WEBVTT

00:00:00.602 --> 00:00:01.753
[لە یەکی ٢٠٢٠،

00:00:01.777 --> 00:00:04.989
کریسچیان ھاپی و پارادیس سابێتی
بیرۆکەیەکی ئازایانەیان پێشکەش کرد]

00:00:06.934 --> 00:00:11.242
سێنتینێڵ: سیستمێکی ئاگادارکردنەوەی تازە بۆ
دۆزینەوە و شوێن پێ گرتنی پەتای داھاتوو]

00:00:13.223 --> 00:00:14.984
[بەم شێوەیە کار دەکات ...]

00:00:16.455 --> 00:00:23.080
کریسچیان ھاپی: سێنتینێڵ سیستمێکی
نوێی بە توانایە بۆ ڕێگری پەتا.

00:00:23.104 --> 00:00:25.500
لەسەر سێ کۆڵەکەی سەرەکی بنیادنراوە.

00:00:25.524 --> 00:00:27.552
پاردیس سابێتی: کۆڵەکەی یەکەم گەڕانە.

00:00:27.576 --> 00:00:30.557
من و کریسچیان بەیەکەوە
نەخۆشی درممان خوێندووە

00:00:30.581 --> 00:00:32.545
لە سەرانسەری جیھان بۆ ماوەی دوو دەیە.

00:00:32.569 --> 00:00:34.773
ڕیزبەندی جینۆممان بەکارھێناوە.

00:00:34.797 --> 00:00:37.734
خوێندنەوەی زانیاری بۆماوەیی
تەواوی میکرۆب،

00:00:37.758 --> 00:00:42.095
ڕێگەمان دەدات بۆ ناسینی ڤایرۆسەکان،
تەنانەت ئەوانەش کە پێشتر نەمان بینیون،

00:00:42.119 --> 00:00:43.520
شوێن گرتیان
کاتی بڵاوبوونەوە

00:00:43.544 --> 00:00:45.428
و سەیر کردنی گۆڕانیان.

00:00:45.452 --> 00:00:48.749
و ئێستا بەھۆی تەکنەلۆجیای
بەھێزی چاک کردنی جینی CRISPR،

00:00:48.773 --> 00:00:50.943
دەتوانین ئەم زانیارییە
بۆماوەییە بەکار بھێنین

00:00:50.967 --> 00:00:56.093
بۆ خێرا نەخشە کێشانی تاقیکردنەوەی ھەستیاری
نایابی نیشانەی نەخۆشی بۆ ھەر میکرۆبێک.

00:00:56.557 --> 00:00:59.076
‏‎CH: یەکێک لەو ئامرازانە
پێی دەگوترێت شێڕلۆک.

00:00:59.100 --> 00:01:04.467
دەکرێت لە تاقیکردنەوەی ڤایرۆسی ناسراودا
لەسەر کاغەزی سافی سادە بەکاربێت.

00:01:04.885 --> 00:01:06.596
زۆر ھەرزانە،

00:01:06.620 --> 00:01:09.634
و کارکەرانی تەندروستی ھێڵی پێشەوە
دەتوانن شێڕلۆک بەکار بھێنن

00:01:09.658 --> 00:01:14.227
بۆ دۆزینەوەی باوترین یان
ترسناکترین ڤایرۆسەکان

00:01:14.251 --> 00:01:15.641
لە کاتژمێرێکدا.

00:01:16.109 --> 00:01:17.689
ئامرازەکەیتر کارمێنە.

00:01:17.713 --> 00:01:22.045
پێویستی بە تاقیگەیەکە، بەڵام دەتوانێت
تێستی سەدان ڤایرۆس بکات لە ھەمان کاتدا.

00:01:22.069 --> 00:01:24.777
دەستەی تاقیگەی نەخۆشخانە دەتوانن
تێستی نمونەی نەخۆش بکەن

00:01:24.801 --> 00:01:26.303
بۆ مەودایەکی فراوانی ڤایرۆسەکان

00:01:26.327 --> 00:01:27.841
لە ڕۆژێکدا.

00:01:27.865 --> 00:01:30.556
دووەم کۆڵەکەمان گەیاندنە.

