20 mẹo cho giáo viên: Làm thế nào để khóa học trực tuyến dễ tiếp cận hơn

Ts. Sheryl Burgstahler, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ hỗ trợ Công nghệ về Tính tiếp cận kiêm nhà sáng lập DO-IT, đã có một buổi diễn giải về 20 mẹo - về cả công việc giáo dục lẫn công nghệ hỗ trợ - để giúp các giảng viên tăng tính tiếp cận cho khóa học của mình.

[nhạc]

Sheryl Burgstahler bàn về
một số sự kiện quan trọng

và lời khuyên để tăng tính
tiếp cận cho các khóa học trực tuyến.

[nhạc]

Tôi sẽ nói về

tính tiếp cận trong học tập trực tuyến,

những gì người thiết kế
khóa học lẫn người dạy cần biết.

Thường khi tôi nói về vấn đề này

một số người sẽ đáp
"Tôi không có thời gian rảnh."

hoặc "Tôi không có đủ kinh phí"

hoặc là

"Tôi không được hỗ trợ tốt về công nghệ."

Tất nhiên, tôi đều hồi đáp
họ một cách lịch sự rằng

có những thứ mà ai cũng làm được.

Không cần phải làm
mọi thứ một lúc.

Ta có thể làm từng bước để
khóa học của mình dễ tiếp cận hơn.

Đó chính là nguyên nhân
ra đời của một bài viết có nhan đề

20 mẹo để có một
khóa học trực tuyến dễ tiếp cận

nên tôi sẽ dành một phần thời gian cho nó.

Nó là một phần của dự án
AccessCyberlearning,

một trong các nguồn tài nguyên
chung cho nhiều dự án khác nhau.

Giờ thì tôi sẽ lùi về quá khứ,
đến năm 1995.

Đó là khi tôi bắt đầu khóa học
trực tuyến đầu tiên của mình

ngay tại Đại học này.

Đó là chuyện mà nhiều người biết về tôi.

Chuyện hồi 1995 nhưng tới
tận hôm nay tôi vẫn còn ngạc nhiên

vì một cô bé 18 tuổi

được đứng lớp cho khóa đó!

[cười]

Nhưng vì khá là ranh mãnh,
nên tôi đã quyết định cùng đứng lớp

với Ts. Norm Coombs thuộc
Đại học Công nghệ Rochester

Chúng tôi đã thuyết trình
về công nghệ tăng tính tiếp cận

ở khắp đất nước,

và Đại học Washington là nơi có hệ thống

chương trình học từ xa - dựa trên
thư tín - rất phát triển.

Các tài liệu sẽ được
gửi đến cho người học.

Thi cử được tổ chức
thông qua nhiều trung tâm

ở nhiều nơi trên cả nước.

Mọi việc khá là đơn giản và minh bạch.

Và tôi đã muốn,
phải nói là tôi có một ẩn ý

rằng các khóa học trực tuyến này

phải dễ tiếp cận cho sinh viên khuyết tật

đồng thời tôi cũng tò mò liệu
thật sự một khóa học trực tuyến

có thể giống với một
lớp học truyền thống không?

Nhất là khi nói về công nghệ hỗ trợ

khi mà người ta thường dùng nó
để đụng chạm và chi phối đồ vật vật lý.

Tôi đã cộng tác với Norm Coombs
trong khóa học mang tên

"Công nghệ Thích nghi
cho Người khuyết tật"

Hồi đó, như các bạn nào còn có thể nhớ,

người ta giao tiếp thông qua email,
và thảo luận mọi thứ cũng qua email

chúng ta đã dùng máy chủ Gopher -
cái Gopher của Đại học Minnesota đấy.

Nó là một dạng mục lục trực tuyến
dựa trên nền tảng văn bản.

Ta tóm tắt cấu trúc của
các tài nguyên mình có

và nó sẽ được liên kết với
nhiều nguồn tài nguyên ở khắp nơi.

Và chúng tôi đã được nhận giải thưởng
cho máy chủ Gopher dễ hiểu nhất

cho người khuyết tật ở khắp thế giới.

Nói thật tôi cũng không biết có
đối thủ cạnh tranh nào không,

mhưng đây là nơi tổng hợp
tài nguyên cho khóa học.

Rồi sau đó chuyển sang Telnet,

nó cho phép chúng tôi đăng nhập vào NASA
cùng với các hệ thống siêu máy tính khác.

