Akıl ve özgür iradenin sırlarını sihir gösterisiyle ortaya çıkarmak

Seçimlerinizin kontrolü sizde mi? Bilim insanı ve illüzyonist Alice Pailhès, sihir numaralarının aksini ortaya çıkarabileceğini söylüyor. Beyninizin nasıl çalıştığını, nasıl ustaca manipüle edilebildiğini ve bunun özgür irade ve günlük yaşamınız için ne anlama geldiğini ortaya çıkaran sihir numaralarını gerçekleştirirken yakından izleyin. Kartınızı doğru tahmin etti mi?

Pekala.

Öncelikle kısa bir
hayal gücü idmanıyla başlamak istiyorum.

Bu masada
karşılıklı oturduğumuzu hayal edin.

Şimdi, sizden bu kartlardan birini seçip
bana doğru itmenizi isteyeceğim.

Bu yüzden lütfen kartlardan birini
bana doğru ittiğinizi hayal edin.

Tamam, şimdi
ittiğiniz karttaki sayıyı alın

ve aklınızda tutun --
birazdan lazım olacak.

Şimdi, bu desteyi karıştıracağım

ve sizden destede gördüğünüz
bir kartı seçmenizi isteyeceğim.

Hazır mısınız?

Pekala, şimdi aklınızda
bir kart olduğuna göre,

seçtiğiniz kartın değerini
bir önceki sayınla toplayın.

Mesela, sinek altılı seçtiyseniz
sayınaza altı ekleyin,

eğer as seçtiyseniz, bir ekleyin

ve eğer resimli bir kart seçtiyseniz
11 ekleyin.

Zihninizde son bir sayını belirlediniz mi?

Harika.

Öyleyse, sayınızla eşleşen şekle bakın.

Şimdi, komik olan şu.

Bu videoyu izleyen bir sürü insan olacak

ve hepiniz kendinize has özelliklere sahip
farklı farklı insanlar olacaksınız.

Ama yine de,

şu an çoğunluğunuzun aklında bir kivi var

ama eğer solaksanız da
büyük ihtimalle koçanlı bir mısır.

Evet, az önce sizi kandırdım.

Ve psikolojik önyargılarınızı kullanarak

iki tercihinizde de sizi manipüle ettim.

Ben, Londra Goldsmiths Üniversitesinde

MAGIC Lab'de çalışıyorum.

Orada, asistanlarımızı görünmez
yapmanın yanı sıra

sihir numaralarını kullanarak
dikkat, algı, aldatma ve özgür irade gibi

psikolojik süreçleri araştıran
çeşitli çalışmalar yürütmekteyiz.

Çok küçük faktörlerin
seçimlerimizi bu kadar etkileyebilmesi

ve kusurlarımızın farkına varmanın bizi
güçlendirebilmesi beni çok şaşırtıyor.

Sihir numaraları bu durumu incelemek için
oldukça etkili bir araç

ve deneylerimiz de bunu kanıtlıyor.

Öncelikle, biz insanlar tercihler arasında
en kolay olanını seçme eğilimindeyiz.

Yaptığım kart numarasında;

çoğu insan genellikle
benim istediğim kartı seçiyor

çünkü kartı diğerlerinden
birazcık daha uzun gösteriyorum.

Ve böylece o kart beyniniz için
en kolay tercih haline geliyor.

Bizim durumumuzda da

çoğunuz kupa onlusunu seçti öyle değil mi?

Bu en kolay tercih prensibine dayalı
daha bir sürü

sihir numarası var.

Çünkü sihirbazlar da gayet farkında ki

beynimiz, "biz" demeyelim de,
genellikle birazcık tembel.

Dört kartla gerçekleştirdiğimiz numara da
bu duruma gayet iyi bir örnek.

Kendisi; katılımcılardan,
dört karttan birini

bana fiziksel olarak itmelerini istediğim,

bir başka numaradan
esinlenerek tasarlandı.

Bu deneyde, insanların yüzde atmışının
soldan üçüncü kartı seçtiğini

ve eğer solak iseler de,

çoğunlukla soldan ikinci kartı
seçtiklerini gördük.

Bu durum da yine
en kolay tercih prensibine dayanmakta

çünkü çoğu insanın seçtiği kart

dominant elleriyle
en kolay ulaşabildikleri.

Yani, çoğunuzun bu iki sayıdan
birini seçeceğini biliyordum

ve bu bilgiyi kullanarak

en olası iki durumu hesapladım.

Ama bu sadece sihirle alakalı değil.

Günlük hayatlarımızda nasıl çevremizin
etkisi altında kaldığımızla da alakalı.

Biliyorsunuz, haber ve siyasetçiler de

aklınızla sürekli oynuyorlar,

çünkü onlar da biliyor ki

biz erişmesi kolay şeyleri
tercih ediyoruz.

Mesela, bir markete girdiğinizde

bir şişe şarap
veya bir paket pirinç alırken

onlarca dikey rafa dizilmiş ürün arasından

içgüdüsel olarak ilk önce

sizin için görmesi en kolay olanlara
bakıyorsunuz, öyle değil mi?

Çünkü kolay ve daha az efor gerektiriyor.

Biliyor musunuz, sırf bu
"en kolay tercih" prensibi yüzünden

markalar, ürünlerini
görmesi kolay raflara koydurabilmek için

market sahipleriyle pazarlık yapmaktalar.

