WEBVTT

00:00:00.602 --> 00:00:01.753
(၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီလမှာ

00:00:01.777 --> 00:00:04.809
Christian Happi နဲ့ Pardis Sabeti က
ရဲတင်းတဲ့စိတ်ကူး တင်ပြတယ်)

NOTE Paragraph

00:00:06.934 --> 00:00:11.242
[ Sentinel: လာမည့် ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ထောက်
လှမ်း၊ခြေရာခံဖို့ ကြိုတင်သတိပေးစနစ်တစ်ခု]

NOTE Paragraph

00:00:13.223 --> 00:00:14.984
[ ဒီမှာတော့ ဒါက လုပ်ဆောင်မည့်ပုံပါ]

NOTE Paragraph

00:00:16.455 --> 00:00:23.080
CH : Sentinel ဟာ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါတွေကို 
ဟန့်တားဖို့ လုပ်တဲ့ ကြိုတင်သတိပေးစနစ်ပါ။

00:00:23.104 --> 00:00:25.500
အဓိက ထောက်တိုင် သုံးခုမှာ တည်ဆောက်ထားတယ်။

NOTE Paragraph

00:00:25.524 --> 00:00:27.552
Pardis Sabeti: ပထမ ထောက်တိုင်က Detect ပါ။

00:00:27.576 --> 00:00:30.557
Christian နဲ့ ကျွန်မဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက 
ကူးစက်ရောဂါတွေကို

00:00:30.581 --> 00:00:32.545
ဆယ်စုနှစ်ခုကြာ လေ့လာနေခဲ့တယ်။

00:00:32.569 --> 00:00:34.773
ဂျီနုမ်း အစီအစဉ်ချခြင်းကို သုံးနေတယ်။

00:00:34.797 --> 00:00:37.734
အဏုဇီဝရုပ်တစ်ခုရဲ့ ဗီဇ သတင်းအချက်အလက် 
အပြည့်အစုံကို ဖတ်တာပါ။

00:00:37.758 --> 00:00:42.095
ဒါက ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို ရှာဖွေခွင့်ပေးတယ်၊
တစ်ခါမှ မတွေဖူးတာတွေတောင်ပါ။

00:00:42.119 --> 00:00:43.520
ဒါတေွ ပျံ့နှံ့စဉ် ခြေရာခံပြီး

00:00:43.544 --> 00:00:45.428
သန္ဓေပြောင်းမှု အသစ်တွေကို ကြည့်တယ်။

00:00:45.452 --> 00:00:48.749
အခုတော့ အားကောင်းတဲ့ ဗီဇတည်းဖြတ်မှု 
နည်းပညာ CRISPR နဲ့

00:00:48.773 --> 00:00:50.943
ဒီဗီဇအချက်အလက်ကို
အဏုဇီဝရုပ်တိုင်းအတွက်

00:00:50.967 --> 00:00:56.093
သိမ်မွေ့ ထိခိုက်လွယ်တဲ့ ရောဂါစမ်းသပ်မှုတွေ
ကို အမြန် ပုံစံထုတ်ဖို့ သုံးနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:00:56.557 --> 00:00:59.076
CH: ဒီကိရိယာတွေထဲက တစ်ခုက 
SHERLOCK လို့ ခေါ်တယ်။

00:00:59.100 --> 00:01:04.467
ရိုးရိုး စက္ကူချပ်တွေပေါ်မှာ သိတဲ့
ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို စမ်းသပ်ဖို့သုံးနိုင်တယ်။

00:01:04.885 --> 00:01:06.596
သိပ်စျေးမကြီးတော့

00:01:06.620 --> 00:01:09.634
ရှေ့တန်း ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေ
အဖြစ်အများဆုံး (သို့)

00:01:09.658 --> 00:01:14.227
ခြိမ်းခြောက်မှုအပေးဆုံး ဗိုင်းရပ်စ်
တွေကို တစ်နာရီအတွင်း ရှာဖွေဖို့

