WEBVTT

00:00:01.120 --> 00:00:05.250
Chciałbym, żebyście wyobrazili
sobie świat na nowo.

00:00:05.250 --> 00:00:08.016
Chciałbym pokazać Wam
kilka map naszej planety,

00:00:08.039 --> 00:00:10.776
które zostały przygotowane
przez Bena Henniga.

00:00:10.800 --> 00:00:12.330
Ukazują one planetę,

00:00:12.330 --> 00:00:17.600
tak jak nikt z was
jej przedtem nie widział.

NOTE Paragraph

00:00:17.640 --> 00:00:22.460
To obraz, który jest 
Państwu dobrze znany.

00:00:22.480 --> 00:00:26.536
Ja urodziłem się 
zanim to zdjęcie mogło powstać.

00:00:26.560 --> 00:00:29.136
Podobno moje pierwsze słowa 
to "Moona, Moona,"

00:00:29.160 --> 00:00:32.256
ale myślę, że to chyba fantazja mojej mamy

00:00:32.280 --> 00:00:34.536
o tym, co jej kochane dziecko dostrzegło

00:00:34.560 --> 00:00:38.740
na migoczącym, czarno białym telewizorze.

NOTE Paragraph

00:00:38.750 --> 00:00:41.296
Minęło dopiero kilka wieków

00:00:41.320 --> 00:00:46.010
od kiedy większość myśli o 
naszej planecie jako o okrągłej kuli.

00:00:46.010 --> 00:00:49.216
Kiedy pierwszy raz 
ujrzeliśmy te zdjęcia w 1960 roku,

00:00:49.240 --> 00:00:53.500
świat zmieniał się
w niewiarygodnym tempie.

NOTE Paragraph

00:00:54.210 --> 00:00:58.350
W moim małym 
polu dziedziny naukowej - geografii,

00:00:58.350 --> 00:01:01.336
kartograf, który nazywał się Waldo Tobler,

00:01:01.360 --> 00:01:03.896
rysował nowe mapy naszej planety.

00:01:03.920 --> 00:01:05.416

Te mapy są aktualnie dostępne

00:01:05.440 --> 00:01:08.137
i mam właśnie zamiar 
pokazać wam jedną z nich.

NOTE Paragraph

00:01:08.207 --> 00:01:11.330
Ta mapa jest mapą świata,

00:01:11.330 --> 00:01:14.136
ale to mapa, która wydaje Ci się

00:01:14.160 --> 00:01:16.140
pewnie odrobinę dziwna.

00:01:16.200 --> 00:01:20.016
Jest to mapa,
na której rozciągnięto miejsca.

00:01:20.040 --> 00:01:24.736
Tak, że te które są 
gęsto zaludnione są większe,

00:01:24.760 --> 00:01:27.240
a obszary takie jak Sahara i Himalaye,

00:01:27.240 --> 00:01:30.200
gdzie mieszka niewielu ludzi,
są odpowiednio mniejsze.

00:01:30.490 --> 00:01:35.000
Każdy mieszkaniec Ziemi
ma tu równy obszar do dyspozycji.

00:01:35.120 --> 00:01:38.530
Miasta to świetliste punkty,

00:01:38.680 --> 00:01:42.256
linie pokazują drogę
podmorskich kabli i szlaków handlowych.

00:01:42.280 --> 00:01:45.936
Jedna szczególna linia,
która biegnie z chińskiego portu Dalian

00:01:45.960 --> 00:01:47.656
przez Singapur,

00:01:47.680 --> 00:01:49.416
przez Kanał Sueski,

00:01:49.440 --> 00:01:51.776
przez Morze Śródziemne i wokół Rotterdamu.

00:01:51.800 --> 00:01:53.666
Pokazuje ona drogę jaką przebywał

00:01:53.670 --> 00:01:57.256
największy statek handlowy zeszłego roku.

00:01:57.280 --> 00:02:03.296
Statek, na który ładowano
tyle kontenerów z towarami,

00:02:03.320 --> 00:02:05.176
że gdy je wyładować na ciężarówki.

00:02:05.200 --> 00:02:10.180
i jechać nimi w konwoju, 
miałby on długość 100 km.

