1
00:00:00,999 --> 00:00:04,341
Een jaar geleden nodigde
de Zwitserse ambassade in Berlijn ons uit

2
00:00:04,365 --> 00:00:06,388
om onze kunstprojecten te presenteren.

3
00:00:06,999 --> 00:00:11,133
We krijgen vaker uitnodigingen,
maar deze was extra opwindend.

4
00:00:11,586 --> 00:00:14,427
De Zwitserse ambassade in Berlijn
is speciaal.

5
00:00:14,451 --> 00:00:17,419
Het is het enige oude gebouw
in het overheidsdistrict

6
00:00:17,443 --> 00:00:20,399
dat niet kapot gebombardeerd is
tijdens de Tweede Wereldoorlog

7
00:00:20,423 --> 00:00:23,191
en staat vlak naast het Bundeskanzleramt.

8
00:00:23,723 --> 00:00:27,839
Niemand staat dichter bij Bondskanselier
Merkel dan de Zwitserse diplomaten.

9
00:00:27,863 --> 00:00:29,839
(Gelach)

10
00:00:30,656 --> 00:00:34,475
In het overheidsdistrict van Berlijn
staat ook de Reichstag --

11
00:00:34,499 --> 00:00:37,310
het Duitse parlementsgebouw --
en de Brandenburger Tor,

12
00:00:37,334 --> 00:00:40,275
en naast de Tor staan andere ambassades,

13
00:00:40,299 --> 00:00:43,696
zoals met name de ambassades
van de VS en Groot-Brittannië.

14
00:00:44,657 --> 00:00:47,873
Hoewel Duitsland
een vooruitstrevende democratie is,

15
00:00:47,897 --> 00:00:50,858
worden de burgers beperkt
in hun grondwettelijke rechten

16
00:00:50,882 --> 00:00:52,275
in het overheidsdistrict.

17
00:00:52,299 --> 00:00:56,686
Het recht van bijeenkomst
en demonstratie zijn hier beperkt.

18
00:00:57,607 --> 00:01:01,275
Vanuit het perspectief van een kunstenaar
is dat interessant.

19
00:01:01,299 --> 00:01:06,011
De mogelijkheden om te participeren
en je uit te drukken

20
00:01:06,035 --> 00:01:08,445
zijn altijd aan een bepaalde orde gebonden

21
00:01:08,465 --> 00:01:11,774
en altijd onderhevig
aan specifieke regels.

22
00:01:11,798 --> 00:01:16,557
Als we ons bewust worden
van onze afhankelijkheid van die regels,

23
00:01:16,581 --> 00:01:19,275
dan komen we tot een nieuw inzicht.

24
00:01:19,299 --> 00:01:23,953
De opgelegde termen en voorwaarden
bepalen onze perceptie, acties

25
00:01:23,977 --> 00:01:25,564
en onze levens.

26
00:01:26,168 --> 00:01:29,275
Dit is van groot belang
in een andere context.

27
00:01:29,299 --> 00:01:30,777
De laatste jaren

28
00:01:30,801 --> 00:01:35,275
leerden we dat vanaf de daken van de
ambassades van de VS en Groot-Brittannië

29
00:01:35,299 --> 00:01:40,036
de geheime diensten het hele district
hebben afgeluisterd,

30
00:01:40,060 --> 00:01:42,756
inclusief de mobiele telefoon
van Angela Merkel.

31
00:01:43,299 --> 00:01:48,275
De antennes van het Britse GCHQ
zijn verborgen in een ronde radarkoepel,

32
00:01:48,299 --> 00:01:51,316
terwijl de luisterpost
van de Amerikaanse NSA

33
00:01:51,340 --> 00:01:54,669
wordt afgedekt door schermen
die radiosignalen doorlaten.

34
00:01:55,342 --> 00:01:58,275
Maar hoe ga je om
met deze verborgen krachten?

35
00:01:58,903 --> 00:02:01,275
Mijn collega Christoph Wachter en ik

36
00:02:01,299 --> 00:02:03,902
accepteerden de uitnodiging
van de Zwitserse ambassade.

37
00:02:04,783 --> 00:02:09,366
We gebruikten deze gelegenheid
om deze specifieke situatie uit te buiten.