Người học đã phải học
cả một loại ngôn ngữ khác

để có thể dùng được hệ thống này

họ phải tự phát triển giao diện cá nhân.

Rồi sau đó chúng tôi dùng
phương thức truyền tập tin FTP

để di chuyển mọi thứ theo ý muốn,

Công nghệ khá là đơn sơ.

Mọi tài liệu đều phải được
nhập vào bằng văn bản.

Vì Gopher yêu cầu.

Nên chúng tôi đã làm thế.

Chúng tôi cũng ứng dụng thư tín.

Gửi đi báo cáo nghiên cứu và video.

DO-IT ra đời.

Chúng tôi cũng đã hoàn thành
vài video trên băng VHS cho DO-IT

dù nghe khó tin nhưng chúng
được phụ đề và diễn tả đầy đủ

Chúng tôi gửi mọi thứ đến người học

nền tảng khóa học hầu như được đầy đủ.

Tôi gửi lý lịch của Norm Coombs cho họ

và tất cả chấp thuận ông ấy
thành giảng viên của mình.

Có một lần chúng tôi họp với nhau

và nói về việc thi cử

tôi cho rằng 'chúng ta
không thể thi cử gián tiếp

ở nhiều nơi khác nhau được,
vì người học sẽ phải viết bài thi bằng tay

Norm Coombs thì khiếm thị,
không thể đọc các bài thi viết tay

nếu không có bài thi điện tử,
tôi sẽ phải tự mình chấm hết mọi thứ

tôi không hề muốn lãnh trách nhiệm đó

hoặc tôi phải thuê người để đọc
cho Norm Coombs nghe các bài thi.'

Tôi phải thừa nhận rằng
mọi người đã không vui gì

khi nghe tôi nói những điều này,

nhất là tin Norm Coombs bị khiếm thị.

Khá là hài hước, và tôi nghĩ rằng

điều đó không ảnh hưởng gì
đến việc họ chấp thuận ông ấy

ngay cả vào thời điểm đó.

Và rồi họ đồng ý
làm theo gợi ý của chúng tôi

kết quả chính là khóa học
có tính tiếp cận này

và khóa học từ xa này có thể nói
đã kết thúc ngay sau học kỳ đầu tiên

nó được áp dụng

có người hỏi 'Sheryl,
sau tất cả các công sức này

có bao nhiêu người khuyết tật
thật sự đã theo hết khóa học?

Làm sao chúng ta biết nó hữu dụng?'

tôi đáp 'Tôi rất tự hào nói rằng
chúng ta không thể biết

số lượng người khuyết tật theo học

vì chúng ta đã thiết kế
cho nó cực dễ tiếp cận.

Người học có quyền giữ bí mật thông tin.

Không hẳn là được chào đón,
nhưng chúng tôi vẫn tiếp tục.

Nhưng tôi tự hào rằng, khóa học
đầu tiên này có tính tiếp cận rất cao.

Khi áp dụng thiết kế phổ biến
cho việc học trực tuyến,

ta cung cấp nhiều cách thức để học hỏi,
tương tác, và trình bày kiến thức.

Đây là một bài viết chúng tôi đăng tải

về 20 mẹo để một khóa học
trực tuyến có tính tiếp cận cao

nhất là với người khuyết tật.

Trong số đó, 9 mẹo nói về web,
tài liệu, hình ảnh, video...

và 11 mẹo còn lại nói về
phương pháp giảng dạy.

Khi tôi làm việc với những người
ngại phải thừa nhận rằng

họ có thể áp dụng các phương thức
kỹ thuật tăng tính tiếp cận,

tôi yêu cầu họ thật sự chú tâm
hoặc hãy bắt đầu chọn một ít

để tăng tính tiếp cận cho khóa học.

Bài viết sẽ cho thấy cách người dạy

cần hợp tác với nhân viên kỹ thuật

cũng như với nhà thiết kế khóa học.

Tôi sẽ lướt qua những điều này

để các bạn hiểu sơ

những gì chúng tôi yêu cầu
các nhân viên liên quan cần chú ý

trong khi tạo dựng
các khóa học trực tuyến.

1. Đảm bảo hình thức thiết kế
rõ ràng và thống nhất.

Đây là điều mà mọi người dạy phải làm

trình bày tài nguyên
cho rõ ràng nhất có thể.

Tất nhiên, chúng cũng phải
dễ tiếp cận với người khiếm thị.