00:01:30.580 --> 00:01:33.016
ھەمووان بەیەک بگەیەنە و
ئەم زانیارییە ھاوبەشی پێ بکە

00:01:33.040 --> 00:01:34.974
بەدرێژایی کۆمەڵی تەندروستی گشتی.

00:01:35.752 --> 00:01:37.093
لە زۆرینەی دەرچوونەکاندا،

00:01:37.117 --> 00:01:41.560
دەستەی نەخۆشخانە زانیاری نەخۆشی ھاوبەشی
پێدەکەن بە کاغەز، ئێکزڵ -- ئەگەر ھەبێت.

00:01:42.115 --> 00:01:44.683
ئەمە وادەکات شوێن پێ گرتنی
دەرچوونێک لە بۆشایی و کاتدا

00:01:44.707 --> 00:01:46.037
و ڕێکخستنی وەڵامێک

00:01:46.061 --> 00:01:47.496
زۆر سەخت بکات.

00:01:47.877 --> 00:01:50.982
بۆیە گەشە دەدەین بە سیستمێکی cloud-based
و ئەپڵیکەیشنەکانی مۆبایل

00:01:51.006 --> 00:01:52.985
کارکەرانی کۆمەڵی تەندروستی
دەبەستێتەوە بە،

00:01:53.009 --> 00:01:56.253
پزیشکان، دەستەی تەندروستی
گشتی -- ھەمووان --

00:01:56.277 --> 00:01:58.455
و ڕێگەیان دەدات کە زانیاری بار بکەن،

00:01:58.479 --> 00:02:01.215
شیکردنەوەکان پێشکەش بکەن،
پێشبینییەکان ھاوبەشی پێبکەن

00:02:01.239 --> 00:02:03.318
و وەڵامێک ڕێک بخەن
و پلانێک بخەنە کار

00:02:03.342 --> 00:02:04.840
لە کاتی ڕاستەقینەدا.

00:02:04.864 --> 00:02:07.887
سێیەم کۆڵەکەمان
دەسەڵات پێدانە

00:02:07.982 --> 00:02:11.074
سیستمی دەرچوونی چاودێریکردن
تەنھا کاتێک سەرکەوتوو دەبێت

00:02:11.098 --> 00:02:15.119
ئەگەر دەسەڵات بدەین بە کارکەرانی تەندروستی
ھێڵی پێشەوە کە پێشتر لە دەرەوە بوون

00:02:15.143 --> 00:02:16.833
گرنگیان داوە بە کۆمەڵەکان.

00:02:16.857 --> 00:02:19.037
ئەمە پێویستی بە ڕاھێنانێکی زۆر ھەیە.

00:02:19.061 --> 00:02:21.531
من و پاردیس زۆر وریای ئەوەین.

00:02:21.555 --> 00:02:23.422
ئێمە ١٠ ساڵی ڕابردوومان بەسەربردووە لە

00:02:23.446 --> 00:02:27.413
ڕاھێنان بە سەدان پزیشک
و زانای ئەفریقی گەنج.

00:02:27.437 --> 00:02:31.547
لە سەرووی پێنج ساڵی داھاتووەوە،
ڕاھێنان دەکەین بە ١٠٠٠ کارکەری تەندروستی

00:02:31.571 --> 00:02:33.897
بۆ بەکارھێنانی ئامرازەکانی
دۆزینەوەی سێنتینێڵ

00:02:33.921 --> 00:02:36.794
و دەسەڵاتدان پێیان بۆ
ڕاھێنان کردن بە ھاوڕێکانیان.

00:02:36.818 --> 00:02:40.332
بەم ڕێگەیە، گەشە دەدەین بە
سیستمی ئاگاداریی تەندروستی بنچینەیی

00:02:40.356 --> 00:02:44.538
و چاودێری کردن یەک دەخەین
لەگەڵ مەشقی پزیشکی.

00:02:45.488 --> 00:02:49.368
[لە پێشکەش کردنی پلانە ئازایانەکەیانەوە
لە TED، جیھان گۆڕاوە ...]

00:02:50.773 --> 00:02:53.292
بڕایەر گۆڵدبێرگ: بۆیە ئێمە لێرەین.
ئەمە تۆمار دەکەین.