38
00:02:10,508 --> 00:02:13,650
Als mensen ons bespioneren,
dan is het logisch

39
00:02:13,674 --> 00:02:16,275
dat ze ook móeten luisteren
naar wat we zeggen.

40
00:02:16,299 --> 00:02:19,175
(Gelach)

41
00:02:20,299 --> 00:02:24,649
Op het dak van de Zwitserse ambassade
installeerden we antennes.

42
00:02:26,729 --> 00:02:30,983
Ze waren niet zo complex als die
van de Amerikanen en de Britten.

43
00:02:31,007 --> 00:02:32,274
(Gelach)

44
00:02:32,298 --> 00:02:37,041
Gewoon in elkaar geflanste antenneblikjes,
zonder camouflage, open en bloot.

45
00:02:38,299 --> 00:02:40,794
De Akademie der Künste deed ook mee

46
00:02:40,818 --> 00:02:44,508
en dus bouwden we op hun dak
een andere grote antenne,

47
00:02:44,532 --> 00:02:48,550
precies tussen de luisterposten
van de NSA en de GCHQ in.

48
00:02:48,574 --> 00:02:50,430
(Gelach)

49
00:02:50,454 --> 00:02:55,275
We werden nog nooit zo goed geobserveerd
bij het bouwen van een kunstinstallatie.

50
00:02:55,299 --> 00:02:57,981
Een helicopter cirkelde boven ons rond

51
00:02:57,991 --> 00:03:00,609
en filmde al onze bewegingen,

52
00:03:00,619 --> 00:03:04,899
terwijl op het dak van de ambassade van
de VS veiligheidsmensen patrouilleerden.

53
00:03:05,499 --> 00:03:10,688
Hoewel het overheidsdistrict onder
een stricte politieverordening staat,

54
00:03:10,712 --> 00:03:14,871
zijn er geen specifieke wetten
met betrekking tot digitale communicatie.

55
00:03:15,548 --> 00:03:19,031
Onze installatie was dus volkomen legaal

56
00:03:19,055 --> 00:03:22,252
en de Zwitserse ambassadeur
heeft Angela Merkel erover ingelicht.

57
00:03:23,101 --> 00:03:25,980
We noemden het project
'Hoor je mijn blik?'

58
00:03:26,004 --> 00:03:27,980
(Gelach)

59
00:03:28,805 --> 00:03:33,066
De antennes genereerden een open
en vrij toegankelijk Wifi-netwerk,

60
00:03:33,090 --> 00:03:36,275
waar iedereen die dat wilde
aan kon bijdragen

61
00:03:36,299 --> 00:03:39,411
met een wifi-apparaat, zonder beperkingen,

62
00:03:39,435 --> 00:03:41,356
en berichten kon sturen

63
00:03:41,380 --> 00:03:45,460
aan de afluisteraars
op de frequenties die werden onderschept.

64
00:03:46,510 --> 00:03:49,005
SMS, spraakberichten, bestanden delen --

65
00:03:49,029 --> 00:03:51,678
alles kon anoniem verstuurd worden.

66
00:03:52,852 --> 00:03:55,275
Mensen begonnen echt te communiceren.

67
00:03:55,299 --> 00:03:58,275
Er werden
meer dan 15.000 berichten verstuurd,

68
00:03:58,299 --> 00:04:00,051
Ik geef wat voorbeelden.

69
00:04:01,299 --> 00:04:05,811
"Hallo wereld, hallo Berlijn,
hallo NSA, hallo GCHQ."

70
00:04:07,208 --> 00:04:11,299
"NSA-agenten doe wat juist is!
Word een klokkenluider!"

71
00:04:12,884 --> 00:04:16,588
"Dit is de NSA. We vertrouwen op God.
Alle anderen houden we in de gaten!!!!!"

72
00:04:16,612 --> 00:04:18,864
(Gelach)

73
00:04:20,233 --> 00:04:24,275
"#@nonymous is watching #NSA #GSHQ - wij
maken deel uit van jullie organisaties.

74
00:04:24,299 --> 00:04:26,299
#verwacht ons. We leggen het #plat."

75
00:04:27,483 --> 00:04:30,943
"Dit is de achilleshiel van de NSA.
Open netwerken."