00:01:14.251 --> 00:01:15.641
SHERLOCK ကို သုံးနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:01:16.109 --> 00:01:17.689
PS: အခြားကိရိယာက CARMEN ပါ။

00:01:17.713 --> 00:01:22.045
ဒါက ဓာတ်ခွဲခန်း လိုပေမဲ့ ရာချီတဲ့ ဗိုင်း
ရပ်စ်တွေကို တစ်ပြိုင်နက် စမ်းသပ်နိုင်တယ်။

00:01:22.069 --> 00:01:24.777
ဒီတော့ ဓာတ်ခွဲခန်း ဝန်ထမ်းတွေဟာ
ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးစုံအတွက်

00:01:24.801 --> 00:01:26.303
လူနာ နမူနာတွေကို နေ့တွင်းချင်း

00:01:26.327 --> 00:01:27.841
စမ်းသပ်နိုင်တယ်။


NOTE Paragraph

00:01:27.865 --> 00:01:30.556
ဒုတိယ ထောက်တိုင်ကတော့ Connect ပါ။

00:01:30.580 --> 00:01:33.016
လူတိုင်းကို ဆက်သွယ်ပြီး ကျန်းမာရေး
အသိုက်အဝန်းအနှံ့

00:01:33.040 --> 00:01:34.974
ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို မျှဝေတာပါ။

00:01:35.752 --> 00:01:37.093
ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အများစုမှာ

00:01:37.117 --> 00:01:41.560
ဆေးရုံဝန်ထမ်းတွေဟာ ရောဂါ သတင်းအချက်အလက်ကို
စာရွက်ကနေ မျှဝေတယ်၊ လိုအပ်ရင် Excel ပေါ့။

00:01:42.115 --> 00:01:44.683
ဒါက ဖြစ်ပွားမှုတစ်ခုကို နေရာနဲ့
အချိန်ကနေ ခြေရာခံပြီး

00:01:44.707 --> 00:01:46.037
အလွန်ခက်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို

00:01:46.061 --> 00:01:47.496
ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်တာပါ။

00:01:47.877 --> 00:01:50.982
ဒီတော့ ရပ်ရွာ ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေ၊
ဆရာဝန်တွေနဲ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး

00:01:51.006 --> 00:01:52.985
အဖွဲ့တွေကို ဆက်သွယ်ပေးပြီး

00:01:53.009 --> 00:01:56.253
သူတို့ကို ဒေတာတွေ 
တင်ဖို့၊ စိစစ်မှုတွေလုပ်ဆောင်ဖို့

00:01:56.277 --> 00:01:58.455
အသိတွေ မျှဝေခွင့်ပေးကာ

00:01:58.479 --> 00:02:01.215
အချိန်နဲ့တစ်ပြေးညီ 
တုံ့ပြန်မှုနဲ့ လုပ်ဆောင်မှု အစီအစဉ်ကို

00:02:01.239 --> 00:02:03.318
ညှိနှိုင်းခွင့်ပေးတဲ့ ကလောက် အခြေခံစနစ်၊

00:02:03.342 --> 00:02:04.840
မိုဘိုင်းအက်ပ် တီထွင်နေတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:04.864 --> 00:02:07.887
တတိယ ထောက်တိုင်က Empower ပါ။

00:02:08.462 --> 00:02:11.074
ရပ်ရွာတွေကို စောင့်ရှောက်ရင်း 
ရောက်နှင့်ပြီးဖြစ်တဲ့

00:02:11.098 --> 00:02:15.119
ရှေ့တန်း ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေကို လုပ်ခွင့်
ပေးရင်ရောဂါဖြစ်ပွားမှု စောင့်ကြည့်တဲ့

00:02:15.143 --> 00:02:16.833
စနစ်က အောင်မြင်နိုင်ရုံသာရှိတာပါ။

00:02:16.857 --> 00:02:19.037
ဒါက လေ့ကျင့်မှု အများကြီးလိုတယ်။

00:02:19.061 --> 00:02:21.531
Pardis နဲ့ ကျွန်တော် ဒါကို 
အတော်ကြီး သတိပြုမိတယ်။

00:02:21.555 --> 00:02:23.422
လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်ကို ရာချီတဲ့ အာဖရိကန်

