(hudba)
Nacházíme se v Muzeu moderního
umění ve 4. patře,
které se věnuje abstraktnímu expresionismu
a stojíme před obrazem
No.3/No.13 od Marka Rothka z roku 1949.
Abstraktní expresionisty nebavilo
vymýšlet názvy pro obrazy,
byl to takový problém modernismu.
To ano.
Kompozice číslo...
Nechtěli tím ohrozit smysl obrazu.
Tato dvojznačnost je velmi
důležitá pro umělce 20. století.
Zajímalo by mě, jestli to jméno vymysleli
kurátoři, když přemýšleli,
jak se ten obraz vlastně jmenuje,
a proto říkají No.3/No.13. Nevědí.
Vůbec netuším, jak to bylo.
Je to zvláštní, protože Rothko je takový umělec,
že i když jsem se zrovna nezajímala o abstraktní
obrazy, ty Rothkovy jsem vždy milovala.
Mají silný základ, jakousi intenzitu.
Tu úžasnou melancholii.
Myslím, že jsem ani netušila, proč se mi líbily.
Myslím, že Rothko by rád slyšel, co mi říkáš.
Chtěl na lidi zapůsobit.
Vzpomínám si na citát: "Kdyby lidé pochopili
mé malby, plakali by před nimi."
Ano, myslím, že tak působí.
Je to pocit, jako když vyhlédnete
vitrážovým oknem v gotické katedrále.
Něco neuvěřitelně úžasného.
Co v nás vyvolává tyhle pocity? Je toho spousta,
je to ta horizontálnost,
jak se světlo formuje zezadu,
jako by byl obraz bez okrajů,
jen balancoval.
Když jsi to zmínila, znělo to,
jako bys mluvila o Mondrianovi.
Také vidíte jakoby pod barvu,
něco vystupuje...
Jakási nedokončenost.
Je to proces.
Úplně cítíte Rothkův pokus
najít si cestu malbou.
Teď zníš jako bys mluvil o Cezannovi.
Některé prvky opravdu jsou jako od Mondriana
nebo Cezanna, což vás zpočátku ani nenapadne.
Toto je ten typ obrazu, před kterým
stojíte a nevíte co dělat.
Docela mi trvalo na tohle přijít:
tyhle malby vypovídají o prostoru více než o barvě.
Barvy jsou tu důležité, to je zjevné. Jsou úžasné.
Má to formu, mírně zamlženou,která
existuje v prostoru vlastní struktury.
To dává smysl.
To o horizontálnosti bylo zajímavé,
protože se jedná o horizontální malby,
i když je to vertikální obraz.
Ale vytváří vyplněný prostor
ve vlastním smyslu, v té těžkosti černé.
V tom černém mrakovitém obdélníku.
A protože je vysoko, přitahuje vás a je o to silnější.
Je to jako by vás přímo vtahoval dovnitř.
Ale zároveň to svisle utlačuje
tu krémově bílou barvu
a černou linku
i tu zelenou barvu pod tím.
Malba je taková tíživá.
Ale úžasně prosvětlená.
Podle restaurátorů už ale barvy
vybledly a mě by zajímalo,
jak obraz vypadal, když byl hotov.
Musel úplně zářit.
Velmi intenzivně.
Tento náš dojem, že i když je obraz hotový,
pořád je v procesu - jak tomu
Rosenberg říkal "akční malba".
K Rothkovi tento termín většinou nepřiřazujeme,
protože je takový soustředěný a vyrovnaný.
Když přemýšlíte o akční malbě,
napadne vás Pollock
pobíhající po plátně.
Připadá mi, že proces hledání je dočasný.
Je spoután s umělcem a jeho zkušenostmi
při malování tohoto plátna.
Pravost plátna
je ukotvena v této znalosti.
Hledání a cítění, ano.
Je tu takový obrat k duchovnu.
Přesně tak, je to vnitřní projev.
Zajímavé je, že příští generace umělců
bude odmítat tento koncept.
Je to jako psychoanalytický vývoj,
snaha vymanit se z evropského surrealismu.
Oprostit se od Junga a Freuda,...
Mít čistě americký způsob vyjádření,
získat nová měřítka a prostor.
Warhol jen ukazoval svou reakci
se svou Campbellovou polévkou.
Ano, i Rauschenberger a Jasper
ukazovali jen svou výpověď,
že umění není jen o nadpřirozenu.
V mnoha směrech je to nádherný
a výmluvný projev romantismu.
To bych řekla.
(hudba)