0:00:00.640,0:00:02.419
Hayata mütevazı bir noktada başlayıp

0:00:02.419,0:00:03.629
bütün engellere rağmen

0:00:03.629,0:00:05.079
inanılmaz şeyler başaran

0:00:05.079,0:00:06.609
olağanüstü insanların hikayeleri

0:00:06.609,0:00:08.048
her zaman etkileyici olmuştur.

0:00:08.420,0:00:10.090
Ama bu hikayelerin çok azı

0:00:10.090,0:00:11.910
Ida B. Wells'inki kadar dramatiktir.

0:00:11.910,0:00:13.989
İç Savaş'ın ortasında Mississippi'de

0:00:13.989,0:00:15.369
köle olarak doğan bir kadın,

0:00:15.369,0:00:16.713
adaletsizlik çağında

0:00:16.713,0:00:19.121
cesur bir araştırmacı gazeteci ve

0:00:19.121,0:00:20.160
bir gün hakkında

0:00:20.160,0:00:22.429
"gerçeğin en yüksek ve kararlı sesi"

0:00:22.429,0:00:24.620
denilecek bir hak savunucusu oldu.

0:00:24.620,0:00:26.529
Genç yaştan itibaren, Wells inanılmaz

0:00:26.529,0:00:28.321
cesaretiyle inanılmaz yükler taşıdı.

0:00:28.321,0:00:29.803
16 yaşında anne ve babası

0:00:29.803,0:00:31.419
sarıhummadan öldüğünde

0:00:31.419,0:00:33.581
ailesinin reisi oldu.

0:00:33.581,0:00:35.789
Beş kardeşine bakabilmek için,

0:00:35.789,0:00:37.672
kendi eğitimini kesip Mississippi'de

0:00:37.672,0:00:39.834
öğretmen olarak çalışmaya başladı.

0:00:40.204,0:00:42.073
21 yaşındayken,

0:00:42.073,0:00:43.601
Memphis'e giden bir trende

0:00:43.601,0:00:45.899
birinci sınıf yolcu vagonunda oturdu,

0:00:45.899,0:00:47.880
ancak ona siyah kadınların ikinci sınıf

0:00:47.880,0:00:49.410
vagonda oturabileceği söylendi.

0:00:49.410,0:00:51.770
Kendisini kaldırmaya çalışan kondüktorü

0:00:51.770,0:00:53.700
ısırmakla kalmadı, demir yolu şirketine

0:00:53.700,0:00:55.970
ayrımcılıktan dolayı dava açtı.

0:00:56.270,0:00:57.280
İlk davayı kazandı,

0:00:57.280,0:00:59.062
ve dava sonucu imtiyazla değişse de

0:00:59.062,0:01:00.860
tecrübelerini anlattığı makalesi

0:01:00.860,0:01:02.952
gazetecilik kariyerinin başlangıcı oldu.

0:01:03.252,0:01:04.440
Wells'in hayatı 1892'de

0:01:04.440,0:01:07.010
arkadaşı Thomas Moss ve[br]yanındaki diğer iki siyah erkek

0:01:07.010,0:01:08.790
Memphis'te beyaz bir çete tarafından

0:01:08.790,0:01:10.221
öldürüldüğüne tamamen değişti.

0:01:10.221,0:01:12.461
Vahşice katledilmeleri Wells'i

0:01:12.461,0:01:14.169
İç Savaş'tan sonra siyahlara karşı

0:01:14.169,0:01:16.084
on yıllarca sıkça kullanılan

0:01:16.084,0:01:18.220
bir terör eylemi olan linç hakkında

0:01:18.220,0:01:19.582
konuşmaya itti.

0:01:19.892,0:01:21.841
Cinayetleri aklamak için, siyah erkekler

0:01:21.841,0:01:23.879
sıkça haksız yere tecavüzle suçlanıyordu.

0:01:23.879,0:01:25.429
Birçok kişi tarafından okunan

0:01:25.429,0:01:26.790
bir dizi makale ve broşürde,

0:01:26.790,0:01:28.901
Wells linçin kadınların onurunu korumakla

0:01:28.901,0:01:30.152
hiç ilgisinin olmadığını,

0:01:30.152,0:01:31.590
güneyli beyaz erkeklerin

0:01:31.590,0:01:33.571
gücünü korumakla ilgili olduğunu yazdı.

