1
00:00:00,602 --> 00:00:01,753
[لە یەکی ٢٠٢٠،

2
00:00:01,777 --> 00:00:04,989
کریسچیان ھاپی و پارادیس سابێتی
بیرۆکەیەکی ئازایانەیان پێشکەش کرد]

3
00:00:06,934 --> 00:00:11,242
سێنتینێڵ: سیستمێکی ئاگادارکردنەوەی تازە بۆ
دۆزینەوە و شوێن پێ گرتنی پەتای داھاتوو]

4
00:00:13,223 --> 00:00:14,984
[بەم شێوەیە کار دەکات ...]

5
00:00:16,455 --> 00:00:23,080
کریسچیان ھاپی: سێنتینێڵ سیستمێکی
نوێی بە توانایە بۆ ڕێگری پەتا.

6
00:00:23,104 --> 00:00:25,500
لەسەر سێ کۆڵەکەی سەرەکی بنیادنراوە.

7
00:00:25,524 --> 00:00:27,552
پاردیس سابێتی: کۆڵەکەی یەکەم گەڕانە.

8
00:00:27,576 --> 00:00:30,557
من و کریسچیان بەیەکەوە
نەخۆشی درممان خوێندووە

9
00:00:30,581 --> 00:00:32,545
لە سەرانسەری جیھان بۆ ماوەی دوو دەیە.

10
00:00:32,569 --> 00:00:34,773
ڕیزبەندی جینۆممان بەکارھێناوە.

11
00:00:34,797 --> 00:00:37,734
خوێندنەوەی زانیاری بۆماوەیی
تەواوی میکرۆب،

12
00:00:37,758 --> 00:00:42,095
ڕێگەمان دەدات بۆ ناسینی ڤایرۆسەکان،
تەنانەت ئەوانەش کە پێشتر نەمان بینیون،

13
00:00:42,119 --> 00:00:43,520
شوێن گرتیان
کاتی بڵاوبوونەوە

14
00:00:43,544 --> 00:00:45,428
و سەیر کردنی گۆڕانیان.

15
00:00:45,452 --> 00:00:48,749
و ئێستا بەھۆی تەکنەلۆجیای
بەھێزی چاک کردنی جینی CRISPR،

16
00:00:48,773 --> 00:00:50,943
دەتوانین ئەم زانیارییە
بۆماوەییە بەکار بھێنین

17
00:00:50,967 --> 00:00:56,093
بۆ خێرا نەخشە کێشانی تاقیکردنەوەی ھەستیاری
نایابی نیشانەی نەخۆشی بۆ ھەر میکرۆبێک.

18
00:00:56,557 --> 00:00:59,076
‏‎CH: یەکێک لەو ئامرازانە
پێی دەگوترێت شێڕلۆک.

19
00:00:59,100 --> 00:01:04,467
دەکرێت لە تاقیکردنەوەی ڤایرۆسی ناسراودا
لەسەر کاغەزی سافی سادە بەکاربێت.

20
00:01:04,885 --> 00:01:06,596
زۆر ھەرزانە،

21
00:01:06,620 --> 00:01:09,634
و کارکەرانی تەندروستی ھێڵی پێشەوە
دەتوانن شێڕلۆک بەکار بھێنن

22
00:01:09,658 --> 00:01:14,227
بۆ دۆزینەوەی باوترین یان
ترسناکترین ڤایرۆسەکان

23
00:01:14,251 --> 00:01:15,641
لە کاتژمێرێکدا.

24
00:01:16,109 --> 00:01:17,689
ئامرازەکەیتر کارمێنە.

25
00:01:17,713 --> 00:01:22,045
پێویستی بە تاقیگەیەکە، بەڵام دەتوانێت
تێستی سەدان ڤایرۆس بکات لە ھەمان کاتدا.

26
00:01:22,069 --> 00:01:24,777
دەستەی تاقیگەی نەخۆشخانە دەتوانن
تێستی نمونەی نەخۆش بکەن

27
00:01:24,801 --> 00:01:26,303
بۆ مەودایەکی فراوانی ڤایرۆسەکان

28
00:01:26,327 --> 00:01:27,841
لە ڕۆژێکدا.

29
00:01:27,865 --> 00:01:30,556
دووەم کۆڵەکەمان گەیاندنە.