00:02:10.180 --> 00:02:13.416
Oto jak bardzo obecnie 
nasz świat jest połączony.

00:02:13.440 --> 00:02:19.416
Oto jak wiele towaru 
obecnie transportujemy.

00:02:19.440 --> 00:02:22.176
I to tylko na jednym statku,
w czasie jednego rejsu,

00:02:22.200 --> 00:02:23.400
w pięć tygodni.

NOTE Paragraph

00:02:24.880 --> 00:02:29.650
Ludzie żyją w miastach
już od bardzo dawna,

00:02:29.650 --> 00:02:31.856
ale większość z nas nie żyje w miastach.

00:02:31.880 --> 00:02:35.016
To Çatalhöyük, 
jedno z pierwszych na świecie miast.

00:02:35.040 --> 00:02:38.280
W swoim szczytowym okresie 9000 lat temu,

00:02:39.160 --> 00:02:45.360
ludzie chodzili po dachach innych domów,
aby dostać się do swojego.

00:02:46.080 --> 00:02:49.376
Jeśli przyjrzycie się 
dokładnie mapie tego miasta

00:02:49.400 --> 00:02:51.320
zobaczycie, że nie ma ono ulic,

00:02:52.280 --> 00:02:54.960
bo ulice to coś,
co wymyślono dopiero później.

00:02:55.760 --> 00:02:57.976
Świat się zmienia.

00:02:58.000 --> 00:02:59.880
Zmienia się metodą prób i błędów.

00:03:01.400 --> 00:03:04.296
Pracujemy powoli i stopniowo

00:03:04.320 --> 00:03:06.120
nad tym, jak żyć w lepszy sposób.

00:03:07.480 --> 00:03:12.480
Świat uległ ogromnie szybkiej zmianie.

00:03:13.600 --> 00:03:17.536
Tylko w ciągu ostatnich sześciu, 
siedmiu lub ośmiu pokoleń,

00:03:17.560 --> 00:03:20.640
zdaliśmy sobie rzeczywiście sprawę z tego,
że jesteśmy gatunkiem.

00:03:21.840 --> 00:03:24.400
Dopiero w ciągu ostatnich kilku dekad

00:03:25.240 --> 00:03:28.000
mapa, taka jak ta mogła powstać.

00:03:30.240 --> 00:03:34.440
Ta mapa to znów mapa światowej populacji,
ale tym razem strzałki

00:03:35.560 --> 00:03:41.216
wskazują jak rozprzestrzeniliśmy
się po świecie z Afryki,

00:03:41.240 --> 00:03:45.016
z szacowanymi datami 
kiedy przybyliśmy na dany ląd.

00:03:47.680 --> 00:03:51.536
Muszę przerysować tę mapę
co kilka miesięcy,

00:03:51.560 --> 00:03:56.536
bo ktoś dokonuje odkrycia,
zmieniającego konkretną datę.

00:03:56.560 --> 00:04:01.080
Uczymy się o sobie
z niewiarygodną prędkością.

00:04:03.600 --> 00:04:04.800
I ulegamy zmianie.

00:04:06.640 --> 00:04:08.896
Wiele zmian jest stopniowych.

00:04:08.920 --> 00:04:10.416
To przyrost.

00:04:10.440 --> 00:04:13.296
Nie zauważamy zmiany

00:04:13.320 --> 00:04:15.136
bo mamy tylko krótkie życie,

00:04:15.160 --> 00:04:17.760
70, 80, jeśli masz szczęście 90 lat.

00:04:18.560 --> 00:04:20.576
Ten wykres pokazuje Wam

00:04:20.600 --> 00:04:23.320
roczne tempo wzrostu
liczby ludności na świecie.

00:04:24.120 --> 00:04:28.056
Było bardzo niskie do około 1850,

00:04:28.080 --> 00:04:30.696
a następnie tempo wzrostu liczby ludności

00:04:30.720 --> 00:04:31.960
zaczęło rosnąć.

00:04:31.970 --> 00:04:34.856
Tak, że mniej więcej 
w czasie kiedy się urodziłem,

00:04:34.880 --> 00:04:39.600
kiedy pierwszy raz zobaczyliśmy
zdjęcia naszej planety z Księżyca,

00:04:40.640 --> 00:04:44.000
nasza globalna populacja 
rosła w tempie dwóch procent rocznie.

