1
00:00:08,031 --> 00:00:10,751
1903'te Amerika Birleşik 
Devletleri Başkanı

2
00:00:10,751 --> 00:00:15,068
Kaliforniya'daki Yosemite Vadisi'ne 
üç günlük kamp yolculuğu yaptı.

3
00:00:15,068 --> 00:00:19,662
Başkan Theodore Roosevelt göğe yükselen 
sekoya ağaçları ormanında uyudu,

4
00:00:19,662 --> 00:00:24,412
kar tipisinde kamp yaptı ve ev sahibesi 
ve rehberi olan çevreci John Muir'le

5
00:00:24,412 --> 00:00:26,960
saatlerce kamp ateşinde konuştu.

6
00:00:27,280 --> 00:00:29,930
Roosevelt'in doğayı sevdiği ünlüydü

7
00:00:29,930 --> 00:00:33,340
fakat Muir onu oraya kamp yapmaktan 
fazlası için davet etmişti:

8
00:00:33,340 --> 00:00:35,680
Yosemite tehlikedeydi.

9
00:00:35,680 --> 00:00:39,520
Yosemite 1864'te korunan alan 
ilan edilse de,

10
00:00:39,520 --> 00:00:43,260
1903'te fazla gelişmeden ötürü 
hâlâ tehlikedeydi.

11
00:00:43,260 --> 00:00:46,660
Onlarca yıllık tartışma olan hem korumak, 
hem de halkın kullanımı için

12
00:00:46,660 --> 00:00:49,250
arazi ayarlama çabasının 
tam ortasındaydı -

13
00:00:49,250 --> 00:00:52,526
söylemesi yapmasından kolay iki amaç.

14
00:00:52,770 --> 00:00:57,378
Yosemite'de mücadele 
1849 altına hücum ile başladı,

15
00:00:57,378 --> 00:01:00,435
o sırada madenciler 
Sierra Nevada eteklerinde

16
00:01:00,435 --> 00:01:02,365
altın arayarak batıya akın ediyorlardı.

17
00:01:02,365 --> 00:01:05,415
1851'de devlet onaylı askerler

18
00:01:05,415 --> 00:01:09,248
Ahwahneechee kabilesini 
Yosemite Vadisi'nden çıkarttı.

19
00:01:09,248 --> 00:01:13,168
Dönmeyi başaranlar beyaz yerleşimcilerin 
arazide hak iddia etmelerine,

20
00:01:13,168 --> 00:01:17,708
koca sekoyaları devirmelerine ve otel 
ve salonlar inşa etmelerine tanık oldu.

21
00:01:17,708 --> 00:01:20,891
Yanıt olarak, küçük bir Kaliforniyalı grup

22
00:01:20,891 --> 00:01:25,681
senatör John Conness'i vadiyi özel 
amaçlardan koruması için lobi yaptı.

23
00:01:25,681 --> 00:01:29,391
1864'te Kongre Conness'in 
tasarısını geçirerek

24
00:01:29,391 --> 00:01:33,008
Yosemite Vadisi'ni 
Kaliforniya Eyaleti'ne bağışladı,

25
00:01:33,008 --> 00:01:37,713
böylece ilk defa ABD hükûmeti araziyi 
halk korumasına almış oldu.

26
00:01:37,713 --> 00:01:40,813
Ancak arazinin yönetimi 
açık bir soru olarak kaldı,

27
00:01:40,813 --> 00:01:43,730
benzer korumaya tabi daha fazla alan

28
00:01:43,730 --> 00:01:46,160
oldukça daha karmaşık hâle gelen bir soru.

29
00:01:46,890 --> 00:01:49,690
Yedi sene sonra jeolog Ferdinand Hayden

30
00:01:49,690 --> 00:01:51,670
Yellowstone platosuna bir gezi yaptı

31
00:01:51,670 --> 00:01:54,210
ki burası pek çok Amerikan yerli 
kabilesi tarafından

32
00:01:54,210 --> 00:01:56,860
seromoniler, avcılık 
ve ticaret amaçlı kullanılıyordu.

33
00:01:56,860 --> 00:01:59,889
Gezideki bilim insanları ve sanatçılar 
muhteşem gayzerler

34
00:01:59,889 --> 00:02:02,790
ve kaplıcaların olduğu 
haberlerini getirdiler,

35
00:02:02,790 --> 00:02:05,060
Yellowstone'u devlet 
korumasına almak üzere

36
00:02:05,060 --> 00:02:07,240
geniş çaplı desteği sağladılar

37
00:02:07,240 --> 00:02:09,720
ve yerlilerin araziye girişi 
kısıtlanacaktı.

38
00:02:09,880 --> 00:02:14,355
Ancak Yosemite'den farklı olarak 
Yellowstone bir eyalete bağışlanamadı-

39
00:02:14,355 --> 00:02:18,402
daha eyalet olmamış üç ABD alanından 
birinin parçasıydı.

40
00:02:18,402 --> 00:02:23,465
Onun yerine Kongre 1872'de 
Yellowstone'u devlet idaresine aldı,

41
00:02:23,465 --> 00:02:26,685
böylece dünyanın ilk gerçek 
millî parkı kuruldu.