30
00:01:30,580 --> 00:01:33,016
ھەمووان بەیەک بگەیەنە و
ئەم زانیارییە ھاوبەشی پێ بکە

31
00:01:33,040 --> 00:01:34,974
بەدرێژایی کۆمەڵی تەندروستی گشتی.

32
00:01:35,752 --> 00:01:37,093
لە زۆرینەی دەرچوونەکاندا،

33
00:01:37,117 --> 00:01:41,560
دەستەی نەخۆشخانە زانیاری نەخۆشی ھاوبەشی
پێدەکەن بە کاغەز، ئێکزڵ -- ئەگەر ھەبێت.

34
00:01:42,115 --> 00:01:44,683
ئەمە وادەکات شوێن پێ گرتنی
دەرچوونێک لە بۆشایی و کاتدا

35
00:01:44,707 --> 00:01:46,037
و ڕێکخستنی وەڵامێک

36
00:01:46,061 --> 00:01:47,496
زۆر سەخت بکات.

37
00:01:47,877 --> 00:01:50,982
بۆیە گەشە دەدەین بە سیستمێکی cloud-based
و ئەپڵیکەیشنەکانی مۆبایل

38
00:01:51,006 --> 00:01:52,985
کارکەرانی کۆمەڵی تەندروستی
دەبەستێتەوە بە،

39
00:01:53,009 --> 00:01:56,253
پزیشکان، دەستەی تەندروستی
گشتی -- ھەمووان --

40
00:01:56,277 --> 00:01:58,455
و ڕێگەیان دەدات کە زانیاری بار بکەن،

41
00:01:58,479 --> 00:02:01,215
شیکردنەوەکان پێشکەش بکەن،
پێشبینییەکان ھاوبەشی پێبکەن

42
00:02:01,239 --> 00:02:03,318
و وەڵامێک ڕێک بخەن
و پلانێک بخەنە کار

43
00:02:03,342 --> 00:02:04,840
لە کاتی ڕاستەقینەدا.

44
00:02:04,864 --> 00:02:07,887
سێیەم کۆڵەکەمان
دەسەڵات پێدانە

45
00:02:07,982 --> 00:02:11,074
سیستمی دەرچوونی چاودێریکردن
تەنھا کاتێک سەرکەوتوو دەبێت

46
00:02:11,098 --> 00:02:15,119
ئەگەر دەسەڵات بدەین بە کارکەرانی تەندروستی
ھێڵی پێشەوە کە پێشتر لە دەرەوە بوون

47
00:02:15,143 --> 00:02:16,833
گرنگیان داوە بە کۆمەڵەکان.

48
00:02:16,857 --> 00:02:19,037
ئەمە پێویستی بە ڕاھێنانێکی زۆر ھەیە.

49
00:02:19,061 --> 00:02:21,531
من و پاردیس زۆر وریای ئەوەین.

50
00:02:21,555 --> 00:02:23,422
ئێمە ١٠ ساڵی ڕابردوومان بەسەربردووە لە

51
00:02:23,446 --> 00:02:27,413
ڕاھێنان بە سەدان پزیشک
و زانای ئەفریقی گەنج.

52
00:02:27,437 --> 00:02:31,547
لە سەرووی پێنج ساڵی داھاتووەوە،
ڕاھێنان دەکەین بە ١٠٠٠ کارکەری تەندروستی

53
00:02:31,571 --> 00:02:33,897
بۆ بەکارھێنانی ئامرازەکانی
دۆزینەوەی سێنتینێڵ

54
00:02:33,921 --> 00:02:36,794
و دەسەڵاتدان پێیان بۆ
ڕاھێنان کردن بە ھاوڕێکانیان.

55
00:02:36,818 --> 00:02:40,332
بەم ڕێگەیە، گەشە دەدەین بە
سیستمی ئاگاداریی تەندروستی بنچینەیی

56
00:02:40,356 --> 00:02:44,538
و چاودێری کردن یەک دەخەین
لەگەڵ مەشقی پزیشکی.

57
00:02:45,488 --> 00:02:49,368
[لە پێشکەش کردنی پلانە ئازایانەکەیانەوە
لە TED، جیھان گۆڕاوە ...]

58
00:02:50,773 --> 00:02:53,292
بڕایەر گۆڵدبێرگ: بۆیە ئێمە لێرەین.
ئەمە تۆمار دەکەین.