2. Các tiêu đề phải được định dạng đúng,
để mọi người đều tiếp cận được

thông qua SR để hiểu
cấu trúc của thông tin bài học

thay vì chỉ dàn ra
một loạt văn bản khô khan

từ đầu cho tới cuối.

3. Các liên kết phải được viết
bằng từ ngữ dễ hiểu.

Người dùng SR sẽ cần phải
xem qua một lượt mọi liên kết

và truy cập từng liên kết riêng biệt

để biết mình đang ở đâu

hay mình có cần tới nó hay không.

Nên nếu bạn để nguyên mọi
liên kết của mình với cụm từ mẫu

'bấm vào đây'

dĩ nhiên người này có thể
dùng SR đọc hết tất cả

nhưng thực tế họ chỉ nghe được là

'bấm vào đây' x4

Ngược lại, nếu từ ngữ được
sử dụng chính xác cho mỗi liên kết

ví dụ 'trang web DO-IT'

vậy người dùng sẽ biết
liên kết này dẫn tới đâu

và quyết định xem có nên
truy cập vào không.

Rất đơn giản.

Không tốn thời gian gì nhiều cả

nhưng lại rất có ích cho người dùng SR.

4. PDF có thể khá nhập nhằn.

Chúng ta có thể sửa đổi nó,
nhưng ngay từ đầu bạn phải tự hỏi mình

tại sao mình lại dùng PDF?

Đôi khi là bị bắt buộc,

vì PDF này có sẵn trên mạng.

Nhưng nếu bạn đang tạo bài giảng
hay thời khóa biểu cho riêng mình

thì bạn có muốn nó ở dạng PDF không?

Hay bạn muốn sao chép nó

vào ngay hệ thống quản lý,
ngay dưới dạng văn bản

và ứng dụng loại công cụ
mình thích để khiến bài giảng

trở nên thống nhất và dễ hiểu hơn?

Đó là phương pháp của tôi.

5. Cung cấp diễn giải bằng văn bản
đầy đủ nội dung của hình ảnh.

Hễ có hình ảnh thì phải có
miêu tả bằng văn bản

và có nhiều loại hệ thống
yêu cầu bạn phải làm điều này.

Tất nhiên khi không bắt buộc

thì đây vẫn là điều nên làm.

Có khi người ta nói rằng

'Chỉ có cái logo thôi.

Nó không có nghĩa gì cả.

Tại sao còn phải miêu tả?'

Câu trả lời là vì người khiếm thị
đang học khóa học của bạn

không biết được hình này
không có nghĩa gì cả.

Trên trang của DO-IT, chúng tôi
miêu tả logo của mình là

'logo của DO-IT'.

Có ý kiến phải miêu tả kỹ hơn.

Có ý kiến trái ngược.

Nhưng quan trọng là mọi người đều
hiểu được đây là một logo, cho nên

bản thân nó không mang
ý nghĩa gì cần phải quá để tâm.

6. Dùng font chữ lớn và đậm, bố cục
rõ ràng, và background trơn.

Với PowerPoint, chúng tôi giả định
rằng thị giác của người học

ít nhiều đều bị suy yếu
nên họ khó mà đọc hiểu

chúng ta phải tự động
dùng chữ to và được tô đậm,

trên những slide có background trơn
và bố cục thật rõ ràng.

7. Kết hợp màu sắc tương phản

Điều này khá dễ hiểu.

Đôi khi bạn thấy một trang web
dùng chữ xanh nhạt trên nền xanh đậm.

Không biết người này nghĩ gì?

Và để tránh vấn đề về chứng mù màu

ví dụ, mù màu lục và đỏ

thật ra có nhiều tài nguyên đã được
liệt kê để bạn xem thử tình huống này.

Rất dễ tìm.

8. Định vị đơn giản chỉ bằng bàn phím.

Nhiều khi bạn không thể làm gì nhiều

vì chính công cụ bạn dùng có vấn đề.

Nhưng có những thứ nằm trong
vòng kiểm soát của bạn,

mà bạn cần biết tới.

Một điều quan trọng là bạn phải nhớ

và kiên trì tham gia

ví dụ một nhóm Canvas
với quy mô lớn tới cả nước

từ đó làm sao cho phía Canvas và
mọi người biết về tính tiếp cận.

Đó là tại sao bạn nên
biết và hiểu về chúng.

