0:00:00.602,0:00:01.753
[Mnamo Januari ya mwaka 2020,

0:00:01.777,0:00:04.809
Christian Happi na Pardis Sabeti waliwasilisha wazo lenye uthubutu]

0:00:06.934,0:00:11.242
[Sentinel: Mfumo wa ilani ya mapema katika kutambua na kufuatilia mlipuko wa gonjwa lijalo]

0:00:13.223,0:00:14.984
[Hivi ni namna utavyofanya kazi ...]

0:00:16.455,0:00:23.080
Christian Happi: Kiashiria ni mfumo wa ilani ya mapema iliyo amilifu katika kukinzana na magonjwa yanayoenea sana.

0:00:23.104,0:00:25.500
Inajengwa na misingi mikuu mitatu.

0:00:25.524,0:00:27.552
Pardis Sabeti: Msingi wa kwanza ni Utambuzi.

0:00:27.576,0:00:30.557
Mimi na Christian tumekuwa tukitafiti pamoja magonjwa ya kuambukizwa

0:00:30.581,0:00:32.545
duniani kote kwa miongo miwili.

0:00:32.569,0:00:34.773
Tumekuwa tukitumia mfululizo wa jenomu.

0:00:34.797,0:00:37.734
Tukizisoma taarifa timilifu za vinasaba vya vijidudu,

0:00:37.758,0:00:42.095
inatusaidia kutambua virusi, hata vile ambavyo hatujawahi kuviona kabla,

0:00:42.119,0:00:43.520
kuvifuatilia pale vinaposambaa

0:00:43.544,0:00:45.428
na kuangazia mabadiliko yake mapya.

0:00:45.452,0:00:48.749
Na sasa tukiwa na teknolojia yenye uwezo mkubwa wa kuziboresha chembe za urithi(jeni) iitwayo CRISPR,

0:00:48.773,0:00:50.943
tunaweza kutumia taarifa hizi za kinasaba

0:00:50.967,0:00:56.093
kutengeneza vipimo vya utambuzi vilivyo sahihi kwa vijidudu aina zote.

0:00:56.557,0:00:59.076
CH: Moja ya nyenzo hizi zinafahamika kama SHERLOCK.

0:00:59.100,0:01:04.467
Inaweza kutumika kutambua virusi vinavyotambulika katika vijikaratasi.

0:01:04.885,0:01:06.596
Ni nafuu mno,

0:01:06.620,0:01:09.634
na wafanyakazi wa afya walio mstari wa mbele wanaweza tumia SHERLOCK

0:01:09.658,0:01:14.227
Kutambua virusi vinavyojulikana au vile ambavyo ni tishio

0:01:14.251,0:01:15.641
ndani ya saa moja.

0:01:16.109,0:01:17.689
PS: Nyenzo nyingine ni CARMEN.

0:01:17.713,0:01:22.045
Inahitaji maabara, lakini inaweza kupima mamia ya virusi kwa wakati mmoja.

0:01:22.069,0:01:24.777
Hivyo wafanyakazi wa maabara wanaweza pima sampuli za wagonjwa

0:01:24.801,0:01:26.303
kutambua aina nyingi za virusi

0:01:26.327,0:01:27.841
ndani ya siku moja.

0:01:27.865,0:01:30.556
Msingi wetu wa pili ni Ungana.

0:01:30.580,0:01:33.016
Kumuunganisha kila mmoja na kushirikishana taarifa

0:01:33.040,0:01:34.974
kote katika jamii ya afya ya umma.

0:01:35.752,0:01:37.093
Katika magonjwa mengi ya mlipuko,

0:01:37.117,0:01:41.560
wafanyakazi wa hospitali hushirikishana taarifa kupitia nyaraka za karatasi.

0:01:42.115,0:01:44.683
Hii hufanya ufatiliaji wa taarifa katika nafasi na nyakati

0:01:44.707,0:01:46.037
na upatikanaji wa huduma

0:01:46.061,0:01:47.496
kuwa mgumu sana.