42
00:02:27,155 --> 00:02:30,395
Başkanlığı sırasında Teddy Roosevelt 
halk korumasındaki arazileri

43
00:02:30,395 --> 00:02:32,740
genişletmekte etkindi.

44
00:02:33,135 --> 00:02:36,915
1916'da on beş millî park vardı.

45
00:02:37,235 --> 00:02:39,992
Ancak yönetim sorunu çözümlenmedi

46
00:02:39,992 --> 00:02:43,045
ve park bakımı birden fazla 
devlet departmanı

47
00:02:43,045 --> 00:02:45,725
tarafından gelişigüzel idare edildi.

48
00:02:45,725 --> 00:02:49,325
Yol yapımı ve personel alımı gibi 
direkt işler

49
00:02:49,325 --> 00:02:52,615
etkin olmayan bürokratik 
manevralar gerektirdi.

50
00:02:52,915 --> 00:02:56,045
Park idamesi için hiçbir departman 
kural belirlemediği için

51
00:02:56,045 --> 00:03:00,087
avcılar yabani hayatı öldürdü, 
sürüler alanlarda aşırı otladı

52
00:03:00,087 --> 00:03:02,945
ve ziyaretçiler kent 
simgelerini tahrip etti.

53
00:03:02,945 --> 00:03:05,375
Çözüm Kanada'dan geldi

54
00:03:05,375 --> 00:03:08,635
ki son derece etkin merkezi 
park hizmetleri bulunuyordu.

55
00:03:08,635 --> 00:03:12,625
1916'da Birleşik Devletler 
bu modele uygun olarak

56
00:03:12,625 --> 00:03:14,505
Millî Park Hizmetleri'ni kurdu.

57
00:03:14,505 --> 00:03:18,215
Bugüne kadar park hizmetlerinin misyonu 
bazen karşı karşıya gelen

58
00:03:18,215 --> 00:03:20,435
iki amaçtan oluşur:

59
00:03:20,435 --> 00:03:22,575
Parkları geleceğe taşımak

60
00:03:22,575 --> 00:03:25,819
ve halkın ondan istifade 
etmesini sağlamak.

61
00:03:25,819 --> 00:03:29,202
Bu narin bir denge hareketi: 
Yollar, patikalar ve diğer altyapılar

62
00:03:29,202 --> 00:03:33,022
parkı ziyaretçilere erişilebilir yapar, 
ama aynı zamanda yeryüzünü değiştirir,

63
00:03:33,022 --> 00:03:36,441
ziyaretçiler de kirlenme, erozyon 
ve narin ekosistemlerin tahribine

64
00:03:36,441 --> 00:03:38,222
yol açabilirler.

65
00:03:39,124 --> 00:03:43,706
Korumanın tarihçesi 
bu misyonla uyuşmayabilir.

66
00:03:43,706 --> 00:03:46,296
Pek çok park kurulurken öyle değildi,

67
00:03:46,296 --> 00:03:50,746
yerleşim olmayan yabani alanlar
koruma için standart oldu.

68
00:03:50,746 --> 00:03:54,636
Bunun yerine, çoğu yerliler 
için ev veya tapınaktı

69
00:03:54,636 --> 00:03:58,358
ki halkın kullanımı adı altında 
bu yerlere ulaşımı kaybettiler.

70
00:03:58,358 --> 00:04:00,538
Sadece yakın zamanda Millî Park Hizmetleri

71
00:04:00,538 --> 00:04:04,018
bu geleneği hesaba katarak 
Amerikan yerlilerini

72
00:04:04,018 --> 00:04:05,948
park yönetimine kattı.

73
00:04:05,948 --> 00:04:10,137
Dünya çapında yerli topluluklar 
alan yönetimi ve korumada

74
00:04:10,137 --> 00:04:11,997
hayati rol oynar.

75
00:04:12,777 --> 00:04:15,987
Bugün dünyada binlerce millî park vardır

76
00:04:15,987 --> 00:04:18,909
ve herbiri halk kullanımı ile tarihi

77
00:04:18,909 --> 00:04:21,310
ve ekolojik korumayı 
dengelemek zorundadır.

78
00:04:21,310 --> 00:04:24,740
Yeni Zelanda, İzlanda, Avustralya 
ve Güney Afrika'daki parklar

79
00:04:24,740 --> 00:04:29,310
ziyaretçi sayıları fırladıkça 
şiddetli erozyonu deneyimledi.

80
00:04:29,310 --> 00:04:32,930
Tayland'daki Mu Ko Similan 
Millî Parkı gibi bazıları

81
00:04:32,930 --> 00:04:37,971
ekosistemin iyileşmesi için bölümlerini 
turistlere tamamen kapattılar.

82
00:04:37,971 --> 00:04:40,871
Millî parklar gelecek nesiller için

83
00:04:40,871 --> 00:04:43,127
eşsiz alanları korudu.

84
00:04:43,127 --> 00:04:46,217
Aynı zamanda bizi zor 
sorularla başbaşa bıraktılar:

85
00:04:46,217 --> 00:04:50,815
Bu gezegene ve birbirimize karşı
sorumluluklarımız nelerdir?