1
00:00:01,120 --> 00:00:04,160
Hteo bih da iznova zamislite svet.

2
00:00:05,840 --> 00:00:08,016
Želeo bih da vam pokažem neke mape

3
00:00:08,039 --> 00:00:10,786
koje je nacrtao Ben Henig

4
00:00:10,806 --> 00:00:12,606
i koje prikazuju planetu na način

5
00:00:12,626 --> 00:00:17,600
na koji većina vas nikada nije videla.

6
00:00:18,480 --> 00:00:21,560
Evo slike koja vam je vrlo poznata.

7
00:00:22,480 --> 00:00:26,440
Toliko sam star da sam zapravo rođen
pre nego što smo videli ovu sliku.

8
00:00:26,460 --> 00:00:29,136
Navodno je jedna od mojih prvih reči
bila „mesec, mesec“,

9
00:00:29,160 --> 00:00:32,256
ali mislim da je to moja mama
imala specifičnu fantaziju

10
00:00:32,280 --> 00:00:34,536
o tome šta bi njen dečačić mogao da vidi

11
00:00:34,560 --> 00:00:37,840
na treperavom crno-belom ekranu TV-a.

12
00:00:39,680 --> 00:00:41,296
Ima svega nekoliko vekova

13
00:00:41,320 --> 00:00:44,560
otkad većina nas zamišlja
našu planetu kao sferu.

14
00:00:46,160 --> 00:00:49,216
Kada smo prvi put videli
ove slike '60-ih godina,

15
00:00:49,240 --> 00:00:52,520
svet se menjao neverovatnom brzinom.

16
00:00:54,320 --> 00:00:57,640
U mojoj maloj disciplini
ljudske geografije,

17
00:00:58,600 --> 00:01:01,336
kartograf po imenu Voldo Tobler

18
00:01:01,360 --> 00:01:03,896
crtao je nove mape planete

19
00:01:03,920 --> 00:01:05,416
koje su se danas proširile,

20
00:01:05,440 --> 00:01:07,447
a pokazaću vam sada jednu od njih.

21
00:01:08,200 --> 00:01:10,680
Ovo je mapa sveta,

22
00:01:11,720 --> 00:01:14,136
ali vam ta mapa izgleda

23
00:01:14,160 --> 00:01:15,600
pomalo čudno.

24
00:01:16,200 --> 00:01:20,016
To je mapa na kojoj smo raširili mesta,

25
00:01:20,040 --> 00:01:22,750
tako da su one oblasti
koje obuhvataju mnogo ljudi

26
00:01:22,770 --> 00:01:24,730
nacrtane kao veće,

27
00:01:24,760 --> 00:01:27,696
a one oblasti, poput Sahare i Himalaja,

28
00:01:27,720 --> 00:01:30,200
gde ima malo ljudi, smanjene su.

29
00:01:30,710 --> 00:01:34,400
Svima na planeti je data
jednaka količina prostora.

30
00:01:35,120 --> 00:01:37,960
Gradovi su prikazani tako da sijaju.

31
00:01:38,680 --> 00:01:42,256
Linije vam pokazuju
podmorske kablove i trgovačke puteve.

32
00:01:42,280 --> 00:01:45,936
Tu je i jedna posebna linija
koja ide od kineske luke Dalijan,

33
00:01:45,960 --> 00:01:47,656
prolazi pored Singapura,

34
00:01:47,680 --> 00:01:49,416
kroz Suecki kanal,

35
00:01:49,440 --> 00:01:51,460
kroz Sredozemlje i okolo do Roterdama.

36
00:01:51,480 --> 00:01:53,296
Pokazuje vam i putanju

37
00:01:53,320 --> 00:01:57,256
nečega što je bio najveći brod na svetu
pre samo godinu dana,

38
00:01:57,280 --> 00:02:03,296
brod koji je prenosio
toliko sanduka sa robom da,

39
00:02:03,320 --> 00:02:05,176
kada bi se istovarili,

40
00:02:05,200 --> 00:02:09,640
kada bi svi kamioni krenuli u koloni,
ona bi bila duga 100 kilometara.

41
00:02:10,680 --> 00:02:13,416
Ovako je danas naš svet povezan.

