WEBVTT

00:00:00.640 --> 00:00:02.419
Hayata mütevazı bir noktada başlayıp

00:00:02.419 --> 00:00:03.629
bütün engellere rağmen

00:00:03.629 --> 00:00:05.079
inanılmaz şeyler başaran

00:00:05.079 --> 00:00:06.609
olağanüstü insanların hikayeleri

00:00:06.609 --> 00:00:08.048
her zaman etkileyici olmuştur.

00:00:08.420 --> 00:00:10.090
Ama bu hikayelerin çok azı

00:00:10.090 --> 00:00:11.910
Ida B. Wells'inki kadar dramatiktir.

00:00:11.910 --> 00:00:13.989
İç Savaş'ın ortasında Mississippi'de

00:00:13.989 --> 00:00:15.369
köle olarak doğan bir kadın,

00:00:15.369 --> 00:00:16.713
adaletsizlik çağında

00:00:16.713 --> 00:00:19.121
cesur bir araştırmacı gazeteci ve

00:00:19.121 --> 00:00:20.160
bir gün hakkında

00:00:20.160 --> 00:00:22.429
"gerçeğin en yüksek ve kararlı sesi"

00:00:22.429 --> 00:00:24.620
denilecek bir hak savunucusu oldu.

00:00:24.620 --> 00:00:26.529
Genç yaştan itibaren, Wells inanılmaz

00:00:26.529 --> 00:00:28.321
cesaretiyle inanılmaz yükler taşıdı.

00:00:28.321 --> 00:00:29.803
16 yaşında anne ve babası

00:00:29.803 --> 00:00:31.419
sarıhummadan öldüğünde

00:00:31.419 --> 00:00:33.581
ailesinin reisi oldu.

00:00:33.581 --> 00:00:35.789
Beş kardeşine bakabilmek için,

00:00:35.789 --> 00:00:37.672
kendi eğitimini kesip Mississippi'de

00:00:37.672 --> 00:00:39.834
öğretmen olarak çalışmaya başladı.

00:00:40.204 --> 00:00:42.073
21 yaşındayken,

00:00:42.073 --> 00:00:43.601
Memphis'e giden bir trende

00:00:43.601 --> 00:00:45.899
birinci sınıf yolcu vagonunda oturdu,

00:00:45.899 --> 00:00:47.880
ancak ona siyah kadınların ikinci sınıf

00:00:47.880 --> 00:00:49.410
vagonda oturabileceği söylendi.

00:00:49.410 --> 00:00:51.770
Kendisini kaldırmaya çalışan kondüktorü

00:00:51.770 --> 00:00:53.700
ısırmakla kalmadı, demir yolu şirketine

00:00:53.700 --> 00:00:55.970
ayrımcılıktan dolayı dava açtı.

00:00:56.270 --> 00:00:57.280
İlk davayı kazandı,

00:00:57.280 --> 00:00:59.062
ve dava sonucu imtiyazla değişse de

00:00:59.062 --> 00:01:00.860
tecrübelerini anlattığı makalesi

00:01:00.860 --> 00:01:02.952
gazetecilik kariyerinin başlangıcı oldu.

00:01:03.252 --> 00:01:04.440
Wells'in hayatı 1892'de

00:01:04.440 --> 00:01:07.010
arkadaşı Thomas Moss ve
yanındaki diğer iki siyah erkek

00:01:07.010 --> 00:01:08.790
Memphis'te beyaz bir çete tarafından

00:01:08.790 --> 00:01:10.221
öldürüldüğüne tamamen değişti.

00:01:10.221 --> 00:01:12.461
Vahşice katledilmeleri Wells'i

00:01:12.461 --> 00:01:14.169
İç Savaş'tan sonra siyahlara karşı

00:01:14.169 --> 00:01:16.084
on yıllarca sıkça kullanılan

00:01:16.084 --> 00:01:18.220
bir terör eylemi olan linç hakkında

00:01:18.220 --> 00:01:19.582
konuşmaya itti.

00:01:19.892 --> 00:01:21.841
Cinayetleri aklamak için, siyah erkekler

00:01:21.841 --> 00:01:23.879
sıkça haksız yere tecavüzle suçlanıyordu.

00:01:23.879 --> 00:01:25.429
Birçok kişi tarafından okunan

00:01:25.429 --> 00:01:26.790
bir dizi makale ve broşürde,

00:01:26.790 --> 00:01:28.901
Wells linçin kadınların onurunu korumakla

00:01:28.901 --> 00:01:30.152
hiç ilgisinin olmadığını,

00:01:30.152 --> 00:01:31.590
güneyli beyaz erkeklerin

00:01:31.590 --> 00:01:33.571
gücünü korumakla ilgili olduğunu yazdı.