0:01:33.571,0:01:35.453
Bugünün hak savunucuları da dahil

0:01:35.453,0:01:37.410
onu takip eden birçok lider gibi,

0:01:37.410,0:01:38.512
Wells'in argümanları,

0:01:38.512,0:01:40.491
bireylerin yanlış davranışlarını

0:01:40.491,0:01:41.831
hedef almak yerine,

0:01:41.831,0:01:42.972
incelenmeyen ırkçılık

0:01:42.972,0:01:44.488
ve arkalarındaki güç yapılarını

0:01:44.488,0:01:46.061
hedef aldığı için çok güçlüydü.

0:01:46.061,0:01:47.531
Çığır açıcı analizleri

0:01:47.531,0:01:49.832
hem toplumun linç tartışmasını değiştirdi

0:01:49.832,0:01:51.921
hem de öğretmeni, Frederick Douglass

0:01:51.921,0:01:53.881
ileride Wells'e kıyasla kendi yazılarının

0:01:53.881,0:01:55.492
"zayıf" kaldığını söyleyecekti.

0:01:55.492,0:01:57.331
Wells Memphis'te bir siyah gazetesinin

0:01:57.331,0:01:59.032
sahiplerinden biri ve editörü oldu.

0:01:59.032,0:02:00.601
Linç karşıtı makalelerinden biri

0:02:00.601,0:02:02.611
beyaz grupları "mutsuz" ettikten sonra,

0:02:02.611,0:02:04.441
öfkeli bir çete gazete ofisini basıp

0:02:04.441,0:02:05.482
yerle bir etti.

0:02:05.482,0:02:06.972
Ölüm tehditleriyle yüzleşen

0:02:06.972,0:02:09.092
Wells çantasında tabanca taşımaya başladı

0:02:09.092,0:02:10.661
ama linç karşıtı görüşlerinde

0:02:10.661,0:02:12.014
geri adım atmayı reddetti.

0:02:12.014,0:02:14.679
Adaletsizliğe karşı savaşarak ölmenin

0:02:14.679,0:02:16.654
kapana yakalanmış köpek ya da fare gibi

0:02:16.654,0:02:18.343
ölmekten daha iyi olduğunu söyledi.

0:02:18.343,0:02:20.093
Bu olaydan sonra New York'a taşındı

0:02:20.093,0:02:21.772
ve daha da büyük bir kitle için

0:02:21.772,0:02:23.715
araştırmacı gazetecilik yapmaya başladı,

0:02:23.715,0:02:25.823
Güney'deki linçlerin belgelendiği

0:02:25.823,0:02:27.943
istatistiklerle broşürler hazırladı.

0:02:28.473,0:02:30.063
Popüler linç karşıtı konuşmaları

0:02:30.063,0:02:31.377
onu Britanya'ya da götürdü

0:02:31.377,0:02:32.824
ve oradaki beyaz dinleyicileri

0:02:32.824,0:02:34.107
ABD'deki dinleyicilerinden

0:02:34.107,0:02:35.390
daha da çok öfkelendirdi.

0:02:35.950,0:02:37.643
Yurtdışındaki turu özellikle

0:02:37.643,0:02:40.453
İngiliz gazete ve siyasetçilerin

0:02:40.453,0:02:42.543
linci kınamasını sağladı.

0:02:42.673,0:02:44.624
Wells linç karşıtı hareketin

0:02:44.624,0:02:46.564
en görünür ulusal lideri haline geldi.

0:02:47.204,0:02:48.993
Sıklıkla kendisini fazla inatçı

0:02:48.993,0:02:51.034
ve öfkeli olmakla eleştirse de,

0:02:51.034,0:02:53.103
bu özellikleri onu tutkulu bir konuşmacı

0:02:53.103,0:02:55.764
ve yılmak bilmez bir hak savunucusu yaptı.

0:02:55.764,0:02:57.614
Güneyli beyazlardan ölüm tehditleri

0:02:57.614,0:02:59.546
ve onu çok radikal gören ılımlı

0:02:59.546,0:03:01.624
siyah reformistlerin eleştirilerine rağmen

0:03:01.624,0:03:03.594
Wells rahatlık, kolaylık ve güvenlik için

0:03:03.594,0:03:05.304
ideallerinden taviz vermeyi

0:03:05.304,0:03:07.026
reddetti.

