Het geheime wapen waarmee dinosauriërs de wereld veroverden
-
0:01 - 0:03We weten waarom de dino's
zijn uitgestorven. -
0:04 - 0:06Ik ga nu vertellen over iets
-
0:06 - 0:11wat ruim 200 miljoen jaar
daarvoor is gebeurd. -
0:11 - 0:14Dit verhaal gaat terug naar het begin,
-
0:14 - 0:17toen de dinosauriërs
pas op aarde verschenen. -
0:17 - 0:20Een van de grootste vragen
in de evolutiebiologie -
0:20 - 0:23is waarom de dino's zo succesvol waren.
-
0:24 - 0:27Hoe konden ze zo lang
wereldwijd zo dominant zijn? -
0:28 - 0:31Als mensen zich dat afvragen,
-
0:31 - 0:35denken ze vaak aan de grootste
of de kleinste dinosauriër -
0:35 - 0:37of aan de snelste
-
0:37 - 0:38of aan die met de meeste veren
-
0:38 - 0:41of aan pantsers, punten en tanden.
-
0:42 - 0:46Maar misschien lag het
aan hun inwendige anatomie. -
0:46 - 0:48Een soort van geheim wapen.
-
0:49 - 0:52Mijn collega's en ik denken
dat het aan de longen ligt. -
0:53 - 0:57Ik ben paleontoloog
en vergelijkend anatoom -
0:57 - 0:59en ik wil graag begrijpen
-
0:59 - 1:03hoe hun longen de dinosauriërs hielpen
de aarde over te nemen. -
1:04 - 1:07Dus we springen
ruim 200 miljoen jaar terug -
1:08 - 1:09naar het Trias.
-
1:09 - 1:12De leefomstandigheden waren bar.
-
1:12 - 1:13Er waren geen bloeiende planten,
-
1:13 - 1:16dus er was geen gras.
-
1:16 - 1:20Stel je dus een landschap voor
vol pijnbomen en varens. -
1:21 - 1:24Er waren in die tijd
ook kleine hagedissen, -
1:24 - 1:26zoogdieren, insecten
-
1:26 - 1:31en carnivore en herbivore reptielen
-
1:31 - 1:33die streden om dezelfde hulpbronnen.
-
1:33 - 1:35Wat we moeten weten,
-
1:35 - 1:40is dat het zuurstofgehalte in de lucht
naar schatting slechts 15 procent was. -
1:40 - 1:43In onze tijd is het 21 procent.
-
1:43 - 1:47Het was dus van cruciaal belang
voor de dino's dat ze konden ademen -
1:47 - 1:48in deze zuurstofarme omgeving,
-
1:48 - 1:50zodat ze niet alleen konden overleven,
-
1:50 - 1:53maar gedijen en diversifiëren.
-
1:54 - 1:58Hoe kunnen we iets weten
over de longen van dinosauriërs -
1:58 - 2:03als we eigenlijk alleen maar
fossiele skeletten hebben? -
2:03 - 2:08Dat doen we door fylogenetische
classificatie van levende soorten. -
2:09 - 2:13Dat betekent dat we
de anatomie bestuderen, -
2:13 - 2:17in dit specifieke geval
de longen en het skelet, -
2:17 - 2:21van levende dieren die afstammen
van de dinosauriërs. -
2:21 - 2:24We keken naar de anatomie van vogels,
-
2:24 - 2:27die rechtstreeks afstammen
van de dinosauriërs -
2:27 - 2:29en naar de anatomie van krokodilachtigen,
-
2:29 - 2:31die nauw verwant zijn aan de dino's
-
2:31 - 2:34en naar de anatomie
van hagedissen en schildpadden, -
2:34 - 2:37die we kunnen beschouwen
als hun neven en nichten. -
2:37 - 2:41Die anatomische gegevens
passen we toe op de fossielen -
2:41 - 2:44en zo kunnen we de longen
van dinosauriërs reconstrueren. -
2:44 - 2:46In dit specifieke geval
-
2:46 - 2:51lijkt het skelet van dinosauriërs
het meest op dat van vogels van nu. -
2:52 - 2:56Omdat de dinosauriërs in die tijd
concurreerden met de zoogdieren, -
2:56 - 3:00is het belangrijk om te begrijpen
hoe de longen van zoogdieren werken. -
3:01 - 3:03Om aanschouwelijk te maken
hoe longen werken, -
3:03 - 3:06gebruiken we mijn hond, Mila van Troje,
-
3:06 - 3:08wier schoonheid 1000 koekjes opleverde,
-
3:08 - 3:09als model.
-
3:09 - 3:11(Gelach)
-
3:11 - 3:15Dit verhaal speelt zich af
in een borstholte. -
3:15 - 3:18Stel je de ribbenkast van een hond voor.