42
00:02:13,440 --> 00:02:19,416
To je količina stvari
koje danas prevozimo širom sveta,

43
00:02:19,440 --> 00:02:22,176
samo na jednom brodu, na jednom putovanju,

44
00:02:22,200 --> 00:02:23,400
tokom pet nedelja.

45
00:02:26,320 --> 00:02:28,840
Dugo živimo u gradovima,

46
00:02:29,640 --> 00:02:31,856
ali većina nas nije živela u njima.

47
00:02:31,880 --> 00:02:35,016
Ovo je Čatal Hujuk,
jedan od prvih svetskih gradova.

48
00:02:35,040 --> 00:02:38,280
Na njegovom vrhuncu pre 9 000 godina,

49
00:02:39,160 --> 00:02:45,360
ljudi su morali da hodaju preko krovova
kuća drugih ljudi da bi stigli do svoje.

50
00:02:46,080 --> 00:02:49,376
Ako pažljivo pogledate mapu grada,

51
00:02:49,400 --> 00:02:51,320
videćete da nema ulice,

52
00:02:52,280 --> 00:02:54,960
jer su ulice nešto što smo izumeli.

53
00:02:55,760 --> 00:02:57,976
Svet se menja.

54
00:02:58,000 --> 00:02:59,880
Menja se putem pokušaja i pogrešaka.

55
00:03:01,400 --> 00:03:04,296
Polako i postepeno otkrivamo

56
00:03:04,320 --> 00:03:06,210
kako da živimo na bolje načine.

57
00:03:07,480 --> 00:03:12,480
Svet se u skorije vreme
menjao neverovatno brzo.

58
00:03:13,600 --> 00:03:17,536
Tek smo tokom poslednjih šest,
sedam ili osam generacija

59
00:03:17,560 --> 00:03:20,640
zapravo shvatili da smo vrsta.

60
00:03:21,840 --> 00:03:24,400
Tek se poslednjih nekoliko decenija

61
00:03:25,240 --> 00:03:28,000
ovakva mapa mogla nacrtati.

62
00:03:30,240 --> 00:03:34,440
Još jednom, mapa u osnovi ove
je mapa svetskog stanovništva,

63
00:03:35,560 --> 00:03:41,216
ali po njoj vidite strelice koje pokazuju
kako smo se proširili iz Afrike

64
00:03:41,240 --> 00:03:45,016
sa datumima koji vam pokazuju
gde mislimo da smo stigli

65
00:03:45,040 --> 00:03:46,800
u određeno vreme.

66
00:03:47,680 --> 00:03:51,536
Moram iznova da crtam ovu mapu
svakih nekoliko meseci,

67
00:03:51,560 --> 00:03:56,536
jer neko dođe do otkrića
da je određeni datum bio pogrešan.

68
00:03:56,560 --> 00:04:01,080
Saznajemo o sebi neverovatnom brzinom.

69
00:04:03,600 --> 00:04:04,800
Takođe se menjamo.

70
00:04:06,640 --> 00:04:08,896
Mnoge promene su postepene.

71
00:04:08,920 --> 00:04:10,416
To je nadograđivanje.

72
00:04:10,440 --> 00:04:13,296
Ne primećujemo promene

73
00:04:13,320 --> 00:04:15,136
jer imamo kratke živote -

74
00:04:15,160 --> 00:04:17,760
70, 80, ako imate sreće, 90 godina.

75
00:04:18,510 --> 00:04:20,576
Ovaj grafikon vam pokazuje

76
00:04:20,600 --> 00:04:23,320
godišnju stopu rasta stanovništva u svetu.

77
00:04:24,120 --> 00:04:28,056
Bila je vrlo niska
do otprilike 1850. godine,

78
00:04:28,080 --> 00:04:30,696
a zatim je stopa rasta populacije

79
00:04:30,720 --> 00:04:31,960
počela da se povećava

80
00:04:32,840 --> 00:04:34,856
tako da je u vreme kada sam ja rođen,

81
00:04:34,880 --> 00:04:39,600
kada smo prvi put videli
one slike naše planete sa Meseca,

82
00:04:40,640 --> 00:04:44,000
naše globalno stanovništvo raslo
dva procenta godišnje.