00:02:23.446 --> 00:02:27.413
လူငယ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ ဆရာဝန်တွေကို
သင်တန်းပေးရင်း ကုန်လွန်ခဲ့တယ်။

00:02:27.437 --> 00:02:31.547
နောက် ငါးနှစ်ကျော်တဲ့အခါ နောက်ထပ် 
ကျန်းမာရေးလုပ်သား ၁၀၀၀ ကို Sentinel

00:02:31.571 --> 00:02:33.897
ထောက်လှမ်းရေး ကိရိယာတွေ
သုံးဖို့ လေ့ကျင့်ပေးကာ

00:02:33.921 --> 00:02:36.794
သူတို့ရဲ့ ကောလိပ်တွေမှာ သင်တန်းပေးဖို့
အခွင့်ပေးမယ်။

00:02:36.818 --> 00:02:40.332
ဒီနည်းနဲ့ မူလ ကျန်းမာရေးစနစ်ကို
တိုးတက်စေပြီး

00:02:40.356 --> 00:02:44.538
စောင့်ကြည့်မှုကို ဆေးပညာ 
အလုပ်မှာ ပေါင်းစပ်ပေးမယ်။

NOTE Paragraph

00:02:45.488 --> 00:02:49.368
[ သူတို့ရဲ့ Audacious အစီအစဉ်ကို TED မှာ 
တင်ဆက်ကတည်းက ကမ္ဘာဟာ ပြောင်းလဲခဲ့တယ်]

NOTE Paragraph

00:02:50.773 --> 00:02:53.292
Briar Goldberg ကျွန်မတို့က
ဒါကို ရိုက်ကူးနေတာပါ။

00:02:53.316 --> 00:02:55.760
ဒါက ၂၀၂၀ ဧပြီ ၇ ရက်ပါ။

00:02:55.784 --> 00:03:00.867
ရှင်းတာက ကျွန်မတို့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်
ကြောင့် ဖြစ်တဲ့ ဒီကြောင်တောင်တောင်

00:03:00.891 --> 00:03:02.653
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ရင်ဆိုင်နေရတယ်။

00:03:02.677 --> 00:03:05.611
ဒီတော့ ရှင်တို့နှစ်ယောက်က အမ​ြဲ
အတူ တွဲလုပ်နေခဲ့ပြီး

00:03:05.635 --> 00:03:08.454
၂၀၁၄ တုန်းက အီဘိုလာကပ်ဘေးနဲ့
အတော် တက်ကြွစွာ အတူတူ

00:03:08.478 --> 00:03:11.353
အတူတူ ဖြစ်ခဲ့တယ်း

00:03:11.377 --> 00:03:13.573
ရှင်တို့ရဲ့ ရှုထောင့်ကနေ
ဘယ်လိုမျိုး ခံစားရလဲ။

NOTE Paragraph

00:03:13.597 --> 00:03:16.964
CH: အီဘိုလာ ဖြစ်ပွားပြီး
ခြောက်နှစ်နီးနီးမှာ

00:03:16.988 --> 00:03:19.076
နောက်အကျပ်အတည်းကို
တကယ် ရင်ဆိုင်နေရပြီး

00:03:19.100 --> 00:03:25.028
ကျွန်တော်တို့ဟာ အရင် အကျပ်အတည်းကနေ
လုံးဝနီးနီး မသင်ယူခဲ့သလို ရှိဆဲပါ။

00:03:25.052 --> 00:03:27.413
ဒါက ကျွန်တော့အတွက်တော့
ကြေကွဲစရာပါ။

NOTE Paragraph

00:03:27.437 --> 00:03:34.035
PS: ဒီကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကမ္ဘာ့နေရာတိုင်းက
ကျွန်မတို့တွေ ဘယ်လောက်ကို ပြင်ဆင်မထားဘူး