-
3:18 - 3:20Bedenk dat de wervelkolom
-
3:20 - 3:24volledig horizontaal loopt.
-
3:24 - 3:28Zo ziet de wervelkolom eruit
van alle dieren die we gaan bespreken, -
3:28 - 3:31of ze nou op twee benen
of vier benen liepen. -
3:32 - 3:36Klim nu de denkbeeldige ribbenkast in
en kijk dan omhoog. -
3:37 - 3:39Dat is de bovenkant van de borstholte.
-
3:39 - 3:43Daar komt de bovenkant van de longen
rechtstreeks in contact -
3:43 - 3:46met de ribben en de wervels.
-
3:46 - 3:50Op die plek speelt dit verhaal zich af.
-
3:50 - 3:53Probeer de longen van een hond
voor je te zien. -
3:53 - 3:57Van buitenaf gezien is het net
een grote opblaasbare zak. -
3:57 - 4:00Alle onderdelen van de zak
zetten uit bij het inademen -
4:00 - 4:03en krimpen in bij het uitademen.
-
4:03 - 4:06In die zak zitten een aantal
zich vertakkende buisjes. -
4:06 - 4:08Die buisjes worden
de bronchiale boom genoemd. -
4:09 - 4:15Door die buisjes wordt ingeademde zuurstof
naar de longblaasjes vervoerd. -
4:15 - 4:20De zuurstof passeert een dun membraan
en komt via diffusie in de bloedbaan. -
4:21 - 4:23Nu komt er een belangrijk punt.
-
4:23 - 4:27De hele zoogdierlong is beweeglijk.
-
4:27 - 4:32Ze is tijdens het ademhalen
voortdurend in beweging. -
4:32 - 4:35Dus dat dunne membraan,
de bloed-luchtbarrière, -
4:35 - 4:38mag niet te dun zijn, want dan breekt het.
-
4:38 - 4:41We komen straks terug
op die bloed-luchtbarrière. -
4:42 - 4:43Volgen jullie het nog?
-
4:43 - 4:46Nu gaan we naar de vogels
en dat wordt bizar. -
4:46 - 4:47Dus hou je vast.
-
4:47 - 4:49(Gelach)
-
4:50 - 4:53Vogels zijn heel anders dan zoogdieren.
-
4:53 - 4:56We gaan vogels als model gebruiken
-
4:56 - 4:58om dinosauruslongen te reconstrueren.
-
4:58 - 5:00Bij vogels
-
5:00 - 5:04stroomt de lucht door de long heen,
maar de long zet niet uit en krimpt niet. -
5:05 - 5:06De long beweegt niet.
-
5:07 - 5:09Ze heeft de structuur
van een stevige spons. -
5:09 - 5:14Ze is stijf en wordt van boven en opzij
omsloten door de ribbenkast -
5:14 - 5:17en aan de onderkant
door een horizontaal membraan. -
5:18 - 5:21De lucht stroomt maar één kant op,
-
5:21 - 5:25door een soort flexibele zakken
-
5:25 - 5:28die zich vertakken
van de bronchiale boom -
5:28 - 5:30buiten de long zelf
-
5:30 - 5:32en die 'luchtzakken' worden genoemd.
-
5:32 - 5:38Deze zeer fragiele constructie
wordt op haar plaats gehouden -
5:38 - 5:41door een serie gevorkte ribben
-
5:41 - 5:44aan de bovenkant van de borstholte.
-
5:44 - 5:47Bij veel vogelsoorten
-
5:47 - 5:49zie je uitstulpingen vanuit de long
-
5:49 - 5:51en de luchtzakken
-
5:51 - 5:53die doordringen in het skeletweefsel,
-
5:53 - 5:56doorgaans de wervels, soms de ribben,
-
5:56 - 5:59die zo het ademhalingsapparaat
op zijn plaats houden. -
5:59 - 6:02Dit heet 'vertebrale pneumaticiteit'.
-
6:02 - 6:06Die gevorkte ribben
en die vertebrale pneumaticiteit, -
6:06 - 6:09daar kunnen we naar zoeken bij fossielen.
-
6:09 - 6:12Als je dat in skeletten terugvindt,
-
6:12 - 6:17wijst dat erop dat delen
van het ademhalingsapparaat van dino's -
6:17 - 6:18onbeweeglijk waren.
-
6:21 - 6:24Een onbeweeglijk ademhalingsapparaat
-
6:24 - 6:28zorgde dat de bloed-luchtbarrière
dunner kon worden, -
6:28 - 6:34het dunne membraan waardoor
zuurstof de bloedbaan bereikt. -
6:35 - 6:41De onbeweeglijkheid maakte dit mogelijk,
want een dunne barrière is fragiel -
6:41 - 6:45en die zou scheuren als de longen
bij het ademhalen bewogen, -
6:45 - 6:47zoals bij zoogdieren gebeurt.
