-
Title:
Göller ve nehirler neden insanlarla aynı haklara sahip olmalı
-
Description:
Su, yaşam için bir gerekliliktir. Ancak kanunların nezdinde hâlen korunmuyor - birçok topluluk içmeye uygun suya ulaşamayacak konumda, diyor hukuk bilgini Kelsey Leonard. Bu güçlü konuşmada, göllere ve nehirlere "kişilik" bahşetmenin -onlara insanlarla aynı hukuki hakları vermenin- neden su kaynaklarımızı korumanın ilk adımı olduğunu ve bu hayatî kaynağa verdiğimiz değeri neden kökten dönüştürmemiz gerektiğini anlatıyor.
-
Speaker:
Kelsey Leonard
-
Aquay Wunne Kesuk.
Kelsey Leonard Nooweesuonk.
-
Merhaba, iyi günler herkese.
-
Ben, Shinnecock kabilesindenim.
-
Şu anda toprakları üzerinde toplandığımız,
-
bütün Cahuilla topluluğuna, "Tabutni."
-
Bana, suyun canlı olduğu öğretildi.
¶
-
O, duyabilir
-
ve anılar biriktirebilir.
-
O yüzden bugün,
yanımda bir su kabı getirdim
-
çünkü bugünkü sohbetimizi
hatırlamasını istedim.
-
Yasal haklara kimler sahip olur?
¶
-
Tarih bize gösterdi ki yalnızca
bazı insanlar, bazılarıysa değil.
-
Amerika'da benim gibi
yerli halkların insanları
-
1924 yılına kadar
resmi olarak vatandaş sayılmadı.
-
Fotoğrafta gördüğünüz
Shinnecocklu atalarım
-
yasal olarak vatandaş değillerdi.
-
Peki, bazı insanlar kanun tarafından
korunur, bazıları korunmazken
-
neden hukukun üstünlüğüne inanan
devletler olduğumuzu söylüyoruz?
-
Çünkü bu, adaletsizlikle savaşmanın
hâlâ en iyi yollarından biri.
-
Ve yerli halklar olarak biz,
adaletsizliğin ne olduğunu biliyoruz.
-
Çok sevgili bir arkadaş,
akıl hocası, su taşıyıcısı,
¶
-
Nokomis, Büyükanne
Josephine Mandamin-ba,
-
bana kendi halkı olan
Midewiwin Halklarından Anishinaabelere ait
-
bir kehanetten söz etmişti.
-
Bana dedi ki, bu kehanete göre,
-
bir gün gelecek ve
bir kilo su, bir kilo altından
-
daha pahalı olacak.
-
Bana bu kehanetten bahsettiğinde
bir saniyeliğine oturdum
-
ve bugün dünyamızda gördüğümüz
bütün adaletsizlikleri,
-
dünyamızda gördüğümüz
su kıtlığını düşündüm.
-
Ve ona şunu söyledim; "Nokomis, Büyükanne,
-
bence biz çoktan o kehanetin
gerçek olduğu vakitteyiz."
-
Bana doğru baktı
-
ve şöyle söyledi:
-
Peki bununla ilgili ne yapacaksın?
-
Bu yüzden bugün burada sizinleyim
-
çünkü bugün dünyamızda gördüğümüz
-
suya dair adaletsizlikleri çözmenin
birçok yönteminden birinin
-
suyun yaşayan bir madde olduğu fark etmek
ve hakkı olan tüzel kişiliği
-
ona bahşetmek olduğuna inanıyorum.
-
Bunu yapabilmek için, suya değer verme
biçimimizi dönüştürmemiz gerekiyor.
¶
-
Suyla nasıl bağlantı kurduğumuzu
düşünmeye başlamamız gerekiyor.
-
Genellikle, bazıları size
-
"Su nedir?" diye sorabilir
-
ve onlara şöyle cevap verirsiniz:
"Yağmur, okyanus, göl, ırmak,
-
H2O, sıvı."
-
Hatta belki
suyun kutsal elzemliğini hatırlar
-
ve suyun hayat olduğunu söylersiniz.
-
Ama onun yerine size şu soruyu sorsam:
-
"Su kimdir?"
