H&M và Zara: Liệu thời trang nhanh có thể thân thiện môi trường?

Sản xuất quần áo gây hại cho môi trường, nhưng những công ty thời trang nhanh như H&M và Zara đã trình làng bộ sưu tập thân thiện môi trường với tuyên bố giảm thiểu những tác hại liên quan đến quá trình sản xuất. Họ cũng nói rằng họ đang hướng thương hiệu của mình đến sự bền vững. Nhưng liệu tất cả có phải chỉ là lời nói?

Người dẫn: Truyền thông
liên tục tấn công ta,

gây áp lực và khiến ta
phải mua những bộ cánh thời thượng.

Chỉ để vứt bỏ chúng đi
khi chúng không còn hợp thời nữa.

Ước tính 93 triệu tấn quần áo
bị đưa đến bãi rác hay bị đốt bỏ hàng năm.

Suki Dsanj-Lenz: Và cứ mỗi giây
là khoảng một xe tải chở rác thải dệt may,

được chở đến bãi rác.

Mỗi một giây.

N: Sản xuất quần áo
làm ô nhiễm nguồn nước và thải khí CO2.

Mô hình thời trang nhanh
được tiên phong bởi Zara

có nghĩa rằng các thương hiệu
đang sản xuất gấp đôi lượng đồ mỗi năm

so với đầu những năm 2000.

Nhưng họ nói điều đó sắp thay đổi

vì giờ ta có thể mua
quần áo thân thiện môi trường.

Và có thể tái chế khi không dùng nữa.

Liệu những điều này có đáng tin không?

Inditex, công ty mẹ của Zara,

và Tập đoàn H&M

là 2 nhà bán lẻ thời trang
lớn nhất thế giới

và đều có các bộ sưu tập
tuyên bố giảm được

tác động môi trường của sản xuất quần áo.

Không chỉ vậy, hai gã khổng lồ thời trang

còn nói rằng họ đang làm cho toàn bộ
thương hiệu trở nên bền vững hơn.

Cùng nhìn vào những lời hứa hẹn của họ,
đầu tiên là chất liệu.

[CHẤT LIỆU]

Chất liệu chính của Zara & H&M,
và trên toàn cầu, là polyester,

chiếm khoảng 52% tổng sản lượng sợi,

và bông, chiếm khoảng 24%.

PET là tên gọi khác của polyester

và cũng là loại nhựa
được dùng để làm nước đóng chai.

Thực ra,

60% của sản lượng PET đến từ dệt may,

và chỉ 30% đến từ nước đóng chai.

Nguyên liệu này được sản xuất từ dầu mỏ,

chế biến dùng nhiều năng lượng

và thải CO2,

các axit và amoniac vào nguồn nước.

Polyester tái chế dùng năng lượng ít hơn
đến 60% so với vật liệu nguyên sinh

và có thể được làm từ phế liệu dệt may

hoặc rác thải nhựa.

Nhưng vì các sợi vải không đồng nhất
nên lại cần nhuộm nhiều hơn.

Chuyên gia cho rằng

vải polyester có thể rụng đến
700.000 sợi vi nhựa

với mỗi lần giặt,

chúng sẽ trôi ra biển,

và có trong thực phẩm của chúng ta.

Bông thì không có những vấn đề này,

nhưng nó vẫn là chất hóa học
và cây thâm canh cần nước.

Theo Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên Quốc tế,

để làm ra một cân bông
cần 20.000 lít nước,

đủ để sản xuất một chiếc áo cộc
và một chiếc quần bò.

Ngoài ra, khoảng 11% thuốc trừ sâu
toàn cầu được dùng trên cánh đồng bông.

Vậy bông hữu cơ có tốt hơn?

SDL: Về cơ bản thì
có sự khác biệt to lớn

giữa bông hữu cơ và bông.

N: Đây là Suki,
đại diện của Fashion Revolution,

một tổ chức toàn cầu ủng hộ

sự minh bạch và bền vững
của ngành công nghiệp thời trang.

SDL: Bông hữu cơ, về lâu dài,
sẽ tốt hơn cho người nông dân

và môi trường cũng như
đất dùng để sản xuất nó,

sử dụng ít nước hơn

và không cần tưới tiêu nhiều.