76
00:04:30,967 --> 00:04:35,705
"Agenten, welk gestoord verhaal verzinnen
jullie over jezelf voor je kleinkinderen?"

77
00:04:36,454 --> 00:04:40,870
"@NSA Mijn buren veroorzaken overlast.
Stuur er a.u.b. een drone op af."

78
00:04:40,894 --> 00:04:43,346
(Gelach)

79
00:04:44,529 --> 00:04:46,840
"Geen cyberoorlog, maar liefde."

80
00:04:47,602 --> 00:04:50,275
We hebben de ambassades
en ministeries ook uitgenodigd

81
00:04:50,299 --> 00:04:55,045
om mee te werken aan het open netwerk,
en tot onze verbazing deden ze dat.

82
00:04:55,066 --> 00:04:58,216
Er verschenen dossiers op het netwerk,
waaronder geheime documenten

83
00:04:58,216 --> 00:05:01,028
die waren gelekt
van de parlementaire onderzoekscommissie,

84
00:05:01,028 --> 00:05:04,672
wat aantoont dat vrije uitwisseling
en discussie van vitale informatie

85
00:05:04,692 --> 00:05:08,706
moeilijk begint te worden,
zelfs voor parlementsleden.

86
00:05:09,746 --> 00:05:13,068
We organiseerden ook rondleidingen
om het hele krachtenspel

87
00:05:13,092 --> 00:05:15,142
ter plekke te ervaren en onderzoeken.

88
00:05:15,166 --> 00:05:18,503
De rondleidingen kwamen langs
de afgebakende zones rond de ambassades,

89
00:05:18,527 --> 00:05:22,926
en we bespraken het potentieel
en de hoogtepunten van communicatie.

90
00:05:24,299 --> 00:05:28,478
Als we ons bewust worden
van het krachtenspel,

91
00:05:28,502 --> 00:05:31,298
de voorwaarden waaronder we communiceren,

92
00:05:31,322 --> 00:05:33,653
dan verbreden we niet alleen onze horizon,

93
00:05:33,677 --> 00:05:37,549
maar kijken we voorbij de regelgeving
die ons wereldbeeld beperkt,

94
00:05:37,573 --> 00:05:41,699
onze specifieke sociale,
politieke of esthetische gebruiken.

95
00:05:42,461 --> 00:05:44,584
Laten we een praktisch voorbeeld nemen.

96
00:05:45,383 --> 00:05:48,470
Het lot van mensen
in geïmproviseerde woningen

97
00:05:48,494 --> 00:05:50,221
in de buitenwijken van Parijs

98
00:05:50,245 --> 00:05:52,409
wordt uit het zicht gehouden.

99
00:05:53,299 --> 00:05:54,758
Het is een vicieuze cirkel.

100
00:05:55,219 --> 00:05:58,551
Het gaat er niet om dat armoede,
racisme of uitsluiting iets nieuws is.

101
00:05:58,575 --> 00:06:03,383
Nieuw is, hoe deze realiteit verborgen is
en hoe mensen onzichtbaar worden

102
00:06:03,403 --> 00:06:06,105
in een tijd van wereldwijde
en overweldigende

103
00:06:06,105 --> 00:06:07,865
communicatie en uitwisseling.

104
00:06:08,595 --> 00:06:11,430
Zulke geïmproviseerde buurten
worden als illegaal beschouwd,

105
00:06:11,454 --> 00:06:14,726
waardoor de mensen die er wonen
geen kans hebben

106
00:06:14,750 --> 00:06:16,551
om hun stem te laten horen.

107
00:06:16,575 --> 00:06:22,001
In tegendeel: telkens als ze verschijnen,
het riskeren zichtbaar te zijn,

108
00:06:22,025 --> 00:06:24,735
wordt het mogelijk om ze te vervolgen,

109
00:06:24,759 --> 00:06:26,768
te verdrijven en te onderdrukken.

110
00:06:26,792 --> 00:06:31,996
Wat ons interesseerde, was hoe we
deze verborgen kant konden vinden.

111
00:06:32,020 --> 00:06:35,409
We zochten naar een interface
en vonden die ook.

112
00:06:35,433 --> 00:06:39,696
Het is geen digitale interface,
maar een fysieke: een hotel.