00:01:33.571 --> 00:01:35.453
Bugünün hak savunucuları da dahil

00:01:35.453 --> 00:01:37.410
onu takip eden birçok lider gibi,

00:01:37.410 --> 00:01:38.512
Wells'in argümanları,

00:01:38.512 --> 00:01:40.491
bireylerin yanlış davranışlarını

00:01:40.491 --> 00:01:41.831
hedef almak yerine,

00:01:41.831 --> 00:01:42.972
incelenmeyen ırkçılık

00:01:42.972 --> 00:01:44.488
ve arkalarındaki güç yapılarını

00:01:44.488 --> 00:01:46.061
hedef aldığı için çok güçlüydü.

00:01:46.061 --> 00:01:47.531
Çığır açıcı analizleri

00:01:47.531 --> 00:01:49.832
hem toplumun linç tartışmasını değiştirdi

00:01:49.832 --> 00:01:51.921
hem de öğretmeni, Frederick Douglass

00:01:51.921 --> 00:01:53.881
ileride Wells'e kıyasla kendi yazılarının

00:01:53.881 --> 00:01:55.492
"zayıf" kaldığını söyleyecekti.

00:01:55.492 --> 00:01:57.331
Wells Memphis'te bir siyah gazetesinin

00:01:57.331 --> 00:01:59.032
sahiplerinden biri ve editörü oldu.

00:01:59.032 --> 00:02:00.601
Linç karşıtı makalelerinden biri

00:02:00.601 --> 00:02:02.611
beyaz grupları "mutsuz" ettikten sonra,

00:02:02.611 --> 00:02:04.441
öfkeli bir çete gazete ofisini basıp

00:02:04.441 --> 00:02:05.482
yerle bir etti.

00:02:05.482 --> 00:02:06.972
Ölüm tehditleriyle yüzleşen

00:02:06.972 --> 00:02:09.092
Wells çantasında tabanca taşımaya başladı

00:02:09.092 --> 00:02:10.661
ama linç karşıtı görüşlerinde

00:02:10.661 --> 00:02:12.014
geri adım atmayı reddetti.

00:02:12.014 --> 00:02:14.679
Adaletsizliğe karşı savaşarak ölmenin

00:02:14.679 --> 00:02:16.654
kapana yakalanmış köpek ya da fare gibi

00:02:16.654 --> 00:02:18.343
ölmekten daha iyi olduğunu söyledi.

00:02:18.343 --> 00:02:20.093
Bu olaydan sonra New York'a taşındı

00:02:20.093 --> 00:02:21.772
ve daha da büyük bir kitle için

00:02:21.772 --> 00:02:23.715
araştırmacı gazetecilik yapmaya başladı,

00:02:23.715 --> 00:02:25.823
Güney'deki linçlerin belgelendiği

00:02:25.823 --> 00:02:27.943
istatistiklerle broşürler hazırladı.

00:02:28.473 --> 00:02:30.063
Popüler linç karşıtı konuşmaları

00:02:30.063 --> 00:02:31.377
onu Britanya'ya da götürdü

00:02:31.377 --> 00:02:32.824
ve oradaki beyaz dinleyicileri

00:02:32.824 --> 00:02:34.107
ABD'deki dinleyicilerinden

00:02:34.107 --> 00:02:35.390
daha da çok öfkelendirdi.

00:02:35.950 --> 00:02:37.643
Yurtdışındaki turu özellikle

00:02:37.643 --> 00:02:40.453
İngiliz gazete ve siyasetçilerin

00:02:40.453 --> 00:02:42.543
linci kınamasını sağladı.

00:02:42.673 --> 00:02:44.624
Wells linç karşıtı hareketin

00:02:44.624 --> 00:02:46.564
en görünür ulusal lideri haline geldi.

00:02:47.204 --> 00:02:48.993
Sıklıkla kendisini fazla inatçı

00:02:48.993 --> 00:02:51.034
ve öfkeli olmakla eleştirse de,

00:02:51.034 --> 00:02:53.103
bu özellikleri onu tutkulu bir konuşmacı

00:02:53.103 --> 00:02:55.764
ve yılmak bilmez bir hak savunucusu yaptı.