-
6:48 - 6:50Waarom interesseert dit ons?
-
6:50 - 6:51Wat maakt het eigenlijk uit?
-
6:52 - 6:56Zuurstofdiffusie is makkelijker
bij een dun membraan -
6:58 - 7:04en een dun membraan
verbetert de ademhaling -
7:04 - 7:06in zuurstofarme omstandigheden
-
7:06 - 7:11zoals die zich voordeden in het Trias.
-
7:11 - 7:16Dus als dinosauriërs inderdaad
zulk soort longen hadden, -
7:16 - 7:20waren ze beter toegerust om te ademen
dan alle andere dieren, -
7:20 - 7:22de zoogdieren inbegrepen.
-
7:23 - 7:26Weten jullie nog dat we
via fylogenetische classificatie -
7:26 - 7:29de anatomie van huidige
dieren bestudeerden -
7:29 - 7:32en die toepasten op fossiele vondsten?
-
7:32 - 7:37De gevorkte ribben van de huidige vogels
vormden de eerste aanwijzing. -
7:37 - 7:41Het merendeel van de dinosauriërs
heeft gevorkte ribben. -
7:42 - 7:47Het bovenste gedeelte
van de longen van dinosauriërs -
7:47 - 7:49was dus onbeweeglijk,
-
7:49 - 7:52net als bij de vogels van nu.
-
7:52 - 7:55De tweede aanwijzing
was vertebrale pneumaticiteit. -
7:55 - 8:00Dat komt voor bij sauropoda
en theropoda, -
8:00 - 8:04de groep dinosauriërs
die roofdieren bevat -
8:04 - 8:06en waaruit de vogels zijn ontstaan.
-
8:06 - 8:12Hoewel we geen gefossiliseerd
longweefsel van dinosauriërs vinden, -
8:12 - 8:16geeft vertebrale pneumaticiteit ons wel
aanwijzingen over hoe de long werkte -
8:16 - 8:19in deze dieren.
-
8:19 - 8:25Long- of luchtzakweefsel
drong in de wervels door, -
8:25 - 8:27zodat die hol werden,
net als bij vogels nu, -
8:27 - 8:31en het zette delen
van het ademhalingsapparaat vast, -
8:31 - 8:33zodat het onbeweeglijk werd.
-
8:34 - 8:36De combinatie van gevorkte ribben
-
8:36 - 8:39en vertebrale pneumaticiteit
-
8:39 - 8:44zorgde voor een star, stijf skelet
-
8:44 - 8:47dat het ademhalingsapparaat
op zijn plaats hield, -
8:47 - 8:52zodat zich een superdunne, superfragiele
bloed-luchtbarrière kon ontwikkelen, -
8:53 - 8:55zoals we die nu in vogels zien.
-
8:55 - 8:59Als blijkt dat de longen
van dino's vast zaten, -
8:59 - 9:02konden ze dus longen ontwikkelen
-
9:02 - 9:04waarmee ze konden ademen
-
9:04 - 9:09in de zuurstofarme
atmosfeer van het Trias. -
9:10 - 9:15Met zo'n rigide borstkas
konden dinosauriërs -
9:15 - 9:21zich veel beter aanpassen
dan andere soorten, met name zoogdieren, -
9:21 - 9:23die zich met hun flexibele longen
-
9:23 - 9:27niet konden aanpassen aan de zuurstofarme
atmosfeer van het Trias. -
9:28 - 9:33Dit kan weleens
het geheime wapen zijn geweest -
9:33 - 9:36dat de dinosauriërs hun voordeel gaf.
-
9:36 - 9:39Dit is een goed uitgangspunt
-
9:39 - 9:44om de hypotheses over diversificatie
van dinosauriërs te testen. -
9:44 - 9:48Dit is het verhaal van het begin
van de dinosauriërs -
9:48 - 9:52en het is nog maar het begin
van ons onderzoek naar dit onderwerp. -
9:53 - 9:54Dank jullie wel.
-
9:54 - 9:59(Applaus)
- Title:
- Het geheime wapen waarmee dinosauriërs de wereld veroverden
- Speaker:
- Emma Schachner
- Description:
-
Iedereen heeft wel theorieën gehoord over het uitsterven van de dinosauriërs -- maar hoe kwam het eigenlijk dat ze zo lang dominant waren? (Hint: het heeft niets te maken met hun afmetingen, snelheid, punten of veren.) Reis met paleontoloog Emma Schachner terug in de tijd, naar 200 miljoen jaar voor de dinosauriërs uitstierven, voor een luchtige blik op hun geschiedenis.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 10:12
Peter van de Ven approved Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Peter van de Ven edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Peter van de Ven edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Rik Delaet accepted Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Arjan van Tuijl edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet | ||
Arjan van Tuijl edited Dutch subtitles for The secret weapon that let dinosaurs take over the planet |