113
00:06:39,720 --> 00:06:42,235
We noemden het project 'Hotel Gelem.'

114
00:06:42,783 --> 00:06:46,616
Samen met Roma families zetten we
verschillende Hotel Gelems op in Europa,

115
00:06:46,640 --> 00:06:49,599
bijvoorbeeld in Freiburg in Duitsland,
in Montreuil bij Parijs,

116
00:06:49,623 --> 00:06:51,275
maar ook in de Balkan.

117
00:06:51,299 --> 00:06:52,660
Het zijn echte hotels.

118
00:06:52,684 --> 00:06:54,275
Mensen kunnen er overnachten.

119
00:06:54,299 --> 00:06:56,275
Maar het is geen commerciële onderneming.

120
00:06:56,299 --> 00:06:57,781
Het is een symbool.

121
00:06:58,575 --> 00:07:02,227
Je kan online vragen
om een persoonlijke uitnodiging

122
00:07:02,251 --> 00:07:06,637
om een paar dagen te verblijven
in het Hotel Gelem, in hun huis.

123
00:07:06,661 --> 00:07:10,153
Om te eten, werken en leven
met de Roma gezinnen.

124
00:07:10,748 --> 00:07:13,915
De Roma gezinnen
zijn nu niet de reizigers;

125
00:07:13,939 --> 00:07:15,234
de bezoekers zijn dat.

126
00:07:15,584 --> 00:07:18,639
De Roma gezinnen vormen
hier niet de minderheid;

127
00:07:18,663 --> 00:07:20,147
maar de bezoekers.

128
00:07:21,833 --> 00:07:25,586
Het gaat er niet om
dat je een oordeel velt,

129
00:07:25,606 --> 00:07:27,774
maar dat je de context vindt

130
00:07:27,784 --> 00:07:32,133
die deze ongelijkwaardige en schijnbaar
onoverbrugbare tegenstellingen bepaalt.

131
00:07:32,299 --> 00:07:34,539
In de wereld van globalisering

132
00:07:34,563 --> 00:07:37,275
groeien de continenten
steeds meer naar elkaar toe.

133
00:07:37,299 --> 00:07:40,133
Permanente uitwisseling van cultuur,
handelswaar en mensen,

134
00:07:40,133 --> 00:07:43,101
terwijl tegelijkertijd
het gat tussen de bevoorrechte

135
00:07:43,125 --> 00:07:45,973
en de buitengesloten wereld groeit.

136
00:07:47,591 --> 00:07:49,275
We waren onlangs in Australië.

137
00:07:49,299 --> 00:07:51,900
We konden dat land zonder
moeite binnen komen.

138
00:07:51,924 --> 00:07:54,606
Wij hebben Europese paspoorten,
visa's en vliegtickets.

139
00:07:55,059 --> 00:07:58,761
Maar asielzoekers die per boot
in Australië aankomen,

140
00:07:58,785 --> 00:08:00,821
worden gedeporteerd of vastgezet.

141
00:08:01,299 --> 00:08:02,774
Het onderscheppen van boten

142
00:08:02,798 --> 00:08:05,879
en de verdwijning van mensen
in het gevangenissysteem

143
00:08:05,903 --> 00:08:08,786
wordt door de Australische autoriteiten
verborgen gehouden.

144
00:08:09,062 --> 00:08:13,006
Deze procedures worden aangemerkt
als geheime militaire operaties.

145
00:08:13,768 --> 00:08:16,912
Na een dramatische ontsnapping
uit een crisis- of oorlogsgebied,

146
00:08:16,936 --> 00:08:21,047
worden mannen, vrouwen en kinderen
zonder proces door Australië vastgezet,

147
00:08:21,071 --> 00:08:23,044
soms jarenlang.

148
00:08:25,036 --> 00:08:27,132
Echter, tijdens ons verblijf

149
00:08:27,156 --> 00:08:31,275
kwamen we in contact
met asielzoekers die vastgezet waren,

150
00:08:31,299 --> 00:08:33,751
ondanks de strikte screening en isolatie.

151
00:08:34,057 --> 00:08:38,166
Uit deze context ontstond
een installatie in de kunstafdeling

152
00:08:38,190 --> 00:08:41,275
van de Technische Universiteit
van Queensland in Brisbane.