00:03:34.059 --> 00:03:35.227
ဆိုတာကိုပြတာလို့ ထင်တယ်။

00:03:35.251 --> 00:03:39.984
Christian နဲ့ အဖွဲ့တွေဟာ ဖေဖော်ဝါရီ အစမှာ
Nigeria Sierra Leone နဲ့ Senegal က

00:03:40.008 --> 00:03:43.245
ကျွန်မတို့ရဲ့ဆေးရုံနေရာတွေမှာ အတူတူ
ရောဂါစစ်ဆေးမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။

00:03:43.269 --> 00:03:48.789
အမေရိကန် ပြည်ထေင်စုက ပြည်နယ်အများစုမှာ
နောက်အတော်ကြာတဲ့အထိ မရှိခဲ့ဘူး။

00:03:48.813 --> 00:03:51.792
ဒါကို ပြောပြတာက
ကျွန်မတို့အားလုံး အတူတူဖြစ်ပြီး

00:03:51.816 --> 00:03:53.942
အားလုံးဟာ လက်ရှိအခြေအနေမှာ
အတော်နောက်ကျနေတာပါ

NOTE Paragraph

00:03:53.966 --> 00:03:57.874
BG: ဒီတော့ ဒီ Sentinel စနစ်က 
အံဩစရာဆိုပေမဲ့

00:03:57.898 --> 00:04:00.715
လူတိုင်းရဲ့စိတ်ထဲမှာ မေးခွန်းရှိနေတာ
ကျွန်မ သိတယ်။

00:04:00.739 --> 00:04:02.767
ဒါက လက်ရှိ ဒီနေရာမှာ ဘယ်လို
လုပ်ဆောင်နေလဲ။

NOTE Paragraph

00:04:02.791 --> 00:04:06.050
PS: Sentinel ကို ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ
ကြိုတင်သတိပေးစနစ်အဖြစ်သရုပ်ဖော်ပြီး

00:04:06.074 --> 00:04:07.520
အခု ကျွန်မတို့က
ကပ်ရောဂါထဲမှာပါ

00:04:07.544 --> 00:04:10.328
ဒါပေမဲ့ ထူးကဲတာက တကယ်က
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ကြိုတင်တားဖို့

00:04:10.352 --> 00:04:11.506
လိုတဲ့ အလားတူ ကိရိယာတွေက

00:04:11.530 --> 00:04:13.639
ဒါကို တုံ့ပြန်ဖို့ သင် လိုအပ်တာတွေပါ။

00:04:13.663 --> 00:04:16.728
ဒီတော့ ကျွန်မတို့ တင်ပြထားတဲ့
နည်းပညာအားလုံးဟာ

00:04:16.752 --> 00:04:19.377
ချက်ချင်း စမ်းသပ်မှု၊
အစုံ စမ်းသပ်မှု

00:04:19.401 --> 00:04:22.811
ဗိုင်းရပ်စ် ပြောင်းလဲစေစဉ်မှာ
ရှာဖွေမှုနဲ့ ခြေရာခံမှု၊

00:04:22.835 --> 00:04:26.235
ဒိုင်ခွက်မှာ မိုဘိုင်း အက်ပ်ကို
ထပ်လွှာတာ

00:04:26.259 --> 00:04:27.418
အားလုံးက အလွန်အရေးပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:27.442 --> 00:04:29.574
CH:ကျွန်တော်တို့အတွက် ဒါက စစ်ပွဲတစ်ပွဲပါ။

00:04:29.598 --> 00:04:32.939
အခြေခံအားဖြင့် ရလဒ်တွေကို ပေးဖို့
၂၄ နာရီ အချိန်ပြည့်

00:04:32.963 --> 00:04:34.908
မြှုပ်နှံထားတယ်။

00:04:34.932 --> 00:04:39.119
ကျွန်တော်တို့ ၂၄ နာရီ မရပ်မနား
အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုတယ်။