0:03:07.476,0:03:09.174
"Yanlışları düzeltmenin yolu

0:03:09.174,0:03:11.047
üstlerine doğruların ışığını tutmaktır"

0:03:11.047,0:03:12.265
diye yazdı ve arkadaşları

0:03:12.265,0:03:14.404
ve müttefikleriyle arasını açsa da

0:03:14.404,0:03:16.365
çirkin gerçekleri söylemekten çekinmedi.

0:03:16.365,0:03:17.874
Irkı ve cinsiyetinden dolayı

0:03:17.874,0:03:19.664
açıksözlülüğünü cezalandırmak isteyen

0:03:19.664,0:03:20.674
insanların tehditleri

0:03:20.674,0:03:21.984
ve düşmanlığına rağmen

0:03:21.984,0:03:23.764
susturulmayı reddetti.

0:03:24.284,0:03:26.035
Kadın hakları için mücale etse de,

0:03:26.035,0:03:28.224
ırk sorununu dikkat dağıtıcı bulan

0:03:28.224,0:03:30.136
beyaz Süfrajetler, Wells'i

0:03:30.136,0:03:32.194
sık sık hayal kırıklığına uğrattı.

0:03:32.194,0:03:34.375
Bir kısmı ırk ayrımını bile destekliyordu.

0:03:34.375,0:03:36.714
1913'ün meşhur Süfrajet yürüyüşünde,

0:03:36.714,0:03:39.726
siyah kadınlara kortejin[br]arkasında yürümeleri söylenmişken,

0:03:39.726,0:03:41.884
Wells sakince [br]eylemin başlamasını bekledi ve

0:03:41.884,0:03:44.315
asice önde kendi eyaletinin[br]temsilcileriyle yürüdü.

0:03:44.805,0:03:47.509
Benzer şekilde, siyahların içinde

0:03:47.509,0:03:49.554
kadın haklarını ırkçılıkla mücadelen

0:03:49.554,0:03:51.486
daha önemsiz görenlere de sinirliydi.

0:03:51.486,0:03:53.809
Irkı ve cinsiyetinin[br]iki mücadelesi arasında,

0:03:53.809,0:03:56.656
çoğu zaman[br]yalnız mücadele ettiğini hissetti.

0:03:58.056,0:03:59.475
Birçok talibi olmasına

0:03:59.475,0:04:01.775
ve toplumsal evlilik baskısına rağmen

0:04:01.775,0:04:03.655
20li yaşları boyunca bekar kaldı.

0:04:03.655,0:04:06.492
30larının başında,[br]kendine uygun birini,

0:04:06.492,0:04:08.644
hak mücadelesinde kendi kadar tutkulu olan

0:04:08.644,0:04:10.585
ve Wells'in kariyerini hep destekleyen

0:04:10.585,0:04:11.985
siyah avukat

0:04:11.985,0:04:13.445
Ferdinand Barnett'i buldu.

0:04:13.445,0:04:15.455
Evlenip dört çocuk sahibi oldular,

0:04:15.455,0:04:17.186
Wells zaman içinde tam zamanlı

0:04:17.186,0:04:19.725
gazete editörlüğünü bıraksa da

0:04:19.725,0:04:21.435
reformlar için çalışmayı

0:04:21.435,0:04:23.426
ölene kadar bırakmadı.

0:04:24.096,0:04:26.906
1931'de 69 yaşında öldüğünde

0:04:26.906,0:04:29.006
Ida B. Wells insanların

0:04:29.006,0:04:31.076
ırk, cinsiyet ve ABD'deki şiddete

0:04:31.076,0:04:32.966
bakışını derinden değiştirmişti.

0:04:32.966,0:04:34.225
Kendisini de bir zamanlar

0:04:34.225,0:04:35.946
mülk olarak görülen bir köleden

0:04:35.946,0:04:37.797
dünyanın sahibiymişçesine yürüyen biri

0:04:37.797,0:04:39.905
olarak tanımlanan bir kadına dönüştürdü.