0:01:47.877,0:01:50.982
Hivyo tunatengeneza mfumo wa kimtandao na programu za simu

0:01:51.006,0:01:52.985
ambazo zinawaunganisha wafanyakazi wa afya,

0:01:53.009,0:01:56.253
waliopo zahanati, timu za afya umma -- kila mmoja --

0:01:56.277,0:01:58.455
na kuwawezesha kuingiza taarifa,

0:01:58.479,0:02:01.215
kufanya tathmini, kushirikishana vidokezo

0:02:01.239,0:02:03.318
na kutengeneza mpango wa kuweza kuchukua hatua

0:02:03.342,0:02:04.840
katika wakati sahihi.

0:02:04.864,0:02:07.887
CH: Msingi wetu wa tatu ni Uwezeshaji.

0:02:08.462,0:02:11.074
Mfumo wa uangalizi wa magonjwa ya mlipuko unaweza fanikiwa

0:02:11.098,0:02:15.119
kama tutawawezesha wafanyakazi wa afya walio mstari wa mbele

0:02:15.143,0:02:16.833
kuhudumia jamii.

0:02:16.857,0:02:19.037
Inahitaji mafunzo mengi sana.

0:02:19.061,0:02:21.531
Mimi na Pardis tunalitambua hilo.

0:02:21.555,0:02:23.422
Tumetumia miaka kumi

0:02:23.446,0:02:27.413
tukiwafunza mamia ya wanasayansi wadogo na wafanyakazi wa zanahati barani Afrika.

0:02:27.437,0:02:31.547
Katika miaka mitano ijayo, tutaweza kutoa mafunzo kwa wahudumu wa afya wengine takribani 1,000

0:02:31.571,0:02:33.897
katika kutumia mfumo wa Kiashiria

0:02:33.921,0:02:36.794
na kuwawezesha pia kufundisha wafanyakazi wenzao.

0:02:36.818,0:02:40.332
Namna hii, tutaweza kuboresha mfumo halisi wa afya

0:02:40.356,0:02:44.538
na kuweza tumia uangalizi wa kina katika masuala ya kitabibu.

0:02:45.488,0:02:49.368
[Tangu kuwakilisha mpango wao wa Uthubutu katika TED, ulimwengu umebadilika ...]

0:02:50.773,0:02:53.292
Briar Goldberg: Tupo hapa, tunarekodi hili tukio.

0:02:53.316,0:02:55.760
Ni tarehe 7 mwezi Aprili, 2020,

0:02:55.784,0:03:00.867
na kwa uhakika, tupo katika tabu ya hili gonjwa ambalo ni janga la ulimwengu

0:03:00.891,0:03:02.653
linalosababishwa na virusi vipya vya corona.

0:03:02.677,0:03:05.611
Nyinyi wawili mmekuwa mkifanya kazi pamoja siku zote,

0:03:05.635,0:03:08.454
na mlikuwa pamoja kwa juhudi

0:03:08.478,0:03:11.353
katika janga la Ebola mwaka 2014.

0:03:11.377,0:03:13.573
Mnalitazamaje hili jambo?

0:03:13.597,0:03:16.964
CH: Miaka sita baada ya mlipuko wa Ebola,

0:03:16.988,0:03:19.076
tumekumbana na janga lingine,

0:03:19.100,0:03:25.028
na tupo katika wakati, ambao kwamba, hatujajifunza mengi kuhusu janga lililopita.

0:03:25.052,0:03:27.413
Na hivyo, kiukweli, kwangu mimi, inanivunja moyo.

0:03:27.437,0:03:34.035
PS: Ninadhani janga hili limetuonyesha ni namna gani hatukujiandaa

0:03:34.059,0:03:35.227
duniani kote.

0:03:35.251,0:03:39.984
Christian na washirika wetu pamoja tulikuwa na vikagua magonjwa katika hospitali zetu

0:03:40.008,0:03:43.245
nchini Nigeria, Sierra Leone na Senegal mapema mwezi Februari.

0:03:43.269,0:03:48.789
Majimbo mengi nchini Marekani hayakuwa navyo mpaka baadaye.

0:03:48.813,0:03:51.792
Inatueleza kwamba wote tupo pamoja katika hili,

0:03:51.816,0:03:53.942
na wote tupo nyuma .