9. Mọi video phải có phụ đề
và diễn giải bằng âm thanh.

Đầu tiên là phụ đề. Diễn giải
bằng âm thanh cũng quan trọng,

nhưng nếu video là do chính tay
bạn tạo thì rất có thể

ngay từ đầu chúng đã có
tính tiếp cận khá cao rồi.

Điều này cần có trình độ
kỹ thuật nhất định.

Bạn có thể tìm hiểu thêm
trên trang của Accessible IT

nhưng có thể bạn sẽ phải nhờ
người có chuyên môn làm việc này.

10. Bảo đảm khóa học được thiết kế
để phù hợp nhiều trình độ kỹ thuật.

Một điều rất đơn giản nhưng
thường bị bỏ qua, đó là

có những công nghệ chúng ta quen dùng

nhưng ta lại không dạy cho
học viên cách sử dụng chúng.

Một điều cần nhớ là dù có
nhiều học viên sành công nghệ

thì có khi họ cũng chưa từng
nghe qua loại mà ta dùng.

Đây có lẽ là lần đầu tiên
họ dùng Canvas để học tập.

Nên hãy đề cập ngắn gọn
về loại công nghệ bạn sử dụng

để dạy trong lớp học đó, và phải
đi đâu để được giúp đỡ khi cần

làm rõ điều này trong thời khóa biểu
hoặc các buổi học đầu tiên.

11. Nội dung phải được
trình bày bằng nhiều hình thức.

nếu là video

thì nó phải được phụ đề,

nhưng tôi cũng cho rằng

ta nên có một phiên bản khác

vì nội dung sẽ hơi khác nhau
khi ta thể hiện bằng văn bản

so với khi thể hiện trên video.

Thế nên những video của chúng tôi
đi kèm với nhiều phụ lục khác nhau,

không hẳn là tờ rơi, nhưng nó
đề cập đến nội dung của video.

Nội dung bên trong đó sẽ
được viết bằng văn bản thông thường.

Lớp có video, nhưng có thêm
phiên bản như thế rất có ích

có thể nó gắn liền với lớp học,
cũng có thể là phụ lục riêng biệt.

Đó là ý tôi muốn nói trong mẹo này.

12. Biệt từ phải được xác định rõ
cách viết và phát âm.

Nhớ là phải đánh vần từng từ,
rồi giải thích nghĩa thật rõ ràng.

Nhất là chỉ dẫn và mục tiêu
cần đạt được trong lớp đó.

Càng rõ ràng càng tốt.

Đôi khi ta sẽ thêm vào thời khóa biểu

những gì mà vốn dĩ không có,
hoặc thuộc về phần khác.

Có khi ta nghĩ bài tập này
chỉ cần một tuần để làm

nên ta đưa chỉ dẫn
trong khi giảng dạy.

Nhưng có người sẽ cần
nhiều hơn một tuần để làm

nên cần dời chỉ dẫn lên sớm hơn

và họ sẽ không bị phạt
khi bắt đầu làm chúng từ sớm.

Nếu không thể bắt đầu ngay
thì ít nhất học viên biết về nó,

bạn phải làm rõ ràng
những nội dung này.

Dùng rubric hay những kỹ thuật khác nhau

để chắc chắn học viên biết
mình cần phải làm những gì.

14. Các ví dụ và bài tập phải dễ
liên hệ với đa dạng, số đông.

Hãy cân nhắc, không cần phải điều tra.

Hãy nghĩ đến những người có thể
sẽ tham gia vào lớp học.

Có thể họ là người lớn tuổi,
có cả nam lẫn nữ học viên,

một điều chắc chắn là sẽ có
nhiều trường hợp đa dạng trong lớp,

dù họ là ai thì ta cũng
phải đưa ra những ví dụ

dễ hiểu đối với mọi người.

15. Cung cấp đầy đủ cấu trúc
và các công cụ đo lường khác.

Điều này rất cần thiết
với lớp học trực tuyến.

16. Bạn phải cung cấp các
cơ hội thật bình đẳng

ví dụ khi học trực tuyến,
đôi khi sẽ có bài đọc bắt buộc

có người sẽ cần nhiều chỉ dẫn hơn

có người sẽ muốn tìm hiểu nhiều hơn,

nên tôi sẽ in hoa tên bài mở rộng đó

rồi đánh dấu trong ngoặc
là 'không bắt buộc'

để những ai cần có thể
tìm hiểu thêm nếu muốn.