00:04:39.143 --> 00:04:41.352
ဒီတော့ အတော် စိန်ခေါ်နေတဲ့ ကာလတစ်ခုပါ။

00:04:41.376 --> 00:04:42.550
မိသားစုနဲ့ ဝေးနေတယ်။

00:04:42.574 --> 00:04:44.950
အနည်းဆုံး ဒီနေ့ မိသားစုကို
တွေ့ဖို့ အခွင့်ရှိပြီး

00:04:44.974 --> 00:04:47.934
မနက်ဖြန်မှာ ကတုတ်ကျင်းတွေဆီ
ဦးတည်ရမှာ ကျိန်းသေတယ်။

00:04:47.958 --> 00:04:51.122
ကျွန်တော့ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ 
ပထမဆုံCOVID-19 ဂျီနူမ်းကို

00:04:51.146 --> 00:04:52.385
အာဖရိကတိုက်မှာ အစဉ်ချတယ်။

00:04:52.409 --> 00:04:54.440
တကယ်တော့ ဒါက ၄၈ နာတွင်း
လုပ်ထားတာပါ။

00:04:54.464 --> 00:04:57.531
ဒါက အာဖရိကမှ လာနေတဲ့ 
တော်လှန်ရေးဖြစ်ပြီး

00:04:57.555 --> 00:05:01.110
ဒီနောက် သတင်းအချက်အလက်ကို ကမ္ဘာ့ကျန်မာရေး
အသိုက်အဝန်းအတွက်ရရှိအောင် လုပ်တာက

00:05:01.134 --> 00:05:03.372
ဒီဗိုင်းရပ်စ် အာဖရိကမှာ
ဘယ်လိုဆိုတာသိဖို့ပါ။

00:05:03.396 --> 00:05:06.052
နည်းပညာတွေ၊ အသိသုတတွေနဲ့
သတင်းအချက်အလက် မျှဝေခြင်းနဲ့ဆို

00:05:06.076 --> 00:05:08.185
ပိုကောင်းကောင်း လုပ်နိုင်ပြီး

00:05:08.209 --> 00:05:10.377
ကျော်လွှားနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

NOTE Paragraph

00:05:10.401 --> 00:05:12.523
PS: Sentinel စိတ်ကူးတစ်ခုလုံးက


00:05:12.547 --> 00:05:14.695
အားလုံး အချင်းချင်း
သတိနဲ့ ကာကွယ်ကြတာပါ။

00:05:14.719 --> 00:05:15.875
အားလုံး စောင့်ကြည်တာပါ။

00:05:15.899 --> 00:05:17.359
တစ်ဦးစီဟာ ကင်းသမားပါ။

00:05:17.383 --> 00:05:21.292
တစ်ဦးစီဟာ ကိုယ့်ကို ဖျားနေစေတာကို
ထောက်လှမ်းနိုင်ခြင်းက

00:05:21.316 --> 00:05:23.917
ကျန်တဲ့ လူစုတွေနဲ့ မျှဝေနိုင်ပါတယ်။

00:05:23.941 --> 00:05:26.966
ကျွန်မ နက်ရှိုင်းစွာ လိုချင်တာက
ကျွန်မတို့အတွက် အားလုံးက

00:05:26.990 --> 00:05:29.295
သတိနဲ့ ကာကွယ်ကာ အချင်းချင်း

00:05:29.319 --> 00:05:30.855
စောင့်ကြည့်တာလို့ ထင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:05:31.269 --> 00:05:33.606
[Dr. Pardis Sabeti နဲ့ 
Dr. Christian Happi]¶

NOTE Paragraph

00:05:34.998 --> 00:05:36.153
ထွင်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ

00:05:36.177 --> 00:05:37.933
ရဲရင့်တဲ့ လက်တွဲဖော်တွေ

00:05:37.957 --> 00:05:39.650
ကမ္ဘာ့ သူရဲကောင်းတွေပါ။]