WEBVTT

00:00:00.640 --> 00:00:02.299
Jest coś nieodpartego w historiach

00:00:02.299 --> 00:00:03.089
przegrańców,

00:00:03.089 --> 00:00:04.329
w których niezwykli ludzie

00:00:04.329 --> 00:00:05.429
zaczynają skromnie, aby

00:00:05.429 --> 00:00:08.408
w końcu robić niesamowite rzeczy
mimo wszystkich przeciwności.

00:00:08.408 --> 00:00:10.630
Ale mało jest historii dramatyczniejszych

00:00:10.630 --> 00:00:11.910
niż ta o Idzie B. Wells.

00:00:11.910 --> 00:00:13.989
Urodzona jako niewolnica w Mississippi

00:00:13.989 --> 00:00:15.369
w środku wojny secesyjnej,

00:00:15.369 --> 00:00:17.533
została dzielną dziennikarką śledczą

00:00:17.533 --> 00:00:19.511
i aktywistką społeczną,

00:00:19.511 --> 00:00:20.490
dzisiaj nazywaną

00:00:20.490 --> 00:00:22.779
"najgłośniejszym i najtrwalszym
głosem za prawdą"

00:00:22.779 --> 00:00:24.620
w erze niesprawiedliwości.

00:00:24.620 --> 00:00:25.959
Od dziecka, Wells nosiła

00:00:25.959 --> 00:00:28.321
wyjątkowe brzemienia z wyjątkową odwagą.

00:00:28.321 --> 00:00:29.803
Została głową swojej rodziny

00:00:29.803 --> 00:00:31.419
w wieku 16 lat, gdy jej rodzice

00:00:31.419 --> 00:00:33.581
nagle zginęli z żółtej febry.

00:00:33.581 --> 00:00:35.789
Aby wspierać pięcioro bratów i sióstr,

00:00:35.789 --> 00:00:37.672
kontynuowała edukację i zaczęła pracę

00:00:37.672 --> 00:00:39.834
jako nauczycielka w wioskach Mississippi.

00:00:40.204 --> 00:00:42.073
W wieku 21 lat, Wells wsiadła

00:00:42.073 --> 00:00:43.301
w pociąg do Memphis

00:00:43.301 --> 00:00:45.899
i usiadła w wagonie 1. klasy dla kobiet,

00:00:45.899 --> 00:00:47.880
jednak powiedziano jej, że czarnoskóre

00:00:47.880 --> 00:00:49.410
mogą korzystać tylko z 2. klasy.

00:00:49.410 --> 00:00:51.770
Oprócz ugryzienia konduktora, który

00:00:51.770 --> 00:00:53.680
próbował ją usunąć z wagonu, wkrótce

00:00:53.700 --> 00:00:55.970
pozwała firmę kolejową za dyskryminację.

00:00:56.200 --> 00:00:57.340
Początkowo wygrała, ale

00:00:57.340 --> 00:00:59.062
mimo, że werdykt zmieniono apelacją,

00:00:59.062 --> 00:01:00.620
artykuł, który o tym napisała

00:01:00.620 --> 00:01:02.952
pomógł jej zacząć karierę dziennikarki.

00:01:03.252 --> 00:01:05.590
Życie Wells zmieniło się na zawsze w 1892r

00:01:05.590 --> 00:01:07.180
gdy jej przyjaciela Thomasa Mossa

00:01:07.180 --> 00:01:08.450
zabił biały gang w Memphis

00:01:08.450 --> 00:01:10.221
wraz z 2 innymi czarnymi mężczyznami.

00:01:10.221 --> 00:01:12.461
Ich brutalne morderstwa zmotywowały Wells

00:01:12.461 --> 00:01:14.169
do protestu przeciw linczu, coraz

00:01:14.169 --> 00:01:16.084
powszechniejszego narzędzia terroru

00:01:16.084 --> 00:01:17.700
używanego przeciw czarnoskórym tuż

00:01:17.700 --> 00:01:19.302
po wojnie secesyjnej.

00:01:19.302 --> 00:01:21.611
Często fałszywie oskarżano
czarnoskórych mężczyzn

00:01:21.611 --> 00:01:23.509
o gwałt, aby uzasadnić ich morderstwa.

00:01:23.509 --> 00:01:24.709
Ale w serii poczytnych

00:01:24.709 --> 00:01:26.090
artykułów i ulotek,

00:01:26.090 --> 00:01:27.751
Wells utrzymywała, że lincz

00:01:27.751 --> 00:01:29.442
nie jest związany z ochroną kobiet,

00:01:29.442 --> 00:01:31.050
tylko z ochroną władzy

00:01:31.060 --> 00:01:32.591
białych mężczyzn Południa.