-
Aynı size şunları da sorabileceğim gibi:
"Büyükanneniz kim?"
-
ya da "Ablanız kim?"
-
Böyle bir çıkış noktası
-
su hakkında düşünme biçimlerimizi
baştanbaşa değiştiriyor,
-
suyu koruma yollarımız hakkında
-
karar verme yollarımızı dönüştürüyor,
-
onu aynı büyükannemizi, annemizi,
ablamızı, teyzelerimizi
-
koruduğumuz şekilde korumamızı sağlıyor.
-
Eğer dünyamızdaki su krizilerini;
-
yürek parçalayan,
-
dijital sayaçlarımızda
-
Sıfır Günü'ne kadar dayanan,
-
belediye kaynaklarının
tıkanmasına sebep olan
-
su krizlerini çözmek istiyorsak,
-
ihtiyacımız olan dönüşüm bu.
-
2018 yılında Cape Town, Güney Afrika'da,
¶
-
yurttaşların su kullanımı
-
iki dakikalık duşlarla
-
ve günlük kişi başı
87 litre suyla kısıtlandı.
-
Ya da geçtiğimiz yaz, kötü su yönetimi
dolayısıyla Chennai sokaklarında
-
binlerce plastik şişe vardı
-
çünkü vatandaşlar saatlerce
su tankerlerinin önce demiryoluyla,
-
sonra kamyonla,
-
günlük ihtiyaçlarını karşılayacak suyu
-
getirmesini bekledi.
-
Ya da burada, dünyanın en gelişmiş
ülkelerinden biri olan
-
Amerika Birleşik Devletleri'nde bile.
-
Bugün Flint, Michigan'da
hâlen temiz su bulunmuyor.
-
Ama sizin bu su krizlerine
yabancı olmanız çok olası.
¶
-
Örneğin Kanada'da, Ontario'nun kuzeyinde,
Neskantaga First Nation'da,
-
yurttaşlara 1995 yılından beri
suyu kaynatarak içmeleri tavsiye ediliyor.
-
Ya da Grassy Narrows First Nation'da,
-
kâğıt fabrikalarının yıllardır
sebep olduğu su kirliliğiyle
-
baş etmek zorundalar.
-
Yapılan bir araştırmaya göre,
-
bu bölgede yaşayan yerli halkın
neredeyse yüzde 90'ında
-
bir tür cıva zehirlenmesi bulundu
-
ve bu, ciddi sağlık problemlerine
sebep oluyor.
-
Navaho halkında bile...
-
Burada Gold King Mine atık su
dökülmesinin öncesinde,
¶
-
2015'in bir sabahında,
Animas Nehri görülüyor.
-
Su dökülmesiyle, milyonlarca maden atığı
-
nehirlere sızdıktan sonraki,
-
olayın olduğu günkü hâli görüyoruz.
-
Bugün, Navaho Halkı, Diné Halkı
-
ve nehrin kendisi hâlen su kirliliğinin
zararlarından kurtulmaya çalışıyor.
-
Ya da tam burada,
Palm Springs, Kaliforniya'da,
-
Agua Caliente Band
of Cahuilla Indians grubu
-
yıllardır yüzey sularının sömürülmesini
engellemek için çalışıyor ki
-
gelecek nesiller,
-
anavatanlarında yaşamakla kalmasın,
aynı zamanda refah içinde olsunlar,
-
hatırlanamayacak kadar eskiden
olduğu gibi...
-
DIGDEEP ve Birleşik Devletler Su Birliği
tarafindan yapılan bir araştırmaya göre
¶
-
Amerika Birleşik Devletleri'nde ırk,
-
su ve hijyene ulaşımdaki
en belirleyici özellik.
-
Ve bu, bizim için,
-
yani Amerikan yerlileri için,
-
su ve hijyen konusuna gelindiğinde,
onlara ulaşmakta en çok zorluk çekecek
-
grup olduğumuz anlamına geliyor.
-
Yerli bir hukuk bilgini
ve bilim insanı olarak,
-
suya dair bu eşitsizliğin çoğunlukla
-
Batı'daki hukuk sisteminin, suyun
kişiliğini tanımaktaki başarısızlığından
-
kaynaklandığını düşünüyorum.