00:02:53.316 --> 00:02:55.760
٧ی نیسانی، ٢٠٢٠ە،

00:02:55.784 --> 00:03:00.867
و بەڕوونی، ئێمە لە ئازارەکانی
پەتای شێتی جیھانی داین

00:03:00.891 --> 00:03:02.653
کە بەھۆی ڤایرۆسی
نوێی کۆرۆناوەیە.

00:03:02.677 --> 00:03:05.611
بۆیە دوان لە ئێوە تا ھەتایە
بەیەکەوە کارتان کردووە،

00:03:05.635 --> 00:03:08.454
بەڕاستی ئێوە ماندوو نەناسانە کارتان کردووە

00:03:08.478 --> 00:03:11.353
بە گەڕانەوەی قەیرانی
ئیبۆلا لە ٢٠١٤.

00:03:11.377 --> 00:03:13.573
بە بۆچوونی تۆ ئەوە چ ھەستێکە؟

00:03:13.597 --> 00:03:16.964
شەش ساڵ دوای
سەرھەڵدانی ئیبۆلا،

00:03:16.988 --> 00:03:19.076
ئێمە ڕووبەڕووی تەنگوچەڵەمەیەکی
تر دەبینەوە،

00:03:19.100 --> 00:03:25.028
و بە تەواوی، وەک ئەوەین کە، ھەرگیز
لە تەنگوچەڵەمەی پێشترەوە فێر نەبووین.

00:03:25.052 --> 00:03:27.413
و ئەوە، بەڕاستی،
بۆ من، جەرگبڕە.

00:03:27.437 --> 00:03:34.035
پێم وایە ئەم پەتایە پیشانمان
دەدات چەند نا ئامادەین

00:03:34.059 --> 00:03:35.227
لە سەرانسەری جیھان.

00:03:35.251 --> 00:03:39.984
کریسچیان و ھاوکارانمان زانستی دۆزینەوەی
نەخۆشییان ھەبوو لە سایتی نەخۆشخانەکەمان

00:03:40.008 --> 00:03:43.245
لە نایجیریا، سیێریا لیۆن و سەنیگال
لە سەرەتای مانگی شوبات.

00:03:43.269 --> 00:03:48.789
زۆرینەی ویلایەتەکانی ئەمریکا
ئەوەیان نەبوو تا دوای ماوەیەکی زۆر.

00:03:48.813 --> 00:03:51.792
ئەمە پێمان دەڵێت کە ھەموومان
لەناو ئەمە داین،

00:03:51.816 --> 00:03:53.942
و ئێمە زۆر لە دوای چەماوەکەین.

00:03:53.966 --> 00:03:57.874
کەواتە، ئەم سیستمی
سێنتینێڵە سەرسوڕھێنەرە،

00:03:57.898 --> 00:04:00.715
بەڵام دەزانم کە ئەو پرسیارەی کە
لە مێشکی ھەمووانە ئەمەیە:

00:04:00.739 --> 00:04:02.767
لێرە و ئێستە چۆن کار دەکات؟

00:04:02.791 --> 00:04:06.050
دەزانی، باسی سێنتینێڵ دەکەین
وەک سیستمی داخوازی شوێنگرتنی پەتا،

00:04:06.074 --> 00:04:07.520
و ئێمە لەناو پەتایەکداین.

00:04:07.544 --> 00:04:10.328
بەڵام ئەوەی مەزنە ئەوەیە کە،
ھەمان ئامرازە پێویستەکانت پێیە

00:04:10.352 --> 00:04:11.506
بۆ شوێنگرتنی
پەتایەک

00:04:11.530 --> 00:04:13.639
ئەوانەن کە پێویستتن بۆ
وەڵامدانەوەی یەکێک.

00:04:13.663 --> 00:04:16.728
و ھەموو تەکنەلۆجیاکان
کە پلانمان بۆ داناون --

00:04:16.752 --> 00:04:19.377
خاڵی تاقیکردنەوەی بایەخپێدان،
تاقیکردنەوەی جۆراوجۆر،

00:04:19.401 --> 00:04:22.811
دۆزینەوە و شوێن پێ گرتنی
ڤایرۆس کە دەگۆڕێن،

00:04:22.835 --> 00:04:26.235
و داپۆشینی ئەپڵیکەیشنەکانی
مۆبایل بۆ تەختەی پێوانە --

00:04:26.259 --> 00:04:27.418
ھەموویان شلۆقن.