00:01:33.351 --> 00:01:35.133
Jak wiele zwolenników praw osobistych

00:01:35.133 --> 00:01:36.573
którzy podążyli za jej śladem,

00:01:36.573 --> 00:01:38.072
w tym dzisiejszych zwolenników,

00:01:38.072 --> 00:01:39.641
jej krytyka była mocna ponieważ

00:01:39.641 --> 00:01:40.641
była skierowana nie

00:01:40.641 --> 00:01:42.342
tylko w występki pojedynczych ludzi

00:01:42.342 --> 00:01:44.696
ale w niesprawdzone powołania rasizmu

00:01:44.696 --> 00:01:46.061
i władzy stające za nimi.

00:01:46.061 --> 00:01:48.091
Jej przełomowa analiza zmieniła

00:01:48.091 --> 00:01:49.832
narodowe rozmowy o linczu, a

00:01:49.832 --> 00:01:52.231
jej przyszły mentor Frederick Douglass

00:01:52.231 --> 00:01:53.231
nazwał swoje zapiski

00:01:53.231 --> 00:01:55.492
"marnymi" w porównaniu z jej pracą.

00:01:55.492 --> 00:01:56.841
Wells była współwłaścicielką

00:01:56.841 --> 00:01:58.432
i redaktorką gazety czarnoskórych

00:01:58.432 --> 00:01:59.971
Po tym jak jeden z jej artykułów

00:01:59.971 --> 00:02:01.861
przeciw linczu obraził białoskórych

00:02:01.861 --> 00:02:04.151
wściekły tłum wszedł do biura gazety

00:02:04.151 --> 00:02:05.151
i je zniszczył.

00:02:05.151 --> 00:02:06.472
W obliczu gróźb śmierci,

00:02:06.472 --> 00:02:08.582
Wells zaczęła nosić pistolet w portmonetce

00:02:08.602 --> 00:02:10.091
ale odmówiła wycofania się z

00:02:10.101 --> 00:02:11.624
kampanii przeciw linczu.

00:02:11.624 --> 00:02:13.514
Powiedziała, że lepiej jest umrzeć w

00:02:13.514 --> 00:02:14.844
walce z niesprawiedliwością

00:02:14.844 --> 00:02:17.833
niż umrzeć jak pies lub gryzoń w pułapce.

00:02:17.833 --> 00:02:19.893
Potem przeniosła się do Nowego Jorku

00:02:19.893 --> 00:02:21.742
gdzie zaczęła publikować prasę śledczą

00:02:21.742 --> 00:02:23.055
dla większej publiczności,

00:02:23.055 --> 00:02:25.823
w tym ulotki zawierające statystyki

00:02:25.823 --> 00:02:27.943
dotyczące linczu na Południu.

00:02:28.103 --> 00:02:29.633
Jej popularne przemowy w końcu

00:02:29.633 --> 00:02:31.277
przeniosły ją do Wielkiej Brytanii

00:02:31.277 --> 00:02:33.174
gdzie biali zdawali się o wiele

00:02:33.174 --> 00:02:34.257
bardziej wściekli, niż

00:02:34.257 --> 00:02:35.100
wielu Amerykanów.

00:02:35.730 --> 00:02:37.553
Jej wyprawa z przemowami zainspirowała

00:02:37.553 --> 00:02:39.363
międzynarodowe znienawidzenie linczu,

00:02:39.363 --> 00:02:41.903
szczególnie ze strony brytyjskich gazet i

00:02:41.903 --> 00:02:44.624
polityków, czyniąc Wells najwidoczniejszą

00:02:44.624 --> 00:02:46.564
narodową liderką przeciw linczu.

00:02:47.204 --> 00:02:48.993
Mimo, że Wells często się krytykowała

00:02:48.993 --> 00:02:50.874
za bycie upartą i porywczą,

00:02:50.874 --> 00:02:53.043
te same cechy uczyniły ją 
zapalczywą oratorką

00:02:53.043 --> 00:02:55.534
i nieustającą wojowniczką przeciw
niesprawiedliwości.

00:02:55.534 --> 00:02:57.834
W obliczu gróźb śmierci od 
białoskórych Południa

00:02:57.834 --> 00:03:00.276
i krytyki od skromnych,
czarnoskórych reformatorów,

00:03:00.276 --> 00:03:01.954
którzy uważali ją za zbyt radykalną

00:03:01.954 --> 00:03:03.874
Wells odmówiła ustąpienia swoich ideałów

00:03:03.874 --> 00:03:05.304
dla komfortu, wygody,

00:03:05.304 --> 00:03:07.026
a nawet bezpieczeństwa osobistego.

