Płynna płciowo historia Filipin

Na świecie płeć najczęściej uchodzi za binarną: męską lub żeńską, każdą z cechami wyznaczonymi przez płeć biologiczną. Ale nie wszędzie tak jest, mówi France Villarta. W prelekcji, która w części jest kulturowym listem miłosnym, w części lekcją historii, wyszczególnia dziedzictwo płynności płciowej i poczucie przynależności w jego ojczystych Filipinach -- i podkreśla uniwersalne piękno wszystkich ludzi, niezależnie od społecznych etykietek.

Miałem 8 lat w połowie lat 90.

Dorastałem na południu Filipin.

W tym wieku jeszcze się nie wie,

czego społeczeństwo
oczekuje od każdego z nas,

ale już człowiek widzi,
co się dookoła dzieje.

Mieszkaliśmy w jednopokojowym domku,

cała nasza piątka.

Był to jeden z wielu domów

zrobionych głównie
z drewna i blach falistych.

Budowano je bardzo blisko siebie

wzdłuż gruntowych dróg.

Nie było co liczyć na prywatność.

Gdy u sąsiadów wybuchała kłótnia,

wszystko było słychać.

Podobnie przy takim małym czymś...

(Śmiech)

też raczej było słychać.

(Śmiech)

Jak każde inne dziecko,
nauczyłem się, jak wygląda rodzina.

Byli to mężczyzna, kobieta
plus dziecko lub dzieci.

Ale nauczyłem się też,
że nie zawsze tak było.

Były inne kombinacje,
które działały równie dobrze.

Przy naszej ulicy była taka
trzyosobowa rodzina.

Pani domu nazywała się Lenie.

Lenie miała długie czarne włosy,
często związane w kucyk,

i pomalowane paznokcie.

Zawsze trochę umalowana,

z charakterystyczną czerwoną szminką.

Niezbyt pamiętam jej drugą połówkę,

poza tym, że bardzo lubił
białe koszulki bez rękawów

i złote łańcuchy na szyi.

Ich córka była kilka lat młodsza ode mnie.

Każdy w wiosce znał Lenie.

Posiadała i prowadziła
najpopularniejszy salon piękności

w naszej okolicy.

Gdy ich rodzina szła ulicą,

zawsze witano ich uśmiechami

i czasem zatrzymywano na pogawędkę.

Lenie, co ciekawe,

była transpłciową kobietą,

przykładem długotrwałej historii Filipin

o różnorodności płciowej.

Lenie była też dowodem na to,
że często coś nas dziwi

jedynie z braku przyzwyczajenia

albo przez niedostateczne
próby zrozumienia.

W większości kultur na świecie

płeć to damsko-męska dwudzielność.

To niewzruszone, bezdyskusyjne,
odmienne klasy jednostek.

Przydzielamy cechy i oczekiwania

w momencie określenia
czyjejś biologicznej płci.

Ale nie wszystkie kultury takie są.

Nie wszystkie kultury są tak surowe.

Wiele kultur nie uznaje genitaliów

za podstawę konstrukcji płci

i niektóre wspólnoty Ameryki Północnej,
Afryki, subkontynentu indyjskiego

i wysp Pacyfiku, włączając Filipiny,

mają długą historię
kulturowego liberalizmu

i akomodacji wariantów płciowych.

Jak wiadomo,

Filipińczykami rządzili Hiszpanie
przez ponad 300 lat.

Od 1565 do 1898.

To dlatego dzisiaj w filipińskie rozmowy

wplata się hiszpańskie słowa

i dlaczego tak wiele naszych imion,
włączając moje, brzmi bardzo hiszpańsko.

To także tłumaczy
mocno zakorzeniony katolicyzm.

Ale mieszkańcy Filipin sprzed kolonializmu

byli głównie animistami.

Wierzyli w odrębność duchową
wszystkich rzeczy:

roślin, zwierząt, skał, rzek, miejsc.

Moc rezydowała w duszy.

Ten, kto umiał posiąść tę moc,
cieszył się wielkim szacunkiem.

Uczeni, którzy studiowali
hiszpańskie archiwa kolonialne,

także mówią o wielkiej równości
wśród dawnych ludów.

Mężczyźni niekoniecznie mieli
przewagę nad kobietami.

Żony traktowano jak towarzyszki,
a nie niewolnice.

Kontraktów rodzinnych nie robiono
bez ich wiedzy i zgody.

W niektórych sprawach
kobiety miały przewagę.

Kobieta mogła rozwieść się z mężem
i posiadać rzeczy na własność,

nawet po ustaniu małżeństwa.

Decydowała o posiadaniu dzieci

i wybieraniu im imion.

Ale prawdziwym kluczem do siły
filipińskiej kobiety sprzed kolonializmu

była jej rola jako "babaylan",

zbiorowa nazw dla szamanów
różnych grup etnicznych.

Były miejscowymi uzdrowicielkami,

specjalistkami w wiedzy
o ziołach i boskości.

Odbierały porody

i porozumiewały się ze światem duchów.

