"Orwellci" kelimesi esasen ne anlama geliyor - Noah Tavlin

Bütün derse buradan ulaşın: http://ed.ted.com/lessons/what-orwellian-really-means-noah-tavlin

Eğer haberleri izliyorsan ya da politikayı takip ediyorsan, herhangi bir içerikte kullanılmış olan "Orwellci" terimini duymuşsundur; ama gerçekten ne demek olduğunu ya da neden bu kadar çok kullanıldığını durup düşündün mü hiç? Noah Tavlin bu terimi irdeliyor.

Ders Noah Tavlin, animasyon TED-Ed tarafından hazırlanmıştır.

Eğer haberleri izliyorsan ya da
politikayı takip ediyorsan

herhangi bir içerikte kullanılmış olan

"Orwellci" terimini duymuşsundur

ama gerçekten ne demek olduğunu ya da

neden bu kadar çok kullanıldığını
durup düşündün mü hiç?

Bu terim takma adıyla
George Orwell olarak bilinen

Britanyalı Eric Blair'den sonra
türetilmişti.

Onun en ünlü çalışması olan
"1984" adlı romanında

totaliter hükümetin baskısı altında olan
bir toplumu anlattığı için

genellikle "Orwellci" terimi
sadece otoriter demek için kullanılıyor;

ama bu terimi bu şekilde kullanmak

sadece Orwell'in mesajını tam olarak
iletmekte başarısız olmaya neden olmuyor,

aslında onun tam olarak uyarmaya çalıştığı
şeyi yapma riskine girmeye neden oluyor.

Orwell aslında her türlü
zorba yönetim biçimine karşıydı.

Hayatının çoğunu hem sağdan hem de
soldan olan antidemokratik güçlere karşı

savaşmaya vermişti;

ama böyle ideolojilerin nasıl
çoğaldığıyla da son derece ilgiliydi ve

onun en derin sezilerinden bir tanesi

dilin düşünmemizi ve fikirlerimizi
şekillendirmede oynadığı rolün önemiydi.

"1984" adlı romandaki Okyanusya hükümeti,
halkın eylemlerini ve konuşmalarını

bazı apaçık yollarla kontrol eder.

İnsanların her hareketleri ve sözleri
izlenir ve duyulur.

Yoldan çıkanlara
edilen tehdit,

her zaman asılmaktır.

Diğer kontrol türleri o kadar da
apaçık değildir.

Halk, Gerçek Bakanlığı'da
uydurulmuş tarihi gerçeklerden ve

istatistiklerden oluşan aralıksız
propaganda bombardımanına maruz bırakılır.

Barış Bakanlığı ordudur.

Çalışma kamplarına
"Eğlence Kampları" denir.

Politik tutsaklar Sevgi Bakanlığı'nda
gözaltına alınır ve işkence görür.

Bu kasti ironi
çiftsöylem örneğidir.

Çiftsöylemde kelimeler alakalı oldukları
fikirleri çürüterek,

anlamlarını yansıtmak için değil de
yavaş yavaş yok etmek için kullanılır.

Rejimin dil kontrolü,

İngilizce dilinden kelimeler çıkararak
daha da ileri gider.

Bunu, yenisöylemin resmi diyalektini
yaratmak için yapar.

Yenisöylem, kısaltmaların ve basit somut
isimlerin kabaca sınırlı derlemesi olup

ince ayrıntılı ya da eleştirel düşünmeye
neden olan karmaşık kelimeleri içermez.

Orwell bunun zihne etkisine

hipnotik bilişsel uyumsuzluk durumu olan
"Çiftdüşünme" adını verir.

Bu düşünme biçiminde birisi kendi algısını
görmezden gelmeye zorlanarak

yerine resmi olarak dikte edilen
olayları kabul eder.

Bu, bireyi, devletin
kendi gerçeklik tanımına

tamamen bağlı bırakır.

Sonuç, kişinin kendi özeli olan

düşünme sürecinin bile ihlal edildiği,

uyku sırasında konuşmaktan dolayı
düşünce suçu işlemekle suçlandığı ve

günlük tutmanın ya da
aşk ilişkisi yaşamanın

yıkıcı isyan hareketine
eş tutulduğu bir dünyadır.

Bu sadece totaliter rejimlerde olabilen
bir şeymiş gibi görünebilir;

ama Orwell demokratik toplumlarda
bile bunun olabilmesi

potansiyeline karşı bizi
uyarıyordu. Bundan dolayı,

tek başına otoriter kelimesi "Orwellci"
kelimesinin anlamına karşılık gelmiyor.

"Politika ve İngilizce dili"
adlı denemesinde,

otoriteyi yansıtmak için
gösterişli kelimeler kullanma ya da

vahşetleri edebi kelam içinde saklayıp ve
anlaşılması güç cümle yapılarına sokarak

kabul edilebilir görünmelerini
sağlama gibi teknikleri anlatmıştı ama

daha sıradan olan dil istismarları bile
düşünme biçimimizi etkileyebilir.

Sana hoş görünmesi ve
senin davranışlarını etkilemek için

her gün gördüğün ve duyduğun reklamlardaki
kelimeler ustalıkla işleniyor.

Bazı konularda en ince ayrıntılı
bakış açılarını sıkça sunmayan

siyasi kampanyaların kısa konuşmaları ve
konuşma konularını da ustalıkla işleniyor.

İnternetten kopyalanan ya da
medya haberlerinden öğrenilen

hazır cümleleri ve cevapları kullanmamız

derin düşünmekten ya da varsayımlarımızı

sorgulamaktan kaçınmamızı kolaylaştırıyor.

Dolayısıyla bir daha ki sefere
Orwellci kelimesini duyduğunda,

dikkatini ver.

Eğer dilin aldatıcı ve manipüle edici
kullanımından bahsediyorlarsa,

doğru yoldalar.

Eğer toplumun gözetlenmesinden
ya da zorba devletten bahsediyorlarsa

otoriter bir şeyi tanımlıyorlardır ama
bunun Orwellci olduğu kesin değildir.

Eğer her hoşlanmadıkları fikir için bu
kelimeyi çok yönlü olarak kullanıyorlarsa,

ifadelerinin, eleştirdikleri şeyden

daha Orwellci olması mümkündür.

Kelimelerin düşünceyi
biçimlendirme gücü vardır.

Dil siyasetin parasıdır.

En sıradan günlük etkileşimlerden

en yüksekteki hedeflere kadar
toplumun temelini oluşturur.

Orwell bizi dilimizi
korumak için teşvik etti

çünkü esasen açık bir biçimde düşünebilme
ve iletişim kurabilme yeteneğimiz

savaşın barış, özgürlüğün kölelik
olduğu bir dünyayla

bizim aramızda duran şeydir.