1
00:00:00,640 --> 00:00:02,299
Jest coś nieodpartego w historiach

2
00:00:02,299 --> 00:00:03,089
przegrańców,

3
00:00:03,089 --> 00:00:04,329
w których niezwykli ludzie

4
00:00:04,329 --> 00:00:05,429
zaczynają skromnie, aby

5
00:00:05,429 --> 00:00:08,408
w końcu robić niesamowite rzeczy
mimo wszystkich przeciwności.

6
00:00:08,408 --> 00:00:10,630
Ale mało jest historii dramatyczniejszych

7
00:00:10,630 --> 00:00:11,910
niż ta o Idzie B. Wells.

8
00:00:11,910 --> 00:00:13,989
Urodzona jako niewolnica w Mississippi

9
00:00:13,989 --> 00:00:15,369
w środku wojny secesyjnej,

10
00:00:15,369 --> 00:00:17,533
została dzielną dziennikarką śledczą

11
00:00:17,533 --> 00:00:19,511
i aktywistką społeczną,

12
00:00:19,511 --> 00:00:20,490
dzisiaj nazywaną

13
00:00:20,490 --> 00:00:22,779
"najgłośniejszym i najtrwalszym
głosem za prawdą"

14
00:00:22,779 --> 00:00:24,620
w erze niesprawiedliwości.

15
00:00:24,620 --> 00:00:25,959
Od dziecka, Wells nosiła

16
00:00:25,959 --> 00:00:28,321
wyjątkowe brzemienia z wyjątkową odwagą.

17
00:00:28,321 --> 00:00:29,803
Została głową swojej rodziny

18
00:00:29,803 --> 00:00:31,419
w wieku 16 lat, gdy jej rodzice

19
00:00:31,419 --> 00:00:33,581
nagle zginęli z żółtej febry.

20
00:00:33,581 --> 00:00:35,789
Aby wspierać pięcioro bratów i sióstr,

21
00:00:35,789 --> 00:00:37,672
kontynuowała edukację i zaczęła pracę

22
00:00:37,672 --> 00:00:39,834
jako nauczycielka w wioskach Mississippi.

23
00:00:40,204 --> 00:00:42,073
W wieku 21 lat, Wells wsiadła

24
00:00:42,073 --> 00:00:43,301
w pociąg do Memphis

25
00:00:43,301 --> 00:00:45,899
i usiadła w wagonie 1. klasy dla kobiet,

26
00:00:45,899 --> 00:00:47,880
jednak powiedziano jej, że czarnoskóre

27
00:00:47,880 --> 00:00:49,410
mogą korzystać tylko z 2. klasy.

28
00:00:49,410 --> 00:00:51,770
Oprócz ugryzienia konduktora, który

29
00:00:51,770 --> 00:00:53,680
próbował ją usunąć z wagonu, wkrótce

30
00:00:53,700 --> 00:00:55,970
pozwała firmę kolejową za dyskryminację.

31
00:00:56,200 --> 00:00:57,340
Początkowo wygrała, ale

32
00:00:57,340 --> 00:00:59,062
mimo, że werdykt zmieniono apelacją,

33
00:00:59,062 --> 00:01:00,620
artykuł, który o tym napisała

34
00:01:00,620 --> 00:01:02,952
pomógł jej zacząć karierę dziennikarki.

35
00:01:03,252 --> 00:01:05,590
Życie Wells zmieniło się na zawsze w 1892r

36
00:01:05,590 --> 00:01:07,180
gdy jej przyjaciela Thomasa Mossa

37
00:01:07,180 --> 00:01:08,450
zabił biały gang w Memphis

38
00:01:08,450 --> 00:01:10,221
wraz z 2 innymi czarnymi mężczyznami.

39
00:01:10,221 --> 00:01:12,461
Ich brutalne morderstwa zmotywowały Wells

40
00:01:12,461 --> 00:01:14,169
do protestu przeciw linczu, coraz

41
00:01:14,169 --> 00:01:16,084
powszechniejszego narzędzia terroru

42
00:01:16,084 --> 00:01:17,700
używanego przeciw czarnoskórym tuż

43
00:01:17,700 --> 00:01:19,302
po wojnie secesyjnej.

44
00:01:19,302 --> 00:01:21,611
Często fałszywie oskarżano
czarnoskórych mężczyzn

45
00:01:21,611 --> 00:01:23,509
o gwałt, aby uzasadnić ich morderstwa.

46
00:01:23,509 --> 00:01:24,709
Ale w serii poczytnych

47
00:01:24,709 --> 00:01:26,090
artykułów i ulotek,

48
00:01:26,090 --> 00:01:27,751
Wells utrzymywała, że lincz

49
00:01:27,751 --> 00:01:29,442
nie jest związany z ochroną kobiet,

50
00:01:29,442 --> 00:01:31,050
tylko z ochroną władzy

51
00:01:31,060 --> 00:01:32,591
białych mężczyzn Południa.