59
00:02:53,316 --> 00:02:55,760
٧ی نیسانی، ٢٠٢٠ە،

60
00:02:55,784 --> 00:03:00,867
و بەڕوونی، ئێمە لە ئازارەکانی
پەتای شێتی جیھانی داین

61
00:03:00,891 --> 00:03:02,653
کە بەھۆی ڤایرۆسی
نوێی کۆرۆناوەیە.

62
00:03:02,677 --> 00:03:05,611
بۆیە دوان لە ئێوە تا ھەتایە
بەیەکەوە کارتان کردووە،

63
00:03:05,635 --> 00:03:08,454
بەڕاستی ئێوە ماندوو نەناسانە کارتان کردووە

64
00:03:08,478 --> 00:03:11,353
بە گەڕانەوەی قەیرانی
ئیبۆلا لە ٢٠١٤.

65
00:03:11,377 --> 00:03:13,573
بە بۆچوونی تۆ ئەوە چ ھەستێکە؟

66
00:03:13,597 --> 00:03:16,964
شەش ساڵ دوای
سەرھەڵدانی ئیبۆلا،

67
00:03:16,988 --> 00:03:19,076
ئێمە ڕووبەڕووی تەنگوچەڵەمەیەکی
تر دەبینەوە،

68
00:03:19,100 --> 00:03:25,028
و بە تەواوی، وەک ئەوەین کە، ھەرگیز
لە تەنگوچەڵەمەی پێشترەوە فێر نەبووین.

69
00:03:25,052 --> 00:03:27,413
و ئەوە، بەڕاستی،
بۆ من، جەرگبڕە.

70
00:03:27,437 --> 00:03:34,035
پێم وایە ئەم پەتایە پیشانمان
دەدات چەند نا ئامادەین

71
00:03:34,059 --> 00:03:35,227
لە سەرانسەری جیھان.

72
00:03:35,251 --> 00:03:39,984
کریسچیان و ھاوکارانمان زانستی دۆزینەوەی
نەخۆشییان ھەبوو لە سایتی نەخۆشخانەکەمان

73
00:03:40,008 --> 00:03:43,245
لە نایجیریا، سیێریا لیۆن و سەنیگال
لە سەرەتای مانگی شوبات.

74
00:03:43,269 --> 00:03:48,789
زۆرینەی ویلایەتەکانی ئەمریکا
ئەوەیان نەبوو تا دوای ماوەیەکی زۆر.

75
00:03:48,813 --> 00:03:51,792
ئەمە پێمان دەڵێت کە ھەموومان
لەناو ئەمە داین،

76
00:03:51,816 --> 00:03:53,942
و ئێمە زۆر لە دوای چەماوەکەین.

77
00:03:53,966 --> 00:03:57,874
کەواتە، ئەم سیستمی
سێنتینێڵە سەرسوڕھێنەرە،

78
00:03:57,898 --> 00:04:00,715
بەڵام دەزانم کە ئەو پرسیارەی کە
لە مێشکی ھەمووانە ئەمەیە:

79
00:04:00,739 --> 00:04:02,767
لێرە و ئێستە چۆن کار دەکات؟

80
00:04:02,791 --> 00:04:06,050
دەزانی، باسی سێنتینێڵ دەکەین
وەک سیستمی داخوازی شوێنگرتنی پەتا،

81
00:04:06,074 --> 00:04:07,520
و ئێمە لەناو پەتایەکداین.

82
00:04:07,544 --> 00:04:10,328
بەڵام ئەوەی مەزنە ئەوەیە کە،
ھەمان ئامرازە پێویستەکانت پێیە

83
00:04:10,352 --> 00:04:11,506
بۆ شوێنگرتنی
پەتایەک

84
00:04:11,530 --> 00:04:13,639
ئەوانەن کە پێویستتن بۆ
وەڵامدانەوەی یەکێک.

85
00:04:13,663 --> 00:04:16,728
و ھەموو تەکنەلۆجیاکان
کە پلانمان بۆ داناون --

86
00:04:16,752 --> 00:04:19,377
خاڵی تاقیکردنەوەی بایەخپێدان،
تاقیکردنەوەی جۆراوجۆر،

87
00:04:19,401 --> 00:04:22,811
دۆزینەوە و شوێن پێ گرتنی
ڤایرۆس کە دەگۆڕێن،

88
00:04:22,835 --> 00:04:26,235
و داپۆشینی ئەپڵیکەیشنەکانی
مۆبایل بۆ تەختەی پێوانە --

89
00:04:26,259 --> 00:04:27,418
ھەموویان شلۆقن.