Ve bu, birçok siyasetçinin de
kullandığı bir taktik.

Bir bilgi, sosyal medyada
gözümüzün önüne düştüğünde

erişmesi kolay hale geliyor

ve bu, kesinlikle oy verme tercihimizi
etkileyen bir şey.

Mesela Brexit referandumu

ve 2016 Amerika seçimleri,

yüzde yüz doğru olmamasına rağmen

çeşitli bilgilerin erişim kolaylığını
orantısız hale getiren

ve sadece belirli kişilere görünür yapan,

hedef sahibi reklam planlarıyla
insanların oylarının belirlendiği

iki tarihi siyasi olay.

Ama güzel haberler de var.

Bazı basit faktörler bizim ne kadar
etkilenebilir olduğumuzu belirlemekte.

Dört kartla yapılan sihir numarasını
kullanarak gerçekleştirilen bir deneyde

katılımcılara bir seçimleri olduğunu
açıkça belirtmemizin

onların daha bilinçli seçimler
yapmalarını sağladığını,

yani onlara yaptırmak istediğimizin
tam tersi yönde davrandıklarını keşfettik.

Başka bir deyişle,

katılımcılardan ya bir kartı bana doğru
itmelerini rica ettim

ya da dedim ki,

"Bir kart seçin, ve bana doğru itin."

Ve bir kart seçmeleri istendiğinde

düşüncesizce hareket edip
ulaşması en kolay kartı seçen kişi sayısı

yüzde 60'dan yüzde 35'e düştü.

Yani görünen o ki,
bir seçim hakkımız olduğu

ve seçimlerimizin fark yarattığı
hatırlatıldığında

düşünmeden hareket etmek yerine,

daha kişisel seçimler yapabiliyor

ve daha az manipüle edilebilir oluyoruz.

İzin verin, size İngiliz mentalist
Derren Brown'ın bulduğu

bir numara daha göstererek

anlamanızı kolaylaştırayım.

Bu seferki psikolojide "ilkinleme" denen
bir olayı kullanmakta.

İlkinleme, maruz kaldığınız bir şeyin

gelecek seçim ve davranışlarınızı
etkilediğinde gerçekleşir,

Ve siz farkında olmadan
maruz kaldığınız şey

belli bir noktaya size
kadar rehberlik eder.

Genelde bu numara
sizinle yüz yüze konuştuğum

daha samimi bir ortamda gerçekleştirilir

ama birlikte yine de deneyeceğiz.

Sadece bana odaklanabildiğiniz kadar
odaklanmaya çalışın

ama seçimlerinize etki etmeme
izin vermeyin.

İskambil kartlarından
benim aklımda olanını,

size zihnen iletmeye çalışacağım.

Hazır mısınız?

Pekala, öncelikle rengi
parlak ve capcanlı yapın

Zihninizde bir ekran hayal edin,

ve ekranda, küçük sayılar,
kartların alt köşelerindeki

ve şimdi de kartın üstündeki,

sonra da ortadaki şeyleri,

kartın merkezindekileri düşünün,

pat, pat, pat, şekiller.

Oldu mu?

Tamam, şimdi iddiaya varım ki
büyük çoğunluğunuz

karo üçlüsünü düşündü

ama başka bir kart seçti, öyle değil mi?

Fark etmiş olabileceğiniz gibi,

size komutları verirken
vücut dilimi kullanarak

seçimlerinize etki etmeye çalıştım.

Bu numarayla çalışmalar yaparak

katılımcıların yaklaşık yüzde 18'inin
karo üçlüsünü

ve yine yaklaşık yüzde 40'ının
başka bir şeklin üçlüsünü

onları manipüle ettiğimden
bihaber olarak seçtiğini keşfettik.

Peki burada noldu?

Siz, seçimlerinizi etkilemeye çalıştığımın
farkında olduğunuzdan dolayı,

yaptığım şeye büyük ihtimalle
daha fazla dikkat ettiniz.

Ve bu da birçoğunuzun,
kim olduğum, ne üzerine uğraştığım

ve onların zihinleriyle
ne yapmaya çalıştığım hakkında

bir bilgilendirme almayan

önceki katılımcılara kıyasla,
daha bilinçli seçimler yapabildiniz.

Yani mesele şu ki,

deneylerimizin hepsinde,

seçimlerini tamamen özgür iradeyle
gerçekleştirdiklerini iddia etseler de

tüm katılımcılarımızın kart seçimlerine
başarıyla etki edebildik.

Ve bu öz farkındalık eksikliği

siyasetçileri, şirketleri

ve diğer tüm insanların

üzerimizde daha fazla
etki sağlamalarına izin veriyor,

çünkü aslında olmamamıza rağmen,

kendi seçim ve inançlarımızın mutlak
kontrolüne sahip olduğumuza inanıyoruz.

Politik ya da alışveriş seçimlerimizde

eğer dikkat etmezsek

yanıltıcı içerik veya cafcaflı reklamlar
aklımızla oynayabilir.

Peki ya, günlük yaşantımızda

içimizdeki dürtüsel canavarı bastırıp,

düşünmeden hareket etmek yerine,

durup seçimlerimiz hakkında
daha derin düşünebiliyor olsaydık?

Aslında, manipüle edilebilir olduğumuzu

hayatımız boyunca aklımızdan çıkarmayarak

daha bilinçli seçimler yapabiliriz.

Teşekkürler.