83
00:04:45,440 --> 00:04:49,400
Da je nastavilo da raste
dva posto godišnje

84
00:04:50,600 --> 00:04:53,440
samo još par vekova,

85
00:04:54,560 --> 00:04:56,816
čitava planeta bi bila prekrivena

86
00:04:56,840 --> 00:04:59,896
nabujalom masom ljudskih tela

87
00:04:59,920 --> 00:05:01,960
koja se međusobno dodiruju.

88
00:05:03,000 --> 00:05:04,816
Ljudi su bili uplašeni.

89
00:05:04,840 --> 00:05:06,656
Uplašili su se rasta populacije

90
00:05:06,680 --> 00:05:10,016
i onoga što su nazvali
„demografska bomba“ 1968. godine.

91
00:05:10,040 --> 00:05:12,310
Međutim, zatim je,
ako pogledate kraj grafikona,

92
00:05:13,240 --> 00:05:15,840
rast stanovništva počeo da usporava.

93
00:05:16,720 --> 00:05:18,096
Decenijama -

94
00:05:18,120 --> 00:05:21,576
'70-ih, '80-ih, '90-ih, 2000-ih,

95
00:05:21,600 --> 00:05:23,840
a u ovoj deceniji čak i brže -

96
00:05:24,540 --> 00:05:26,140
porast broja stanovnika usporava.

97
00:05:26,140 --> 00:05:27,496
Naša planeta se stabilizuje.

98
00:05:27,520 --> 00:05:30,536
Na putu smo ka 9, 10
ili 11 milijardi ljudi

99
00:05:30,560 --> 00:05:31,800
do kraja veka.

100
00:05:32,400 --> 00:05:35,736
U okviru te promene,
možete videti burne trenutke.

101
00:05:35,760 --> 00:05:37,576
Možete videti Drugi svetski rat.

102
00:05:37,600 --> 00:05:41,776
Možete videti pandemiju
španske groznice 1918. godine.

103
00:05:41,800 --> 00:05:43,680
Možete videti veliku glad u Kini.

104
00:05:44,400 --> 00:05:46,650
To su događaji
na koje se obično usredsredimo.

105
00:05:46,670 --> 00:05:50,656
Skloni smo da se usredsredimo
na užasne događaje u vestima.

106
00:05:50,680 --> 00:05:54,336
Nemamo običaj da se fokusiramo
na postepene promene

107
00:05:54,360 --> 00:05:56,000
i dobre priče u vestima.

108
00:05:57,480 --> 00:05:59,176
Brinemo se zbog ljudi.

109
00:05:59,200 --> 00:06:01,456
Brine nas koliko ljudi ima.

110
00:06:01,480 --> 00:06:04,640
Brine nas kako pobeći od ljudi.

111
00:06:05,200 --> 00:06:08,600
Ovo je mapa sveta koja je ponovo izmenjena
tako da se oblasti uvećaju,

112
00:06:09,760 --> 00:06:14,136
što su ljudi iz svake oblasti udaljeniji.

113
00:06:14,160 --> 00:06:18,096
Dakle, ako želite da znate
gde pobeći od svih,

114
00:06:18,120 --> 00:06:20,696
ovo su najbolja mesta za to.

115
00:06:20,720 --> 00:06:23,376
Svake godine ove oblasti postaju veće,

116
00:06:23,400 --> 00:06:26,816
jer se svake godine
globalno odvajamo od zemljišta.

117
00:06:26,840 --> 00:06:28,296
Selimo se u gradove.

118
00:06:28,320 --> 00:06:30,496
Gušće se smeštamo.

119
00:06:30,520 --> 00:06:32,136
Vukovi su ponovo u Evropi,

120
00:06:32,160 --> 00:06:36,080
a oni se sele zapadno širom kontinenta.

121
00:06:37,200 --> 00:06:38,600
Naš svet se menja.

122
00:06:40,920 --> 00:06:42,240
Muče vas brige.

123
00:06:43,680 --> 00:06:48,576
Ovo je mapa koja pokazuje
gde pada voda na našoj planeti.

124
00:06:48,600 --> 00:06:50,296
Sada to znamo.