90
00:04:27,442 --> 00:04:29,574
ئەمە جەنگە، بۆ ئێمە.

91
00:04:29,598 --> 00:04:32,939
بە شێوەیەکی بنچینەیی ٢٤ کاتژمێر لە
کاتی گەڕانەوەدا ئەنجامی دەدەین

92
00:04:32,963 --> 00:04:34,908
بۆ پێدانی ئەنجامەکان،

93
00:04:34,932 --> 00:04:39,119
ئەمەش پێویستی بە کارکردنمانە
بە بێ وەستان.

94
00:04:39,143 --> 00:04:41,352
بۆیە ئەمە ساتێکی
تەواو بەرەنگارییە.

95
00:04:41,376 --> 00:04:42,550
لە خانەوادە دوورین.

96
00:04:42,574 --> 00:04:44,950
لانی کەم من دەتوانم
ئەمڕۆ خانەوادەکەم ببینم،

97
00:04:44,974 --> 00:04:47,934
و دڵنیام سبەی دەگەڕێمەوە
بۆ سەنگەرەکان.

98
00:04:47,958 --> 00:04:51,122
لە تاقیگەکەم، یەکەم جینۆمی
ڤایرۆسی کۆرۆنامان زنجیرە کرد

99
00:04:51,146 --> 00:04:52,385
لەسەر کیشوەری ئەفریقی،

100
00:04:52,409 --> 00:04:54,440
و ئەمە لە ٤٨ کاتژمێردا ئەنجامدرا.

101
00:04:54,464 --> 00:04:57,531
ئەمە ھاتنی شۆڕشگێڕانەیە
لە ئەفریقاوە

102
00:04:57,555 --> 00:05:01,110
و دواتر بەردەست خستنی ئەم
زانیارییە بۆ کۆمەڵی تەندروستی جیھانی

103
00:05:01,134 --> 00:05:03,372
بۆ ئەوەی ببینین ڤایرۆسەکە لە
ئەفریقا لەچی دەچێت.

104
00:05:03,396 --> 00:05:06,052
پێم وایە بەھۆی تەکنەلۆجیا و زانیاری

105
00:05:06,076 --> 00:05:08,185
و دواتر ھاوبەشی پێکردنی زانیاری،

106
00:05:08,209 --> 00:05:10,377
دەتوانین باشتر بیکەین و
دواتر سەرکەوین.

107
00:05:10,401 --> 00:05:12,523
ھەموو بیرۆکەی سێنتینێڵ

108
00:05:12,547 --> 00:05:14,695
ئەوەیە کە ئێمە ھەموومان پاسەوانی
یەکتر دەکەین.

109
00:05:14,719 --> 00:05:15,875
ھەموومان سەیر دەکەین.

110
00:05:15,899 --> 00:05:17,359
ھەر یەکێک لە ئێمە سێنتینێڵێكە.

111
00:05:17,383 --> 00:05:21,292
ھەر یەکێک لە ئێمە، توانای ھەیە چاودێری
ئەوە بکات کە نەخۆشمان دەکات،

112
00:05:21,316 --> 00:05:23,917
دەتوانێت ھاوبەشی پێ بکات لەگەڵ کەسانی
تری کۆمەڵگاکەمان.

113
00:05:23,941 --> 00:05:26,966
و پێم وایە ئەوەی زۆر بە
قووڵی دەمەوێت،

114
00:05:26,990 --> 00:05:29,295
ئەوەیە ھەموومان ببین بە پاسەوان

115
00:05:29,319 --> 00:05:30,855
چاودێری یەکتری بکەین.

116
00:05:31,269 --> 00:05:33,606
[دکتۆر پاردیس سابێتی و
دکتۆر کریسچیان ھاپی]

117
00:05:34,998 --> 00:05:36,153
[زانایانی بلیمەت.

118
00:05:36,177 --> 00:05:37,933
ھاوکارانی ئازا.

119
00:05:37,957 --> 00:05:39,650
پاڵەوانانی جیھانی.]