00:04:45.440 --> 00:04:49.400
Gdyby od tamtego momentu
nadal rosła rocznie o 2 procent

00:04:50.600 --> 00:04:53.440
przez okres kilku stuleci,

00:04:54.560 --> 00:04:56.816
cała planeta byłaby pokryta

00:04:56.840 --> 00:04:59.896
kipiącą masą ludzi

00:04:59.920 --> 00:05:01.960
wszyscy stykający się ze sobą.

00:05:03.000 --> 00:05:04.816
W 1968 ludzie byli przerażeni.

00:05:04.840 --> 00:05:06.656
Przerażał ich wzrost populacji,

00:05:06.680 --> 00:05:10.016
„bomba demograficzna”.

00:05:10.040 --> 00:05:12.240
Ale jeśli spojrzeć na koniec wykresu,

00:05:13.240 --> 00:05:15.840
wzrost zaczął zwalniać.

00:05:16.720 --> 00:05:18.096
Dekada -

00:05:18.120 --> 00:05:21.576
lata 70. lata 80. lata 90.,

00:05:21.600 --> 00:05:23.840
a w tej dekadzie nawet szybciej -

00:05:24.600 --> 00:05:26.010
nasz wzrost populacji spada.

00:05:26.010 --> 00:05:27.496
Nasza planeta się stabilizuje.

00:05:27.520 --> 00:05:30.536
Zbliżamy się do 9, 
10 lub 11 miliardów ludzi

00:05:30.560 --> 00:05:31.800
pod koniec wieku.

00:05:32.400 --> 00:05:35.736
W ramach tej zmiany można dostrzec tumult.

00:05:35.760 --> 00:05:37.576
Można zobaczyć drugą wojnę światową.

00:05:37.600 --> 00:05:40.990
Widać pandemię grypy z 1918 roku.

00:05:40.990 --> 00:05:44.370
Widać klęskę głodu w Chinach
na przełomie lat 50. i 60.

00:05:44.400 --> 00:05:47.196
Są to wydarzenia, 
na których zwykle się koncentrujemy.

00:05:47.196 --> 00:05:51.706
Mamy tendencję, aby koncentrować się 
na okropnych wydarzeniach z wiadomości,

00:05:51.730 --> 00:05:54.336
a nie na stopniowej zmianie

00:05:54.360 --> 00:05:56.000
i pozytywnych historiach.

NOTE Paragraph

00:05:57.480 --> 00:05:59.176
Martwimy się o ludzi.

00:05:59.200 --> 00:06:01.456
Martwimy się tym
ile jest ludzi na świecie.

00:06:01.480 --> 00:06:04.640
Martwimy się tym, 
jak można od ludzi uciec.

00:06:05.200 --> 00:06:08.600
A to jest mapa świata,
gdzie im większy obszar,

00:06:09.760 --> 00:06:14.136
tym dalej znajduje się on od ludzi.

00:06:14.160 --> 00:06:18.096
Więc jeśli chcesz wiedzieć, gdzie się 
udać aby uciec od wszystkich,

00:06:18.120 --> 00:06:20.696
oto najlepsze miejsca.

00:06:20.720 --> 00:06:23.536
I każdego roku,
obszary te stają się coraz większe,

00:06:23.560 --> 00:06:26.816
bo co roku ludzie 
co raz bardziej się skupiają.

00:06:26.840 --> 00:06:28.296
Migrujemy do miast,

00:06:28.320 --> 00:06:30.496
zagęszczenie ludzi wzrasta.

00:06:30.520 --> 00:06:32.136
W Europie znów pojawiły się wilki

00:06:32.160 --> 00:06:36.080
przemieszczają się na zachód,
przez cały kontynent.

00:06:37.200 --> 00:06:38.600
Nasz świat się zmienia.

NOTE Paragraph

00:06:40.920 --> 00:06:42.240
Masz obawy.

00:06:43.680 --> 00:06:48.576
To mapa, na której pokazano 
stopień obfitości opadów na Ziemi.

00:06:48.600 --> 00:06:50.296
Mamy już taką wiedzę.