00:02:55.764 --> 00:02:57.614
Güneyli beyazlardan ölüm tehditleri

00:02:57.614 --> 00:02:59.546
ve onu çok radikal gören ılımlı

00:02:59.546 --> 00:03:01.624
siyah reformistlerin eleştirilerine rağmen

00:03:01.624 --> 00:03:03.594
Wells rahatlık, kolaylık ve güvenlik için

00:03:03.594 --> 00:03:05.304
ideallerinden taviz vermeyi

00:03:05.304 --> 00:03:07.026
reddetti.

00:03:07.476 --> 00:03:09.174
"Yanlışları düzeltmenin yolu

00:03:09.174 --> 00:03:11.047
üstlerine doğruların ışığını tutmaktır"

00:03:11.047 --> 00:03:12.265
diye yazdı ve arkadaşları

00:03:12.265 --> 00:03:14.404
ve müttefikleriyle arasını açsa da

00:03:14.404 --> 00:03:16.365
çirkin gerçekleri söylemekten çekinmedi.

00:03:16.365 --> 00:03:17.874
Irkı ve cinsiyetinden dolayı

00:03:17.874 --> 00:03:19.664
açıksözlülüğünü cezalandırmak isteyen

00:03:19.664 --> 00:03:20.674
insanların tehditleri

00:03:20.674 --> 00:03:21.984
ve düşmanlığına rağmen

00:03:21.984 --> 00:03:23.764
susturulmayı reddetti.

00:03:24.284 --> 00:03:26.035
Kadın hakları için mücale etse de,

00:03:26.035 --> 00:03:28.224
ırk sorununu dikkat dağıtıcı bulan

00:03:28.224 --> 00:03:30.136
beyaz Süfrajetler, Wells'i

00:03:30.136 --> 00:03:32.194
sık sık hayal kırıklığına uğrattı.

00:03:32.194 --> 00:03:34.375
Bir kısmı ırk ayrımını bile destekliyordu.

00:03:34.375 --> 00:03:36.714
1913'ün meşhur Süfrajet yürüyüşünde,

00:03:36.714 --> 00:03:39.726
siyah kadınlara kortejin
arkasında yürümeleri söylenmişken,

00:03:39.726 --> 00:03:41.884
Wells sakince 
eylemin başlamasını bekledi ve

00:03:41.884 --> 00:03:44.315
asice önde kendi eyaletinin
temsilcileriyle yürüdü.

00:03:44.805 --> 00:03:47.509
Benzer şekilde, siyahların içinde

00:03:47.509 --> 00:03:49.554
kadın haklarını ırkçılıkla mücadelen

00:03:49.554 --> 00:03:51.486
daha önemsiz görenlere de sinirliydi.

00:03:51.486 --> 00:03:53.809
Irkı ve cinsiyetinin
iki mücadelesi arasında,

00:03:53.809 --> 00:03:56.656
çoğu zaman
yalnız mücadele ettiğini hissetti.

00:03:58.056 --> 00:03:59.475
Birçok talibi olmasına

00:03:59.475 --> 00:04:01.775
ve toplumsal evlilik baskısına rağmen

00:04:01.775 --> 00:04:03.655
20li yaşları boyunca bekar kaldı.

00:04:03.655 --> 00:04:06.492
30larının başında,
kendine uygun birini,

00:04:06.492 --> 00:04:08.644
hak mücadelesinde kendi kadar tutkulu olan

00:04:08.644 --> 00:04:10.585
ve Wells'in kariyerini hep destekleyen

00:04:10.585 --> 00:04:11.985
siyah avukat

00:04:11.985 --> 00:04:13.445
Ferdinand Barnett'i buldu.

00:04:13.445 --> 00:04:15.455
Evlenip dört çocuk sahibi oldular,

00:04:15.455 --> 00:04:17.186
Wells zaman içinde tam zamanlı

00:04:17.186 --> 00:04:19.725
gazete editörlüğünü bıraksa da

00:04:19.725 --> 00:04:21.435
reformlar için çalışmayı

00:04:21.435 --> 00:04:23.426
ölene kadar bırakmadı.

00:04:24.096 --> 00:04:26.906
1931'de 69 yaşında öldüğünde

00:04:26.906 --> 00:04:29.006
Ida B. Wells insanların

00:04:29.006 --> 00:04:31.076
ırk, cinsiyet ve ABD'deki şiddete

00:04:31.076 --> 00:04:32.966
bakışını derinden değiştirmişti.

00:04:32.966 --> 00:04:34.225
Kendisini de bir zamanlar

00:04:34.225 --> 00:04:35.946
mülk olarak görülen bir köleden

00:04:35.946 --> 00:04:37.797
dünyanın sahibiymişçesine yürüyen biri

00:04:37.797 --> 00:04:39.905
olarak tanımlanan bir kadına dönüştürdü.