153
00:08:42,635 --> 00:08:45,690
Op het eerste gezicht
was het een eenvoudige installatie.

154
00:08:46,182 --> 00:08:49,587
Op de vloer gaf een gestileerd kompas
de richting aan

155
00:08:49,611 --> 00:08:51,759
naar ieder immigratie-detentiecentrum,

156
00:08:51,769 --> 00:08:56,275
met daarbij de afstand tot
en de naam van het centrum.

157
00:08:56,299 --> 00:09:00,275
Maar het tentoonstellingsdeel
kwam in de vorm van verbinding.

158
00:09:00,642 --> 00:09:04,275
Boven iedere markering op de vloer
hing een headset.

159
00:09:04,299 --> 00:09:08,915
Bezoekers kregen de kans om direct
met een vluchteling te praten

160
00:09:08,939 --> 00:09:11,275
die gedetineerd was of was geweest

161
00:09:11,299 --> 00:09:13,281
in een specifiek detentiecentrum,

162
00:09:13,301 --> 00:09:16,032
en konden zo
een persoonlijk gesprek aangaan.

163
00:09:16,916 --> 00:09:19,782
In de beschermde context
van de kunsttentoonstelling

164
00:09:19,806 --> 00:09:22,433
konden de asielzoekers
vrij over zichzelf praten,

165
00:09:22,457 --> 00:09:26,147
hun verhaal en hun situatie voorleggen,
zonder angst voor gevolgen.

166
00:09:26,694 --> 00:09:29,706
Bezoekers gingen lange gesprekken aan

167
00:09:29,730 --> 00:09:33,483
over uiteengerukte families,
over ontsnappingen uit oorlogsgebied,

168
00:09:33,507 --> 00:09:35,119
over zelfmoordpogingen

169
00:09:35,143 --> 00:09:37,753
of over het lot
van kinderen in gevangenschap.

170
00:09:38,578 --> 00:09:40,602
Er kwamen veel emoties vrij.
Velen huilden.

171
00:09:40,626 --> 00:09:43,008
Diverse mensen kwamen terug.

172
00:09:43,032 --> 00:09:45,372
Het was een krachtige ervaring.

173
00:09:46,459 --> 00:09:50,731
Europa wordt nu geconfronteerd
met een stroom aan immigranten.

174
00:09:51,413 --> 00:09:55,275
De situatie voor asielzoekers wordt nog
verslechterd door inconsistent beleid

175
00:09:55,299 --> 00:09:58,594
en de verleiding
om militair in te grijpen.

176
00:09:59,299 --> 00:10:01,989
We hebben ook communicatiesystemen opgezet

177
00:10:02,013 --> 00:10:05,081
in afgelegen vluchtelingencentra
in Zwitserland en Griekenland.

178
00:10:05,502 --> 00:10:08,157
Het gaat om het verstrekken
van fundamentele informatie:

179
00:10:08,167 --> 00:10:10,751
het weerbericht,
juridische informatie, begeleiding.

180
00:10:11,163 --> 00:10:12,854
Maar dit is waardevol.

181
00:10:13,211 --> 00:10:14,529
Informatie op het internet

182
00:10:14,553 --> 00:10:17,283
waardoor je op gevaarlijke routes
kunt overleven,

183
00:10:17,307 --> 00:10:18,700
wordt gecensureerd,

184
00:10:18,724 --> 00:10:23,411
en het verstrekken van zulke informatie
wordt steeds meer gecriminaliseerd.

185
00:10:24,321 --> 00:10:26,585
Dat brengt ons terug bij ons netwerk

186
00:10:26,605 --> 00:10:29,935
en de antennes op het dak
van de Zwitserse ambassade in Berlijn

187
00:10:29,935 --> 00:10:32,513
en het 'Hoor je mijn blik?'-project.

188
00:10:32,725 --> 00:10:35,935
Dat we altijd verbonden zijn,
moeten we niet vanzelfsprekend vinden.

189
00:10:35,959 --> 00:10:37,992
We moeten zelf verbindingen gaan maken

190
00:10:38,016 --> 00:10:42,516
en vechten voor de idee van een gelijke,
wereldwijd verbonden wereld.