125
00:06:50,320 --> 00:06:54,040
Možete pogledati
tamo gde je bio Čatal Hujuk,

126
00:06:54,060 --> 00:06:56,676
gde se susreću tri kontinenta -
Afrika, Azija i Evropa -

127
00:06:56,700 --> 00:06:59,480
i možete videti da postoji
veliki broj ljudi koji živi tamo

128
00:06:59,480 --> 00:07:01,296
u oblastima sa vrlo malo vode.

129
00:07:01,320 --> 00:07:05,016
Takođe možete videti oblasti
u kojima ima mnogo padavina.

130
00:07:05,040 --> 00:07:07,200
Možemo da budemo malo prefinjeniji.

131
00:07:08,440 --> 00:07:11,816
Umesto da sačinimo mapu
tako da je oblikuju ljudi,

132
00:07:11,840 --> 00:07:14,056
možemo je oblikovati po vodi,

133
00:07:14,080 --> 00:07:15,936
a zatim je možemo menjati svakog meseca

134
00:07:15,960 --> 00:07:17,616
da bismo pokazali količinu vode

135
00:07:17,640 --> 00:07:20,840
koja pada na svakom deliću Zemljine kugle.

136
00:07:21,920 --> 00:07:25,216
Vidite kako se monsuni kreću po planeti

137
00:07:25,240 --> 00:07:28,950
i gotovo se čini da planeta
ima otkucaje srca.

138
00:07:29,720 --> 00:07:34,240
Sve ovo je tek postalo moguće

139
00:07:34,920 --> 00:07:36,696
tokom mog života,

140
00:07:36,720 --> 00:07:39,880
da vidimo gde živimo.

141
00:07:40,640 --> 00:07:41,840
Imamo dovoljno vode.

142
00:07:43,760 --> 00:07:48,120
Ovo je mapa mesta u svetu
na kojima uzgajamo hranu.

143
00:07:49,280 --> 00:07:53,720
Ovo su oblasti na koje se oslanjamo
uglavnom za dobijanje pirinča i kukuruza.

144
00:07:55,760 --> 00:07:57,766
Ljudi brinu da neće biti dovoljno hrane,

145
00:07:57,790 --> 00:08:03,416
ali znamo da, ako samo jedemo manje mesa
i manje biljaka dajemo životinjama,

146
00:08:03,440 --> 00:08:05,856
postoji dovoljno hrane za sve

147
00:08:05,880 --> 00:08:10,200
dok god se smatramo jednom grupom ljudi.

148
00:08:12,120 --> 00:08:13,400
Takođe znamo

149
00:08:15,280 --> 00:08:17,336
šta to radimo

150
00:08:17,360 --> 00:08:19,920
toliko užasno loše u današnje vreme.

151
00:08:21,480 --> 00:08:26,320
Videli ste ranije ovu mapu sveta.

152
00:08:27,460 --> 00:08:29,416
Ovo je mapa

153
00:08:29,440 --> 00:08:32,816
koja je nastala pomoću slika sa satelita,

154
00:08:32,840 --> 00:08:35,616
ako se sećate onih satelita oko planete

155
00:08:35,640 --> 00:08:37,400
na prvom slajdu koji sam pokazao,

156
00:08:39,240 --> 00:08:42,240
i stvaranjem slike
kako Zemlja izgleda noću.

157
00:08:43,720 --> 00:08:45,616
Kada inače vidite tu mapu,

158
00:08:45,640 --> 00:08:49,160
na normalnoj mapi,
onakvoj na kakvu je većina nas navikla,

159
00:08:50,160 --> 00:08:53,440
mislite da vidite mapu
mesta na kojima ljudi žive,

160
00:08:54,120 --> 00:08:56,600
pri čemu svetla osvetljavaju
mesta gde ljudi žive.

161
00:08:57,320 --> 00:09:01,696
Međutim, ovde, na ovoj slici sveta,

162
00:09:01,720 --> 00:09:03,600
setite se da smo ponovo rastegli mapu.

163
00:09:05,320 --> 00:09:09,680
Svuda je ista gustina ljudi na ovoj mapi.