52
00:01:33,351 --> 00:01:35,133
Jak wiele zwolenników praw osobistych

53
00:01:35,133 --> 00:01:36,573
którzy podążyli za jej śladem,

54
00:01:36,573 --> 00:01:38,072
w tym dzisiejszych zwolenników,

55
00:01:38,072 --> 00:01:39,641
jej krytyka była mocna ponieważ

56
00:01:39,641 --> 00:01:40,641
była skierowana nie

57
00:01:40,641 --> 00:01:42,342
tylko w występki pojedynczych ludzi

58
00:01:42,342 --> 00:01:44,696
ale w niesprawdzone powołania rasizmu

59
00:01:44,696 --> 00:01:46,061
i władzy stające za nimi.

60
00:01:46,061 --> 00:01:48,091
Jej przełomowa analiza zmieniła

61
00:01:48,091 --> 00:01:49,832
narodowe rozmowy o linczu, a

62
00:01:49,832 --> 00:01:52,231
jej przyszły mentor Frederick Douglass

63
00:01:52,231 --> 00:01:53,231
nazwał swoje zapiski

64
00:01:53,231 --> 00:01:55,492
"marnymi" w porównaniu z jej pracą.

65
00:01:55,492 --> 00:01:56,841
Wells była współwłaścicielką

66
00:01:56,841 --> 00:01:58,432
i redaktorką gazety czarnoskórych

67
00:01:58,432 --> 00:01:59,971
Po tym jak jeden z jej artykułów

68
00:01:59,971 --> 00:02:01,861
przeciw linczu obraził białoskórych

69
00:02:01,861 --> 00:02:04,151
wściekły tłum wszedł do biura gazety

70
00:02:04,151 --> 00:02:05,151
i je zniszczył.

71
00:02:05,151 --> 00:02:06,472
W obliczu gróźb śmierci,

72
00:02:06,472 --> 00:02:08,582
Wells zaczęła nosić pistolet w portmonetce

73
00:02:08,602 --> 00:02:10,091
ale odmówiła wycofania się z

74
00:02:10,101 --> 00:02:11,624
kampanii przeciw linczu.

75
00:02:11,624 --> 00:02:13,514
Powiedziała, że lepiej jest umrzeć w

76
00:02:13,514 --> 00:02:14,844
walce z niesprawiedliwością

77
00:02:14,844 --> 00:02:17,833
niż umrzeć jak pies lub gryzoń w pułapce.

78
00:02:17,833 --> 00:02:19,893
Potem przeniosła się do Nowego Jorku

79
00:02:19,893 --> 00:02:21,742
gdzie zaczęła publikować prasę śledczą

80
00:02:21,742 --> 00:02:23,055
dla większej publiczności,

81
00:02:23,055 --> 00:02:25,823
w tym ulotki zawierające statystyki

82
00:02:25,823 --> 00:02:27,943
dotyczące linczu na Południu.

83
00:02:28,103 --> 00:02:29,633
Jej popularne przemowy w końcu

84
00:02:29,633 --> 00:02:31,277
przeniosły ją do Wielkiej Brytanii

85
00:02:31,277 --> 00:02:33,174
gdzie biali zdawali się o wiele

86
00:02:33,174 --> 00:02:34,257
bardziej wściekli, niż

87
00:02:34,257 --> 00:02:35,100
wielu Amerykanów.

88
00:02:35,730 --> 00:02:37,553
Jej wyprawa z przemowami zainspirowała

89
00:02:37,553 --> 00:02:39,363
międzynarodowe znienawidzenie linczu,

90
00:02:39,363 --> 00:02:41,903
szczególnie ze strony brytyjskich gazet i

91
00:02:41,903 --> 00:02:44,624
polityków, czyniąc Wells najwidoczniejszą

92
00:02:44,624 --> 00:02:46,564
narodową liderką przeciw linczu.

93
00:02:47,204 --> 00:02:48,993
Mimo, że Wells często się krytykowała

94
00:02:48,993 --> 00:02:50,874
za bycie upartą i porywczą,

95
00:02:50,874 --> 00:02:53,043
te same cechy uczyniły ją 
zapalczywą oratorką

96
00:02:53,043 --> 00:02:55,534
i nieustającą wojowniczką przeciw
niesprawiedliwości.

97
00:02:55,534 --> 00:02:57,834
W obliczu gróźb śmierci od 
białoskórych Południa

98
00:02:57,834 --> 00:03:00,276
i krytyki od skromnych,
czarnoskórych reformatorów,

99
00:03:00,276 --> 00:03:01,954
którzy uważali ją za zbyt radykalną

100
00:03:01,954 --> 00:03:03,874
Wells odmówiła ustąpienia swoich ideałów

101
00:03:03,874 --> 00:03:05,304
dla komfortu, wygody,

102
00:03:05,304 --> 00:03:07,026
a nawet bezpieczeństwa osobistego.