0:03:53.966,0:03:57.874
BG: Hivyo, huu mfumo wa Kiashiria ni mzuri,

0:03:57.898,0:04:00.715
lakini nafahamu swali ambalo lipo akilini mwa kila mtu:

0:04:00.739,0:04:02.767
Namna gani huu mfumo unasaidia sasa hivi?

0:04:02.791,0:04:06.050
PS: Unajua, tumeelezea Kiashiria kama mfumo wa kuondokana na magonjwa yanayoenea sana,

0:04:06.074,0:04:07.520
na hapa tupo katika moja ya magonjwa hayo.

0:04:07.544,0:04:10.328
Lakini kilicho kikubwa ni kwamba, nyenzo zilezile unazohitaji

0:04:10.352,0:04:11.506
kuondokana na gonjwa linaloenea

0:04:11.530,0:04:13.639
ni zilezile unazohitaji kuondokana nalo.

0:04:13.663,0:04:16.728
Na hivyo teknolojia ambazo tumeziainisha --

0:04:16.752,0:04:19.377
Vipimo vyote vya awali vya uchaguzi,

0:04:19.401,0:04:22.811
utambuzi na ufatiliaji wa virusi vinavyobadilika,

0:04:22.835,0:04:26.235
na utumiaji wa programu za simu --

0:04:26.259,0:04:27.418
ni muhimu mno.

0:04:27.442,0:04:29.574
CH: Kwetu sisi, ni vita.

0:04:29.598,0:04:32.939
Kimsingi tumejidhatiti katika ratiba ya masaa 24

0:04:32.963,0:04:34.908
ili kuweza kutoa majibu,

0:04:34.932,0:04:39.119
na inatuhitaji sisi kufanya kazi bila kupoteza muda.

0:04:39.143,0:04:41.352
Hivyo ni nyakati yenye changamoto sana.

0:04:41.376,0:04:42.550
Tupo mbali na familia.

0:04:42.574,0:04:44.950
Angalau nina wasaha wa kuiona familia yangu leo,

0:04:44.974,0:04:47.934
na kisha nina uhakika kesho ninarudi tena kwenye kazi.

0:04:47.958,0:04:51.122
Katika maabara yangu, tumetengeneza mfululizo wa kwanza wa jenomu ya COVID-19

0:04:51.146,0:04:52.385
katika bara la Afrika,

0:04:52.409,0:04:54.440
na hilo lilifanyika ndani ya masaaa 48.

0:04:54.464,0:04:57.531
Haya ni mapinduzi yanayotokea Afrika

0:04:57.555,0:05:01.110
na kisha kufanya taarifa hizi kupatikana katika jamii ya masuala ya afya ulimwenguni

0:05:01.134,0:05:03.372
ili kuona virusi vya Afrika vinaonekana katika namna gani.

0:05:03.396,0:05:06.052
Ninaamini kwa kutumia teknolojia na maarifa

0:05:06.076,0:05:08.185
na kisha kushirikisha taarifa,

0:05:08.209,0:05:10.377
tunaweza fanya vizuri na kuweza kulishinda gonjwa.

0:05:10.401,0:05:12.523
PS: Wazo zima la Sentinel

0:05:12.547,0:05:14.695
ni katika kusimama wote kwa pamoja kulindana.

0:05:14.719,0:05:15.875
Wote tunatazama.

0:05:15.899,0:05:17.359
Kila mmoja wetu ni mlinzi.

0:05:17.383,0:05:21.292
Kila mmoja wetu, anaweza tambua kipi kinachofanya sisi kuumwa,

0:05:21.316,0:05:23.917
na kuweza kushirikisha jamii nzima taarifa hizo.

0:05:23.941,0:05:26.966
Na nadhani hichi ndicho kitu ninachohitaji kiukweli,

0:05:26.990,0:05:29.295
ni kwa wote kusimama kulindana

0:05:29.319,0:05:30.855
na kutazamiana pamoja.

0:05:31.269,0:05:33.606
[Dr. Pardis Sabeti na Dr. Christian Happi]

0:05:34.998,0:05:36.153
[Wanasayansi wenye ustadi.

0:05:36.177,0:05:37.933
Washirika wenye moyo.

0:05:37.957,0:05:39.650
Mashujaa wa ulimwengu.]