00:03:07.476 --> 00:03:09.174
"Złe czyny poprawia się, świecąc w

00:03:09.174 --> 00:03:10.167
nie światłem prawdy"

00:03:10.167 --> 00:03:12.175
napisała Wells, która nie bała się mówić o

00:03:12.175 --> 00:03:14.464
niemiłej prawdzie, nawet gdy
kosztowało ją to przyjaciół

00:03:14.464 --> 00:03:15.865
lub potencjalnych wspólników.

00:03:15.865 --> 00:03:17.704
Mimo bycia otoczoną przez groźby

00:03:17.704 --> 00:03:19.014
ludzi chcących ukarać ją za

00:03:19.014 --> 00:03:20.014
szczerość z powodu

00:03:20.014 --> 00:03:21.514
jej rasy i płci,

00:03:21.514 --> 00:03:23.434
odmówiła bycia uciszoną.

00:03:24.284 --> 00:03:25.875
Mimo, że walczyła o prawa kobiet,

00:03:25.885 --> 00:03:28.584
Wells była często rozczarowana
białoskórymi sufrażystkami

00:03:28.584 --> 00:03:30.136
które uważały problemy rasowe za

00:03:30.136 --> 00:03:32.194
oderwanie się od walki z seksizmem.

00:03:32.194 --> 00:03:34.375
Niektóre nawet wspierały segregację.

00:03:34.375 --> 00:03:36.944
Podczas znanej parady sufrażystek w 1913r.

00:03:36.944 --> 00:03:39.176
kiedy czarnoskórym kazano chodzić z tyłu,

00:03:39.176 --> 00:03:41.424
Wells po prostu poczekała na
początek marszu

00:03:41.424 --> 00:03:44.315
i prowokująco dołączyła się do
delegacji swojego stanu.

00:03:44.315 --> 00:03:46.919
Podobnie, była sfrustrowana
przedstawicielami

00:03:46.919 --> 00:03:49.004
społeczności czarnoskórych, 
którzy uważali

00:03:49.004 --> 00:03:51.486
prawa kobiet za nieważne w 
walce z rasizmem.

00:03:51.486 --> 00:03:53.809
Pomiędzy zmaganiami ze swoją rasą i płcią,

00:03:53.809 --> 00:03:56.246
Wells często czuła się samotna w walce.

00:03:57.926 --> 00:03:59.495
Mimo, że miała wielu konkurentów

00:03:59.495 --> 00:04:01.815
i odparła się ogromnej
społecznej presji do ślubu

00:04:01.815 --> 00:04:03.705
Wells pozostała bez męża
do 30. roku życia.

00:04:03.705 --> 00:04:06.066
Gdy miała około 30 lat, 
wreszcie znalazła kochanka

00:04:06.066 --> 00:04:07.574
Ferdynanda Barnetta,

00:04:07.574 --> 00:04:09.765
czarnoskórego prawnika
z równą pasją do

00:04:09.765 --> 00:04:11.885
sprawiedliwości społecznej
i mężczyznę, który

00:04:11.885 --> 00:04:13.445
całkowicie wspierał jej karierę.

00:04:13.445 --> 00:04:15.455
Wzięli ślub i mieli czworo dzieci.

00:04:15.455 --> 00:04:17.186
Mimo, że Wells w pewnym momencie

00:04:17.186 --> 00:04:19.725
zrezygnowała z pozycji redaktorki gazety,

00:04:19.725 --> 00:04:21.485
kontynuowała pracę jako reformatorka

00:04:21.485 --> 00:04:22.966
aż do śmierci.

00:04:24.096 --> 00:04:26.906
Gdy zginęła w roku 1931 w wieku 69 lat,

00:04:26.906 --> 00:04:29.216
Ida B. Wells zmieniła sposób

00:04:29.216 --> 00:04:30.986
postrzegania rasy, płci

00:04:30.986 --> 00:04:32.366
i przemocy w Ameryce.

00:04:32.366 --> 00:04:34.185
Zmieniła się z niewolnicy, która była

00:04:34.185 --> 00:04:35.676
uznawana za własność,

00:04:35.676 --> 00:04:37.097
w kobietę raz opisaną jako

00:04:37.097 --> 00:04:38.097
stąpającą po Ziemi,jakby należała do niej.