164
00:09:10,480 --> 00:09:12,656
Ako oblast nema ljudi,

165
00:09:12,680 --> 00:09:14,576
smanjili smo je

166
00:09:14,600 --> 00:09:16,136
tako da nestane.

167
00:09:16,160 --> 00:09:18,296
Tako da sve prikazujemo

168
00:09:18,320 --> 00:09:19,970
sa jednakom izraženošću.

169
00:09:21,320 --> 00:09:24,616
Svetla vam sada više ne pokazuju
gde se ljudi nalaze,

170
00:09:24,640 --> 00:09:26,080
jer su ljudi svuda.

171
00:09:27,120 --> 00:09:29,056
Svetla na mapi -

172
00:09:29,080 --> 00:09:32,056
svetla u Londonu, Kairu, Tokiju,

173
00:09:32,080 --> 00:09:35,016
na istočnoj obali Sjedinjenih Država -

174
00:09:35,040 --> 00:09:37,976
svetla vam pokazuju mesta
na kojima žive ljudi

175
00:09:38,000 --> 00:09:40,200
koji su tako raskalašni u pogledu energije

176
00:09:41,160 --> 00:09:42,680
da mogu da priušte

177
00:09:43,680 --> 00:09:45,216
da troše novac

178
00:09:45,240 --> 00:09:48,696
paleći svetla tako da zasijaju ka nebu,

179
00:09:48,720 --> 00:09:51,800
pa sateliti mogu da načine ovakvu sliku.

180
00:09:52,840 --> 00:09:54,960
Oblasti koje su mračne na mapi

181
00:09:55,720 --> 00:09:59,440
su ili oblasti u kojima ljudi
nemaju toliko pristupa energiji,

182
00:10:00,400 --> 00:10:02,496
ili oblasti u kojima imaju,

183
00:10:02,520 --> 00:10:07,930
ali su naučili da prestanu
da obasjavaju nebo svetlošću.

184
00:10:07,960 --> 00:10:11,496
Kada bih mogao da vam pokažem
animaciju ove mape kroz vreme,

185
00:10:11,520 --> 00:10:15,096
videli biste da je Tokio postao tamniji,

186
00:10:15,120 --> 00:10:17,920
jer nakon cunamija u Japanu,

187
00:10:18,480 --> 00:10:21,296
Japan mora da računa
na četvrtinu manje električne energije

188
00:10:21,320 --> 00:10:24,450
jer je ugasio nuklearne elektrane.

189
00:10:25,240 --> 00:10:26,640
A nije nastao smak sveta.

190
00:10:27,400 --> 00:10:31,676
Samo je sijalo manje svetla ka nebu.

191
00:10:33,320 --> 00:10:36,296
Postoji veliki broj

192
00:10:36,320 --> 00:10:38,760
dobrih vesti u svetu.

193
00:10:39,880 --> 00:10:43,296
Smrtnost novorođenčadi opada

194
00:10:43,320 --> 00:10:47,200
i to neverovatnim tempom.

195
00:10:47,920 --> 00:10:49,360
Pre nekoliko godina,

196
00:10:50,240 --> 00:10:54,176
broj beba na svetu koje umiru
u svojoj prvoj godini života

197
00:10:54,200 --> 00:10:57,280
opao je za pet procenata
za samo godinu dana.

198
00:10:59,600 --> 00:11:01,956
Više dece ide u školu,

199
00:11:01,980 --> 00:11:04,736
uči da čita i piše,

200
00:11:04,760 --> 00:11:07,576
povezuje se na internet

201
00:11:07,600 --> 00:11:10,616
i pohađa univerzitete

202
00:11:10,640 --> 00:11:14,536
nego ikada ranije neverovatnim tempom,

203
00:11:14,560 --> 00:11:20,016
a najveći broj mladih na svetu
koji pohađaju univerzitete

204
00:11:20,040 --> 00:11:21,920
su žene, ne muškarci.

205
00:11:23,160 --> 00:11:27,056
Mogu vam izneti dobre vesti
za dobrim vestima

206
00:11:27,080 --> 00:11:29,696
o tome šta se poboljšava na planeti,

207
00:11:29,720 --> 00:11:32,280
ali skloni smo da se usredsredimo

208
00:11:33,880 --> 00:11:36,616
na loše vesti koje su neposredne.