00:06:50.320 --> 00:06:54.096
I można spojrzeć na miejsce
gdzie było Çatalhöyük,

00:06:54.120 --> 00:06:56.696
gdzie spotykają się 3 kontynenty:
Afryka, Azja i Europa

00:06:56.720 --> 00:06:59.680
i można zobaczyć,
że obecnie mieszka tam duża liczba ludzi

00:06:59.680 --> 00:07:01.726
na obszarze z 
bardzo małą ilością wody.

00:07:01.726 --> 00:07:05.016
Widać też obszary,
z dużą ilością opadów deszczu.

00:07:05.040 --> 00:07:07.200
Teraz bardziej wyrafinowana mapa.

00:07:08.440 --> 00:07:11.816
Gdzie na obszar nie wpływają ludzie,

00:07:11.840 --> 00:07:14.056
lecz zasoby wody.

00:07:14.080 --> 00:07:15.936
Możemy prześledzić miesięczne zmiany

00:07:15.960 --> 00:07:17.616
w opadach

00:07:17.640 --> 00:07:20.840
na obszarze całej planety.

00:07:21.920 --> 00:07:25.216
Możecie zobaczyć jak pory deszczowe
przesuwają się po kontynentach.

00:07:25.240 --> 00:07:28.840
Prawie wydaje się,
że planeta ma bijące serce.

00:07:29.720 --> 00:07:34.240
A wszystko to stało się
możliwe do pokazania

00:07:34.920 --> 00:07:36.696
jedynie w czasie mojego życia.

00:07:36.720 --> 00:07:39.880
Możemy zobaczyć gdzie żyjemy.

00:07:40.640 --> 00:07:42.840
Mamy wystarczającą ilość wody.

NOTE Paragraph

00:07:43.390 --> 00:07:48.120
To jest mapa pokazująca na jakich
obszarach uprawiamy nasze jedzenie.

00:07:49.280 --> 00:07:53.720
To obszary, z których pozyskujemy
najwięcej ryżu i kukurydzy.

00:07:54.510 --> 00:07:58.616
Ludzie obawiają się, że nie będzie
wystarczająco dużo żywności, ale wiemy,

00:07:58.640 --> 00:08:03.416
że gdybyśmy jedli mniej mięsa
i hodowali mniej zwierząt

00:08:03.440 --> 00:08:05.856
żywności starczyłoby dla wszystkich.

00:08:05.880 --> 00:08:11.340
Dopóki myślimy o sobie
jako o jednej grupie ludzi.

NOTE Paragraph

00:08:12.120 --> 00:08:14.560
I wiemy też,

00:08:14.580 --> 00:08:17.336
o tym, jakie błędy popełniamy
w dzisiejszych czasach.

00:08:21.720 --> 00:08:24.560
Widzieliście już przedtem tą mapę świata.

00:08:26.782 --> 00:08:29.702
Jest to mapa

00:08:29.702 --> 00:08:32.878
powstała przez 
połączenie zdjęć satelitarnych,

00:08:32.878 --> 00:08:34.704
Pamiętacie zdjęcie na początku,

00:08:34.704 --> 00:08:37.480
tam było widać satelity.

00:08:37.480 --> 00:08:39.840
Mapa pokazuje jak Ziemia wygląda nocą.

00:08:43.954 --> 00:08:46.954
Kiedy zazwyczaj widzicie mapę,

00:08:46.954 --> 00:08:50.360
normalną mapę, do której 
większość z Was jest przyzwyczajona.

00:08:50.360 --> 00:08:53.270
Myślicie, że widzicie mapę
tego gdzie żyją ludzie.

00:08:53.860 --> 00:08:56.390
Tam gdzie świecą się światła,
tam żyją ludzie.

00:08:57.400 --> 00:08:59.990
Ale tu, na tej mapie

00:09:00.430 --> 00:09:03.416
znów zmieniliśmy jej normalne kształty

00:09:05.620 --> 00:09:10.300
Tutaj każde miejsce ma
identyczną gęstość zaludnienia.

00:09:10.414 --> 00:09:12.214
Jeśli obszar nie ma ludzi,

00:09:12.214 --> 00:09:13.790
to go zmniejszamy

00:09:13.790 --> 00:09:15.440
tak bardzo, że znika.

