսիք են՝
մթերքը և վառելիքը,

00:02:39.899 --> 00:02:41.620
կառաջացնի գների բարձրացում

00:02:41.644 --> 00:02:44.481
ինչպես նաև ցածր սպառողականություն և
նույնիսկ՝ գնաճ։

00:02:45.704 --> 00:02:49.096
Գնանկման դեպքում էլ մարդիկ կցանկանան պահել
իրենց փողը,

00:02:49.120 --> 00:02:51.009
իսկ սպառողների ծախսերի կրճատումը

00:02:51.033 --> 00:02:52.567
կնվազեցնի բիզնեսի եկամուտը,

00:02:52.591 --> 00:02:55.930
որից կաճի գործազրկությունը, իսկ ծախսերն
ավելի կնվազեն,

00:02:55.954 --> 00:02:58.227
ինչը կհանգեցնի տնտեսական անկման։

00:02:58.251 --> 00:03:02.154
Հետևաբար, շատ տնտեսագետներ հաշվի են առնում
որ թեև երկուսն էլ չափազանց վտանգավոր են,

00:03:02.154 --> 00:03:06.806
փոքր և կայուն գնաճը անհրաժեշտ է տնտեսական
աճը խթանելու համար։

NOTE Paragraph

00:03:07.787 --> 00:03:10.234
Ֆեդը ահռելի ծավալի տնտեսական տվյալներ
է օգտագործում

00:03:10.258 --> 00:03:13.597
որոշելու համար, թե որքան արժույթ պետք է 
դրվի շրջանառության մեջ

00:03:13.621 --> 00:03:15.575
այդ թվում՝ գնաճի նախկին դրույքաչափերի,

00:03:15.599 --> 00:03:18.421
միջազգային միտումների և գործազրկության
մակարդակի վերաբերյալ։

00:03:18.739 --> 00:03:20.443
Երեք արջերի հեքիաթների պես,

00:03:20.467 --> 00:03:22.199
հարկավոր է հանգել այնպիսի թվերի,

00:03:22.199 --> 00:03:25.211
որոնք կապահովեն աճի խթանումը և մարդկանց
ապահովեն զբաղվածությամբ

00:03:25.211 --> 00:03:27.670
և թույլ չեն տա, որ գնաճը կործանարար
մակարդակի հասնի։

00:03:27.694 --> 00:03:29.044
Ֆեդը ոչ միայն որոշում է,

00:03:29.068 --> 00:03:31.409
թե որքան արժե քո գրպանի թուղթը,

00:03:32.243 --> 00:03:34.962
այլև տալիս է հնարավորություն՝ գտնելու նոր
աշխատանք

00:03:34.975 --> 00:03:37.195
կամ պահպանելու հինը։