209
00:11:36,640 --> 00:11:39,840
Rebeka Solnit je, po meni,
briljantno to izrazila

210
00:11:41,160 --> 00:11:45,600
kada je objasnila: „Gomilanje postepenih,
neprimetnih promena

211
00:11:46,140 --> 00:11:49,336
koje može sačinjavati napredak
i koje dovodi do toga da se naše doba

212
00:11:49,360 --> 00:11:52,176
dramatično razlikuje od prošlosti“ -

213
00:11:52,200 --> 00:11:54,240
prošlost je bila mnogo stabilnija -

214
00:11:56,080 --> 00:12:00,616
„kontrast koji zaklanja nedramatična
priroda postepenog preobražaja,

215
00:12:00,640 --> 00:12:03,600
isprekidana povremenom uzburkanošću.“

216
00:12:04,320 --> 00:12:06,680
Povremeno se dešavaju užasne stvari.

217
00:12:07,440 --> 00:12:10,176
Te grozne stvari vam pokazuju

218
00:12:10,200 --> 00:12:13,856
u vestima svake večeri u nedelji.

219
00:12:13,880 --> 00:12:17,766
Ne govore vam o populaciji koja usporava,

220
00:12:17,780 --> 00:12:20,896
o svetu koji postaje povezaniji,

221
00:12:20,920 --> 00:12:24,526
o neverovatnim poboljšanjima
u razumevanju.

222
00:12:24,550 --> 00:12:27,160
Ne govore vam o tome kako saznajemo

223
00:12:27,180 --> 00:12:30,216
da počnemo da manje rasipamo i trošimo.

224
00:12:30,240 --> 00:12:31,590
Ovo je moja poslednja mapa.

225
00:12:32,360 --> 00:12:36,686
Na njoj smo izostavili mora i okeane.

226
00:12:37,480 --> 00:12:39,496
Sada samo gledate

227
00:12:39,520 --> 00:12:43,376
u oko 7,4 milijarde ljudi,

228
00:12:43,400 --> 00:12:46,320
pri čemu je mapa nacrtana
srazmerno tim ljudima.

229
00:12:47,240 --> 00:12:49,296
Gledate u preko milijardu ljudi u Kini

230
00:12:49,320 --> 00:12:52,136
i možete videti
najveći grad na svetu u Kini,

231
00:12:52,160 --> 00:12:53,640
ali ne znate njegovo ime.

232
00:12:55,080 --> 00:12:56,936
Možete videti da je Indija

233
00:12:56,960 --> 00:12:59,040
u središtu ovog sveta.

234
00:12:59,640 --> 00:13:02,936
Možete videti da je Evropa na ivici.

235
00:13:02,960 --> 00:13:06,016
A mi danas na Egzeteru

236
00:13:06,040 --> 00:13:08,976
nalazimo se na krajnjoj ivici planete.

237
00:13:09,000 --> 00:13:11,976
Na malom komadiću stene smo

238
00:13:12,000 --> 00:13:13,696
izvan Evrope

239
00:13:13,720 --> 00:13:16,336
koji sadrži manje od jednog procenta

240
00:13:16,360 --> 00:13:18,376
odraslih osoba na svetu

241
00:13:18,400 --> 00:13:20,936
i manje od polovine procenta

242
00:13:20,960 --> 00:13:22,800
svetske populacije dece.

243
00:13:23,640 --> 00:13:28,256
Živimo u svetu
koji se stabilizuje i urbanizuje,

244
00:13:28,280 --> 00:13:30,256
koji stari,

245
00:13:30,280 --> 00:13:32,356
povezuje se.

246
00:13:32,390 --> 00:13:35,830
Postoji mnogo stvari
zbog kojih se treba plašiti,

247
00:13:36,720 --> 00:13:41,936
ali nema potrebe da se bojimo
jedni drugih onoliko koliko se bojimo,

248
00:13:41,960 --> 00:13:46,200
i potrebno je da uvidimo
da sada živimo u novom svetu.

249
00:13:46,960 --> 00:13:48,176
Mnogo vam hvala.

250
00:13:48,200 --> 00:13:50,840
(Aplauz)