00:09:16.088 --> 00:09:18.744
Więc pokazujemy wszystkich ludzi

00:09:18.744 --> 00:09:20.410
w sposób jednakowo widoczny.

00:09:20.944 --> 00:09:25.024
Teraz, światła już nie pokazują,
gdzie żyją ludzie,

00:09:25.024 --> 00:09:26.280
bo ludzie są wszędzie.

00:09:26.280 --> 00:09:29.470
Teraz światła na mapie,

00:09:29.470 --> 00:09:32.080
światła w Londynie, 
światła w Kairze, światła w Tokio,

00:09:32.080 --> 00:09:34.606
światła na wschodnim wybrzeżu
Stanów Zjednoczonych,

00:09:34.606 --> 00:09:37.896
światła pokazać, gdzie żyją ludzie, którzy

00:09:37.990 --> 00:09:41.110
są tak rozrzutni w gospodarownaniu energią

00:09:41.110 --> 00:09:42.730
że mogą sobie pozwolić

00:09:42.840 --> 00:09:44.830
na wydawanie pieniędzy

00:09:44.830 --> 00:09:49.106
aby mieć światła 
rozjaśniające niebo tak bardzo,

00:09:49.106 --> 00:09:51.770
że satelity mogą zrobić takie zdjęcie.

00:09:52.720 --> 00:09:55.600
Obszary, które są na mapie ciemne

00:09:55.600 --> 00:10:00.040
to obszary, gdzie albo ludzie 
nie mają dostępu do takiej ilości energii,

00:10:01.080 --> 00:10:02.790
albo gdzie mają,

00:10:02.790 --> 00:10:07.620
ale nauczyli się by jej tak nie marnować.

00:10:07.620 --> 00:10:12.064
Jeśli mógłbym pokazać Wam tą mapę,
jak zmienia się w czasie

00:10:12.064 --> 00:10:15.680
to widać, że Tokio rzeczywiście
stało się ciemniejsze,

00:10:15.680 --> 00:10:18.754
bo od czasu tsunami w Japonii

00:10:18.754 --> 00:10:22.934
Japonia musiała polegać 
na energii elektrycznej mniejszej o 1/4

00:10:22.960 --> 00:10:24.960
bo wyłączyła elektrownie atomowe.

00:10:25.980 --> 00:10:28.080
I świat się przez to nie skończył.

00:10:28.080 --> 00:10:31.360
Po prostu było mniej światła.

NOTE Paragraph

00:10:33.320 --> 00:10:36.296
Istnieje ogromna liczba

00:10:36.320 --> 00:10:38.760
dobrych newsów na świecie.

00:10:39.880 --> 00:10:43.296
Śmiertelność niemowląt spada,

00:10:43.320 --> 00:10:47.780
i spada w niewiarygodnym tempie.

00:10:47.920 --> 00:10:50.090
Kilka lat temu,

00:10:50.240 --> 00:10:54.176
liczba dzieci umierających
w pierwszym roku życia na świecie

00:10:54.200 --> 00:10:58.580
spadła o 5 procent w ciągu
zaledwie jednego roku.

00:10:58.910 --> 00:11:02.096
Co raz więcej dzieci idzie do szkoły,

00:11:02.120 --> 00:11:04.736
uczy się czytać, pisać,

00:11:04.760 --> 00:11:07.576
ma połączenie z Internetem,

00:11:07.600 --> 00:11:10.616
idzie na uniwersytet.

00:11:10.640 --> 00:11:15.756
Więcej niż kiedykolwiek wcześniej.

00:11:15.780 --> 00:11:20.590
Obecnie największa liczba 
młodych ludzi idących na uniwersytet

00:11:20.590 --> 00:11:23.160
to kobiety, a nie mężczyźni.

00:11:23.160 --> 00:11:27.056
Mogę wymieniać dobre wiadomości,
jedna po drugiej

00:11:27.080 --> 00:11:29.696
o tym, co jest coraz lepsze w świecie.

00:11:30.100 --> 00:11:33.120
Choć mamy skłonności do koncentracji

00:11:33.880 --> 00:11:36.616
na złych wiadomościach,
których skutki są natychmiastowe.