00:04:27.442 --> 00:04:29.574
ئەمە جەنگە، بۆ ئێمە.

00:04:29.598 --> 00:04:32.939
بە شێوەیەکی بنچینەیی ٢٤ کاتژمێر لە
کاتی گەڕانەوەدا ئەنجامی دەدەین

00:04:32.963 --> 00:04:34.908
بۆ پێدانی ئەنجامەکان،

00:04:34.932 --> 00:04:39.119
ئەمەش پێویستی بە کارکردنمانە
بە بێ وەستان.

00:04:39.143 --> 00:04:41.352
بۆیە ئەمە ساتێکی
تەواو بەرەنگارییە.

00:04:41.376 --> 00:04:42.550
لە خانەوادە دوورین.

00:04:42.574 --> 00:04:44.950
لانی کەم من دەتوانم
ئەمڕۆ خانەوادەکەم ببینم،

00:04:44.974 --> 00:04:47.934
و دڵنیام سبەی دەگەڕێمەوە
بۆ سەنگەرەکان.

00:04:47.958 --> 00:04:51.122
لە تاقیگەکەم، یەکەم جینۆمی
ڤایرۆسی کۆرۆنامان زنجیرە کرد

00:04:51.146 --> 00:04:52.385
لەسەر کیشوەری ئەفریقی،

00:04:52.409 --> 00:04:54.440
و ئەمە لە ٤٨ کاتژمێردا ئەنجامدرا.

00:04:54.464 --> 00:04:57.531
ئەمە ھاتنی شۆڕشگێڕانەیە
لە ئەفریقاوە

00:04:57.555 --> 00:05:01.110
و دواتر بەردەست خستنی ئەم
زانیارییە بۆ کۆمەڵی تەندروستی جیھانی

00:05:01.134 --> 00:05:03.372
بۆ ئەوەی ببینین ڤایرۆسەکە لە
ئەفریقا لەچی دەچێت.

00:05:03.396 --> 00:05:06.052
پێم وایە بەھۆی تەکنەلۆجیا و زانیاری

00:05:06.076 --> 00:05:08.185
و دواتر ھاوبەشی پێکردنی زانیاری،

00:05:08.209 --> 00:05:10.377
دەتوانین باشتر بیکەین و
دواتر سەرکەوین.

00:05:10.401 --> 00:05:12.523
ھەموو بیرۆکەی سێنتینێڵ

00:05:12.547 --> 00:05:14.695
ئەوەیە کە ئێمە ھەموومان پاسەوانی
یەکتر دەکەین.

00:05:14.719 --> 00:05:15.875
ھەموومان سەیر دەکەین.

00:05:15.899 --> 00:05:17.359
ھەر یەکێک لە ئێمە سێنتینێڵێكە.

00:05:17.383 --> 00:05:21.292
ھەر یەکێک لە ئێمە، توانای ھەیە چاودێری
ئەوە بکات کە نەخۆشمان دەکات،

00:05:21.316 --> 00:05:23.917
دەتوانێت ھاوبەشی پێ بکات لەگەڵ کەسانی
تری کۆمەڵگاکەمان.

00:05:23.941 --> 00:05:26.966
و پێم وایە ئەوەی زۆر بە
قووڵی دەمەوێت،

00:05:26.990 --> 00:05:29.295
ئەوەیە ھەموومان ببین بە پاسەوان

00:05:29.319 --> 00:05:30.855
چاودێری یەکتری بکەین.

00:05:31.269 --> 00:05:33.606
[دکتۆر پاردیس سابێتی و
دکتۆر کریسچیان ھاپی]

00:05:34.998 --> 00:05:36.153
[زانایانی بلیمەت.

00:05:36.177 --> 00:05:37.933
ھاوکارانی ئازا.

00:05:37.957 --> 00:05:39.650
پاڵەوانانی جیھانی.]