Có thể họ cần thêm thông tin,
hoặc muốn tìm thêm ví dụ.

Nhưng đó không phải là bắt buộc.

Học viên sẽ có trình độ khác nhau

và phong cách học cũng khác.

Nên thời gian họ cần để học

cũng đa dạng,

nhưng đồng thời, sẽ có người
cần nhiều bài tập hơn thông thường.

17. Cung cấp đủ thời gian cho
các hoạt động, dự án, thi cử.

Đa phần chúng có thể
được quy định ngay từ đầu.

Một điều tôi thường làm
khi dạy học trực tuyến là

yêu cầu người quản lý khóa học

mở quyền truy cập trước hạn một tuần.

Nếu được như vậy thì đa phần

sẽ gây ra khó khăn cho người dạy.

Vì sẽ có học viên bắt đầu
sớm hơn mọi người khác.

Đây là vấn đề của tôi.

Không có nghĩa là học viên
không nên bắt đầu sớm.

Có lẽ họ có việc bận trong
vài tuần sau đó, cho nên

cần phải bắt đầu học sớm.

Nhưng phải làm rõ trong lớp
đang thảo luận những gì

và khi nào đến những chủ đề khác

đó là điểm mà học viên
không thể hoàn thành sớm được.

Và tôi luôn thông báo tới mọi người

là "Khóa học được mở sớm hơn
1 tuần, bạn có thể bắt đầu sớm.

Nếu chưa bắt đầu thì bạn chưa bị muộn.

Vì hôm nay mới là khai giảng."

Nói cách khác, khóa học
vẫn sẽ được kiểm soát

dù có một số đã bắt đầu trước.

18. Đánh giá và phản hồi đầy đủ

cũng như đưa ra chỉnh sửa khi cần.

Ví dụ, khi bạn đưa ra một dự án lớn

ít nhất hãy mời vài học viên tham dự

hỏi xem ý kiến của họ

và phản hồi từng phần hoặc toàn bộ,
cho thấy rằng bạn sẵn sàng giúp đỡ

hoặc bạn có thể ghi hẳn vào yêu cầu là

học viên phải nộp bản tóm tắt
những gì mình sẽ làm

vào một ngày nào đó nhất định.

Nếu không thì có lẽ sau khi học viên

đã hoàn thành dự án, bạn lại nói rằng

"Đây không phải là thứ được yêu cầu."

19. Về giao tiếp và hợp tác

20. Và cách đánh giá, đôi khi bạn
có thể thông báo trước rằng bài thi

là cần chọn một trong
ba đáp áp cho câu hỏi.

Rồi trình bày kiến thức
theo ba cách khác nhau.

Hoặc dự án, tương tự như vậy.

Hoặc bạn có thể để học viên
chọn loại dự án họ muốn làm.

Hoặc một cách khác là bao gồm
nhiều loại kiểm tra khác nhau

vì đôi khi bạn sẽ muốn tất cả
hiểu và làm theo một cách nhất định.

Nên bạn cần cả dự án lẫn trắc nghiệm

câu hỏi đúng sai, câu hỏi nhiều đáp án,

hoặc học viên phải tạo video
tóm tắt nội dung mình học được v.v...

Chỉ cần hãy đảm bảo là có nhiều lựa chọn

để học viên được thoải mái
và đạt kết quả cao ở cuối khóa học.

Đó là những điều cơ bản mà bạn
có thể làm với khóa học trực tuyến

để khiến nó dễ tiếp cận hơn
với học viên khuyết tật.

Không có gì là quá phức tạp cả.

Và thử thách tôi đặt ra cho mọi người

nhất là những ai nói rằng
'Tôi không có thời gian rảnh'

là hãy đọc lướt qua bài viết này
và chọn lấy một vài điều để làm.

Một vài điều mà họ có thể
bắt tay thực hiện ngay.

Không ai không chọn được cái nào,
và dù bạn chỉ làm một số ít trong đó

trong trường hợp bạn chưa để ý tới,
khóa học của bạn cũng sẽ tốt hơn hẳn.

Để biết thêm về việc áp dụng thiết kế
phổ biến trong học tập trực tuyến,

hãy truy cập trang AccessDL
của Đại học Washington tại địa chỉ:

Bản quyền thiết lập năm 2017
thuộc về Đại học Washington.

Nội dung trong video được phép sao chép
vì các mục đích giáo dục phi lợi nhuận

với điều kiện ghi rõ nguồn.