00:11:36.640 --> 00:11:39.840
Rebecca Solnit ujeła to znakomicie

00:11:41.160 --> 00:11:45.440
wyjaśniając: "Stopniowy przyrost zmian,


00:11:45.460 --> 00:11:48.840
które mogą stanowić postęp
czynią naszą erę

00:11:48.840 --> 00:11:52.176
dramatycznie różną od przeszłości"-

00:11:52.200 --> 00:11:55.250
Przeszłość była znacznie
bardziej stabilna.

00:11:55.640 --> 00:12:00.616
"Kontrast zasłonięte przez niesceniczną
charakter stopniowej transformacji,

00:12:00.640 --> 00:12:03.600
przerywane okazjonalnego zgiełku. "

00:12:04.320 --> 00:12:06.680
Czasami straszne rzeczy się zdarzają.

00:12:07.440 --> 00:12:10.176
Widzicie w telewizji te okropne rzeczy,

00:12:10.200 --> 00:12:13.856
w wiadomościach, każdej nocy w tygodniu.

00:12:13.880 --> 00:12:17.856
Nie mówi się o spowolnieniu
przyrostu ludności.

00:12:17.880 --> 00:12:20.896
Nie mówi się o świecie 
coraz bardziej ze sobą powiązanym.

00:12:20.920 --> 00:12:24.576
Nie mówi się o tym,
że lepiej rozumiemy świat.

00:12:24.600 --> 00:12:27.736
Nie mówi się o tym, jak uczymy się

00:12:27.760 --> 00:12:30.216
tracić mniej i mniej konsumować.

NOTE Paragraph

00:12:30.240 --> 00:12:32.160
To moja ostatnia mapa.

00:12:32.360 --> 00:12:38.076
Na tej mapie, usuneliśmy morza i oceany

00:12:38.146 --> 00:12:42.560
Teraz po prostu patrzycie
na 7,4 miliarda ludzi.

00:12:42.574 --> 00:12:44.764
Mapę sporządzono w zgodzie ze

00:12:44.764 --> 00:12:46.890
stosunkiem liczby ludności na świecie.

00:12:46.890 --> 00:12:49.580
Patrzycie na ponad miliard
ludzi w Chinach,

00:12:49.580 --> 00:12:52.060
i można zobaczyć największe
miasto w Chinach,

00:12:52.060 --> 00:12:53.596
ale nie znam nawet jego nazwy.

00:12:54.300 --> 00:12:55.750
Widać, że Indie

00:12:55.750 --> 00:12:58.600
są w centrum tego świata.

00:12:58.660 --> 00:13:02.440
Widać, że Europa jest na skraju.

00:13:02.464 --> 00:13:05.070
A my dzisiaj, tutaj w Exeter

00:13:05.090 --> 00:13:08.776
jesteśmy na samym brzegu planety.

00:13:08.910 --> 00:13:11.456
Jesteśmy na maleńkim skrawku skały

00:13:11.456 --> 00:13:12.976

na skraju Europy,

00:13:13.330 --> 00:13:16.716
który zawiera mniej niż jeden procent

00:13:16.760 --> 00:13:18.480
dorosłych z całego świata,

00:13:18.490 --> 00:13:20.376
i mniej niż pół procent

00:13:20.520 --> 00:13:22.470
dzieci.

00:13:23.690 --> 00:13:28.190
Żyjemy w świecie który się stabilizuje,
ulega urbanizacji,

00:13:28.190 --> 00:13:29.376
starzeje się,

00:13:29.460 --> 00:13:32.236
jest coraz bardziej połaczony

00:13:32.254 --> 00:13:37.370
Istnieje wiele, wiele rzeczy 
których można się obawiać,

00:13:37.400 --> 00:13:42.680
ale nie ma potrzeby, abyśmy 
obawiali się siebie nawzajem aż tak bardzo

00:13:42.710 --> 00:13:47.196
jak się obawiamy. Musimy dostrzec,
że obecnie żyjemy w nowym świecie.

00:13:47.236 --> 00:13:49.050
Bardzo Wam dziękuję.

NOTE Paragraph

00:13:49.050 --> 00:13:50.266
(Oklaski)