-
Dolayısıyla kendimize sormalıyız:
¶
-
Adalet kimin için?
-
Yalnızca insanlık mı?
-
Biz, firmalara tüzel kişilik verdik.
-
ABD'de, Yüksek Mahkeme'nin
"Citizens United"da bulduğuna göre
-
firmalar, insandır
-
ve Anayasa'da bir insana benzer
haklara sahiptir;
-
örneğin konuşma özgürlüğü...
-
Ve "Hobby Lobby"de,
akıl yürütme yetilerinin
-
ve dini özgürlüklerinin olduğu bulundu;
-
çalışanlar için Ekonomik Sağlık Bakımı
Yasası karşıtı uygulamaları
-
savunuyorlar böylece.
-
Bunlar, tartışmaya açık olaylar.
¶
-
Bir Shinnecock kadını
ve bir hukuk bilgini olarak,
-
bana bir firmaya tüzel kişilik verebilen
ama doğaya veremeyen
-
Batı dünyası ahlâkını
-
sorgulatıyorlar.
-
Görüyorsunuz ki tüzel kişilik,
-
hukukun önünde görünür olmayı
-
ve hukuk tarafından korunan birinin
sesimizi duymasını sağlıyor.
-
Bunu bir firmaya bahşedebiliyorsanız,
-
neden Büyük Göller'e de bahşedemeyesiniz?
-
Neden Mississippi Nehri değil?
-
Neden dünyamızda hayatta kalmak için
-
hepimizin ihtiyaç duyduğu
su yolları değil?
-
Biliyoruz ki
küresel bir iklim krizi içindeyiz,
¶
-
ancak küresel olarak
sularımız da tehlikede
-
ve küresel bir su kriziyle de
karşı karşıyayız.
-
Eğer bu krize yaşam süremiz içinde
çözüm bulmak istiyorsak,
-
değişmek zorundayız.
-
Suya verdiğimiz değeri kökünden
dönüştürmemiz gerekiyor.
-
Bu, biz yerli halklar için
yeni bir şey değil.
-
Yerli halkların hukuki sistemlerinin
temelini oluşturan bir ilke,
-
insan dışındaki ilişkilerimizin de canlı
-
ve hukukumuz altına korunuyor
olduğuna dair anlayışımızdır.
-
Batı dünyasında bile,
-
çevre hukuku teorisyenleri
-
1970'li yıllardan beri
doğanın haklarını savunuyor.
-
Ama daha iyisini yapmalıyız.
-
Değişmemiz gerekiyor.
-
Suya tüzel kişilik vermemiz gerekiyor
-
çünkü tüzel kişilik, şu hakları
ve korunmaları sağlıyor:
-
Suya varolma hakkını,
-
gelişme ve evrilme hakkını sağlıyor
-
ve en önemlisi, suyu bizden koruyor;
-
ona zarar verecek insanlardan,
-
insan sebepli
iklim değişikliği etkilerinden,
-
kirleticilerden
-
ve insan yapımı kirliliklerden...
-
Daha fazlası, kabul edilmiş hiyerarşiyi
tersine çeviriyor;
-
yani insanların doğaya olan üstünlüğünü.
-
Bu gezegendeki insanlar olarak,
-
bu gezegendeki diğer canlılardan
üstün değiliz.
-
Sudan üstün değiliz.
-
Nasıl iyi temsilciler olunduğunu
tekrar öğrenmemiz gerekiyor.
-
Bazen dünyanın sonsuz suyla
dolu olduğunu düşünüyoruz.
¶
-
Gerçekte, öyle değil.
-
Bu gezegen, Ohke, Toprak Ana,
-
çok kısıtlı taze su kaynağına sahip.
-
Şu anda, neredeyse iki milyar insan
-
su kıtlığı geriliminin yüksek olduğu
ülkelerde yaşıyor.
-
Öyle öngörülüyor ki 2030 senesine kadar,
-
neredeyse 700 milyon kişi
su kıtlığı nedeniye
-
yurdundan uzaklaştırılabilir.
-
Bu krize çözüm bulmalıyız.
¶
-
Bizim değişmemizin zamanı da geldi.