191
00:10:42,540 --> 00:10:45,275
Dat is essentieel
om onze sprakeloosheid te overwinnen,

192
00:10:45,299 --> 00:10:48,539
en de scheiding uitgelokt
door rivaliserende politieke krachten.

193
00:10:48,839 --> 00:10:52,030
Alleen als we ons volledig blootstellen

194
00:10:52,054 --> 00:10:54,920
aan de transformerende kracht
van deze ervaring,

195
00:10:54,944 --> 00:10:58,275
kunnen we vooroordelen
en buitensluiting overwinnen.

196
00:10:58,299 --> 00:10:59,453
Dankjewel.

197
00:10:59,477 --> 00:11:02,631
(Applaus)

198
00:11:04,835 --> 00:11:06,522
Bruno Giussani: Dankje, Mathias.

199
00:11:06,546 --> 00:11:10,541
De andere helft van je artistieke duo
is ook hier. Kom erbij, Christoph Wachter.

200
00:11:10,556 --> 00:11:15,914
(Applaus)

201
00:11:15,938 --> 00:11:17,343
Eerst een detail:

202
00:11:17,367 --> 00:11:19,446
de naam van het hotel is niet willekeurig.

203
00:11:19,470 --> 00:11:22,731
Gelem heeft een specifieke betekenis
in de taal van de Roma.

204
00:11:22,755 --> 00:11:27,573
Mathias Jud: Ja, 'Gelem, Gelem'
is de titel van het volkslied van de Roma,

205
00:11:27,597 --> 00:11:30,275
het officiële, en het betekent:
'ik ging een lange weg'.

206
00:11:30,660 --> 00:11:33,289
BG: Om even dat detail
aan je talk toe te voegen.

207
00:11:33,299 --> 00:11:35,907
Maar jullie zijn ook
naar Lesbos afgereisd,

208
00:11:35,931 --> 00:11:38,622
pas geleden nog,
en jullie zijn net een paar dagen terug,

209
00:11:38,646 --> 00:11:41,184
in Griekenland,
waar duizenden vluchtelingen aankomen,

210
00:11:41,184 --> 00:11:43,366
en dat al enkele maanden lang.

211
00:11:43,390 --> 00:11:45,832
Wat hebben jullie daar gezien en gedaan?

212
00:11:45,856 --> 00:11:49,657
Christoph Wachter: Nou, Lesbos is een
van de Griekse eilanden dicht bij Turkije,

213
00:11:49,681 --> 00:11:51,076
en tijdens ons verblijf

214
00:11:51,100 --> 00:11:56,521
kwamen veel asielzoekers aan per boot
op overbeladen sloepen,

215
00:11:56,545 --> 00:12:00,414
en na hun aankomst werden ze
compleet aan hun lot overgelaten.

216
00:12:00,424 --> 00:12:04,019
Vele voorzieningen werden ze onthouden.

217
00:12:04,043 --> 00:12:06,537
Ze mochten bijvoorbeeld
geen buskaartje kopen

218
00:12:06,561 --> 00:12:07,966
of een hotelkamer boeken,

219
00:12:07,990 --> 00:12:12,676
zodat veel gezinnen
letterlijk op straat sliepen.

220
00:12:12,700 --> 00:12:17,336
Dus hebben we daar netwerken opgezet
voor eenvoudige communicatie,

221
00:12:17,360 --> 00:12:19,463
want ik denk, nee geloof,

222
00:12:19,487 --> 00:12:24,926
dat we niet alleen
óver vluchtelingen moeten praten,

223
00:12:24,950 --> 00:12:28,275
maar dat we ook mét ze moeten spreken.

224
00:12:28,655 --> 00:12:32,275
Als we dat gaan doen, komen we erachter
dat het over mensen gaat,

225
00:12:32,299 --> 00:12:35,062
over hun levens
en hun strijd om te overleven.

226
00:12:35,086 --> 00:12:36,996
BG: En het geeft ze een stem.

227
00:12:37,020 --> 00:12:38,935
Christoph, bedankt
voor je komst op TED.

228
00:12:38,959 --> 00:12:41,977
Mathias, bedankt voor je komst
en het delen van je verhaal.

229
00:12:42,001 --> 00:12:43,122
(Applaus)