103
00:03:07,476 --> 00:03:09,174
"Złe czyny poprawia się, świecąc w

104
00:03:09,174 --> 00:03:10,167
nie światłem prawdy"

105
00:03:10,167 --> 00:03:12,175
napisała Wells, która nie bała się mówić o

106
00:03:12,175 --> 00:03:14,464
niemiłej prawdzie, nawet gdy
kosztowało ją to przyjaciół

107
00:03:14,464 --> 00:03:15,865
lub potencjalnych wspólników.

108
00:03:15,865 --> 00:03:17,704
Mimo bycia otoczoną przez groźby

109
00:03:17,704 --> 00:03:19,014
ludzi chcących ukarać ją za

110
00:03:19,014 --> 00:03:20,014
szczerość z powodu

111
00:03:20,014 --> 00:03:21,514
jej rasy i płci,

112
00:03:21,514 --> 00:03:23,434
odmówiła bycia uciszoną.

113
00:03:24,284 --> 00:03:25,875
Mimo, że walczyła o prawa kobiet,

114
00:03:25,885 --> 00:03:28,584
Wells była często rozczarowana
białoskórymi sufrażystkami

115
00:03:28,584 --> 00:03:30,136
które uważały problemy rasowe za

116
00:03:30,136 --> 00:03:32,194
oderwanie się od walki z seksizmem.

117
00:03:32,194 --> 00:03:34,375
Niektóre nawet wspierały segregację.

118
00:03:34,375 --> 00:03:36,944
Podczas znanej parady sufrażystek w 1913r.

119
00:03:36,944 --> 00:03:39,176
kiedy czarnoskórym kazano chodzić z tyłu,

120
00:03:39,176 --> 00:03:41,424
Wells po prostu poczekała na
początek marszu

121
00:03:41,424 --> 00:03:44,315
i prowokująco dołączyła się do
delegacji swojego stanu.

122
00:03:44,315 --> 00:03:46,919
Podobnie, była sfrustrowana
przedstawicielami

123
00:03:46,919 --> 00:03:49,004
społeczności czarnoskórych, 
którzy uważali

124
00:03:49,004 --> 00:03:51,486
prawa kobiet za nieważne w 
walce z rasizmem.

125
00:03:51,486 --> 00:03:53,809
Pomiędzy zmaganiami ze swoją rasą i płcią,

126
00:03:53,809 --> 00:03:56,246
Wells często czuła się samotna w walce.

127
00:03:57,926 --> 00:03:59,495
Mimo, że miała wielu konkurentów

128
00:03:59,495 --> 00:04:01,815
i odparła się ogromnej
społecznej presji do ślubu

129
00:04:01,815 --> 00:04:03,705
Wells pozostała bez męża
do 30. roku życia.

130
00:04:03,705 --> 00:04:06,066
Gdy miała około 30 lat, 
wreszcie znalazła kochanka

131
00:04:06,066 --> 00:04:07,574
Ferdynanda Barnetta,

132
00:04:07,574 --> 00:04:09,765
czarnoskórego prawnika
z równą pasją do

133
00:04:09,765 --> 00:04:11,885
sprawiedliwości społecznej
i mężczyznę, który

134
00:04:11,885 --> 00:04:13,445
całkowicie wspierał jej karierę.

135
00:04:13,445 --> 00:04:15,455
Wzięli ślub i mieli czworo dzieci.

136
00:04:15,455 --> 00:04:17,186
Mimo, że Wells w pewnym momencie

137
00:04:17,186 --> 00:04:19,725
zrezygnowała z pozycji redaktorki gazety,

138
00:04:19,725 --> 00:04:21,485
kontynuowała pracę jako reformatorka

139
00:04:21,485 --> 00:04:22,966
aż do śmierci.

140
00:04:24,096 --> 00:04:26,906
Gdy zginęła w roku 1931 w wieku 69 lat,

141
00:04:26,906 --> 00:04:29,216
Ida B. Wells zmieniła sposób

142
00:04:29,216 --> 00:04:30,986
postrzegania rasy, płci

143
00:04:30,986 --> 00:04:32,366
i przemocy w Ameryce.

144
00:04:32,366 --> 00:04:34,185
Zmieniła się z niewolnicy, która była

145
00:04:34,185 --> 00:04:35,676
uznawana za własność,

146
00:04:35,676 --> 00:04:37,097
w kobietę raz opisaną jako

147
00:04:37,097 --> 00:04:38,097
stąpającą po Ziemi,jakby należała do niej.