Przeprowadzały egzorcyzmy

a czasami, w obronie swoich ludzi,

kopały trochę tyłków.

(Śmiech)

Choć babaylan była rolą damską,

byli także męscy adepci
duchowej dziedziny.

Sprawozdania wczesnych
hiszpańskich kronikarzy

zawierają kilka odniesień
do szamanów-mężczyzn

odbiegających od zachodnich
standardów męskości.

Nosili ubrania płci przeciwnej

i wydawali się zniewieściali

albo seksualnie niejednoznaczni.

Jezuicki misjonarz Francisco Alcina

powiedział, że jeden mężczyzna,
którego nazwał szamanem,

był "tak zniewieściały,

że pod każdym względem był
bardziej kobietą niż mężczyzną.

Wykonywał wszystkie czynności kobiet,

takie jak tkanie koców,

szycie ubrań i toczenie garnków.

Tańczył także jak one,

nigdy jak mężczyźni,

których taniec jest inny.

W sumie wydawał się
bardziej kobietą niż mężczyzną".

Czy są jeszcze jakieś soczyste detale
z kolonialnych archiwów?

Myślałem, że nigdy nie spytacie.

(Śmiech)

Jak mogliście już wydedukować,

sposób postępowania
ludów przed-kolonialnych

nie był dobrze widziany.

Cała ta wolna miłość,
przyzwolenie na warianty płci,

świadomość równości płci

brutalnie zderzyły się z ówczesnymi
przekonaniami Europejczyków,

tak bardzo, że hiszpańscy misjonarze
przez następne 300 lat

próbowali wmusić dwupłciowy model.

Wielu hiszpańskich mnichów myślało,
że babaylan w ubraniach płci przeciwnej

albo żyją w celibacie, tak jak oni,

albo mają za małe
lub zniekształcone przyrodzenie.

Ale były to czyste spekulacje.

Sporządzony między 1679 i 1685 rokiem
tak zwany "Rękopis Bolinao"

wspomina o małżeństwach męskich szamanów.

Boxer Codex, około 1590 roku,

dostarcza wskazówek co do natury
seksualności męskich babaylan.

Mówi: "Zwykle ubierają się jak kobiety,

zachowują się jak świętoszki

i są tak zniewieściali,

że obcy uznałby ich za kobiety.

Prawie wszyscy są
niezdatni do reprodukcji,

przez co wychodzą za innych mężczyzn
i śpią z nimi jak mąż z żoną

i mają cielesną wiedzę".

Cielesna wiedza, oczywiście, oznacza seks.

We współczesnym społeczeństwie
trwa debata o tym,

co stanowi płeć
i jak należy ją definiować.

Moje państwo nie jest wyjątkiem.

Niektóre kraje jak Australia,
Nowa Zelandia, Pakistan, Nepal i Kanada

zaczęły wprowadzać opcje niebinarne
w swoich dokumentach prawnych,

takich jak paszporty
i karty stałego pobytu.

We wszystkich dyskusjach o płci

trzeba pamiętać,

że panujące pojęcia
statycznej płci męskiej i żeńskiej

zakotwiczone ściśle w płci biologicznej

są społecznymi konstruktami.

W moim narodzie ten konstrukt
społeczny jest narzucony.

Wbijano im go do głowy przez setki lat,

aż przekonano ich, że się mylili.

Na szczęście konstrukty społeczne

można przebudować tak,

by pasowały do czasu i epoki.

Można je zbudować tak, by odpowiadały

coraz bardziej zróżnicowanym
grupom społecznym.

Można je odbudować dla świata,

który zaczyna sobie uświadamiać,

że można wiele zyskać z wiedzy
o odmiennościach i ich integracji.

Kiedy myślę o tym temacie,

myślę o Filipińczykach

i o prawie zapomnianym,
ale ważnym dziedzictwie

równości płci i inkluzywności.

Myślę o kochankach,

chyba najdelikatniejszych
duszach, jakie znałem,

które nie mogły się w pełni otworzyć.

Myślę o ludziach,
którzy mieli wpływ na moje życie,

którzy pokazali mi, że uczciwość,
dobroć i siła charakteru

są o wiele lepszymi miernikami,

o wiele lepszymi niż cechy
poza naszą kontrolą,

jak kolor skóry, wiek

czy płeć.

Stojąc dziś tutaj, na ramionach
ludzi takich jak Lenie,

czuję się niesamowicie wdzięczny
wszystkim, którzy przybyli przede mną,

którym starczyło odwagi,
by wyjść do ludzi,

którzy żyli własnym życiem

i w efekcie ułatwili nam życie dzisiaj.

Ponieważ bycie sobą jest rewolucyjne.

Jeśli kimś wstrząsają niszczycielskie siły

wpychające go do narzuconych kategorii:

nie poddawaj się.

Widzę cię.

Moi przodkowie cię widzą.

Ich krew płynie w moich żyłach,
jak i w wielu innych.

Liczysz się i zasługujesz
na prawa i uznanie,

tak jak wszyscy inni.

Dziękuję.

(Brawa)