-
Suya verdiğimiz değeri
dönüştürmemiz gerekiyor.
-
Ve bunu yapabiliriz.
-
İyi temsilciler olmayı
yeniden öğrenebiliriz.
-
Suya tüzel kişilik verdiğimiz
yeni yasalar yaratabiliriz.
-
Suyu korumak için,
-
yerli olan ve olmayan halklar
arasındaki sözleşmelerin
-
önemini fark edebiliriz.
-
Suyun haklarının her zaman korunduğunu
garanti edebilecek
-
su muhafızları tayin edebiliriz.
-
Bütüncül yaklaşımı benimseyen
su kalitesi standartları
-
belirleyebiliriz ki
-
suyun iyiliği
bizim ihtiyaçlarımızdan önce gelsin.
-
Ve ayrıca, suyun üzerindeki mülk sahibi
anlayışını yıkabiliriz.
-
Dünyada bunun çok başarılı örnekleri var.
¶
-
Aotearoa'da yani Yeni Zelanda'da,
Whanganui Nehri'ne
-
ve Hindistan'da Ganj Nehri'ne
-
2017 yılında tüzel kişilik verildi.
-
Hatta bu sene,
-
Toleda'daki vatandaşlar,
-
Erie Gölü'nün tüzel kişiliğini tandılar.
-
Burada, Kaliforniya'da,
-
Yurok Kabilesi, Klamath Nehri'ne
tüzel kişilik verdi.
-
Görüyorsunuz, suya yaşayan bir canlı
olarak değer verdiğimiz,
¶
-
onunla bağlantımızı iyileştirdiğimiz,
-
bir dünya hayal ediyorum.
-
Kadınlar olarak biz, su taşıyıcılarıyız.
-
Suyu, rahmimizde dokuz ay boyunca
besliyoruz.
-
Bizim insanlar olarak maruz kaldığımız
-
ilk ilaç, o.
-
İnsanlar olarak bizim,
suyla doğuştan bir bağımız var
-
ancak zamanla bu bağı kaybettik
-
ve şimdi iyileştirmek için
çalışmamız gerek.
-
Çünkü ben, bir dünya hayal ediyorum ki
-
su sağlıklı olsun
ve ekosistem refah içinde olsun...
-
Bir dünya hayal ediyorum,
-
hepimiz, su yurttaşları olarak
-
bize düşen sorumluluğu alalım
-
ve suyu koruyalım.
-
-
bununla ilgili ne yapacaksınız?
-
Su için ne yapacaksınız?
-
Yerel siyasetçinizi arayabilirsiniz.
-
Bir kent buluşmasına gidebilirsiniz.
-
Suya tüzel kişilik verilmesini
savunabilirsiniz.
-
Toledo'daki yurttaşlar gibi olabilir,
-
kendi yerel halkınızla beraber,
-
eğer siyasetçiler yazmıyorsa,
kendi kanunlarınızı yazarak
-
suyun tüzel kişiliğini tanıyabilirsiniz.
-
Yerli halkların yaşadığı toprakları,
şu an işgal ettiğiniz suları
-
ve onları hâlâ yöneten yerli hukuki
sistemleri öğrenebilirsiniz.
-
Hepsinden önemlisi
suyla bağlantı kurabilirsiniz.
-
O bağlantıyı iyileştirebilirsiniz.
-
Evinize en yakın olan suya gidin
-
ve onun neden tehdit altında
olduğunu öğrenin.
-
En önemlisi, yapabileceğiniz bir şey varsa
-
sizden kendinize söz vermenizi istiyorum:
-
Her gün, kendinize şunu soracaksınız,
-
"Bugün su için ne yaptım?"
-
Eğer bu sözü tutabilirsek,
-
inanıyorum ki gözüpek
ve pırıl pırıl bir dünya yaratabilir,
-
bizim suyla kurma ayrıcalığına
sahip olduğumuz ilişkiyi
-
gelecek nesillerin de
kurmasını sağlayabilir,
-
bütün toplulukların,
insan ya da insan olmayan herkesin,
-
yaşamak için suya sahip olduğunu
görebiliriz,
-
çünkü su, hayattır.
-
Tabutni. Teşekkür ederim.
¶
-