N: Chúng tôi đã yêu cầu
phỏng vấn H&M

về tính bền vững trong sản phẩm của họ,

nhưng họ từ chối.

Qua email, họ đã nói,

"Chúng tôi vui mừng vì
cuối năm nay,

lượng bông được sử dụng
đều đến từ các nguồn hữu cơ."

Zara cũng đã phản hồi qua email, nói rằng,

"Trong năm 2019, Tập đoàn [Inditex,
công ty mẹ của Zara]

đã sử dụng hơn 38.000 tấn
bông bền trong sản xuất hàng may mặc,

tăng 105% so với năm 2018."

Nhưng bền vững thực sự có nghĩa là gì?

Không có định nghĩa tiêu chuẩn nào,
và nó không hoàn toàn là hữu cơ.

H&M nói rằng bông bền
cũng có thể tái chế được

hoặc là bông sử dụng ít thuốc trừ sâu
và sinh vật biến đổi gen.

Zara nói rằng bông của họ là bền vững,

nhưng gọi nó là thân thiện
với hệ sinh thái thay vì hữu cơ.

Họ nói rằng bông này sử dụng
phân bón và thuốc trừ sâu tự nhiên.

và đã được chứng nhận
bởi Tiêu chuẩn Chất hữu cơ

và Tiêu chuẩn Dệt may Hữu cơ Toàn cầu,

nghĩa là họ kiểm soát
lượng hóa chất và nước

sử dụng trong toàn bộ
quá trình sản xuất.

Cụm từ như "nhận thức"
và "thân thiện với hệ sinh thái"

rất khó để kiểm chứng,

và cũng khiến người tiêu dùng thắc mắc.

Nhưng theo tổ chức phi lợi nhuận
Textile Exchange.

vào năm 2016, H&M là hãng
sử dụng bông hữu cơ thứ hai thế giới.

Zara thì đứng thứ tư.

Cùng nhìn vào chất tổng hợp.

trong bộ sưu tập hữu cơ của H&M,

quần áo vải tổng hợp
phải tái chế được ít nhất 50%.

Zara không đưa ra con số cụ thể,
và việc gắn nhãn có thể gây hoang mang.

Chiếc áo khoác này có ghi
là 100% polyamide tái chế

khiến nó có vẻ
là đồ tái chế hoàn toàn.

Nhưng phần ruột lại là polyester

Đó lại là chất liệu hoàn toàn khác.

Và đây không phải lần đầu tiên
việc này xảy ra.

Số phần trăm tái chế trên mác
thường không phải con số của cả bộ đồ,

thực tế thì nó chỉ khiến bộ đồ
trông có vẻ được tái chế hơn.

Về vấn đề nhãn mác rõ ràng,

những chiếc mác Join Life
cũng trên trang web của Zara.

và cũng được đóng dấu
bởi Hội đồng Quản lý Rừng.

Điều này có vẻ ngụ ý rằng quần áo
đã đạt chứng nhận của tổ chức này.

Tuy nhiên, con dấu chỉ là
chứng nhận cho nhãn mác,

không phải chứng nhận cho cả bộ đồ.

Nói về vấn đề gây hiểu lầm.

Zara đã cam kết sử dụng
bông và polyester hữu cơ đến năm 2025.

H&M nói rằng tất cả chất liệu
sẽ là chất liệu bền vững đến năm 2030,

và vào năm 2019,
con số đó đã là 57%.

Nếu họ tuân thủ những cam kết này,

đây sẽ là thay đổi lớn
đối với nền công nghiệp.

Nhưng chất liệu chỉ là một phần.

[SỰ MINH BẠCH TRONG CHUỖI CUNG ỨNG]

Để biết được loại bông đó
có thật sự là hữu cơ,

hay loại polyester đó
thực chất đã được tái chế,

người tiêu dùng cần được biết
về quy trình sản xuất.

Với chiếc áo phông Conscious
của H&M,

bạn có thể biết cụ thể
nhà máy đã sản xuất nó.

Nên về lý thuyết là có thể
kiểm tra tính hữu cơ của nhà máy.

Zara chỉ liệt kê số lượng
nhà cung ứng của họ ở một thành phố,

nhưng không đưa ra
tên và địa chỉ cụ thể.

Các nhà cung ứng được đánh giá
bởi Fashion Revolution,

một tổ chức ủng hộ sự minh bạch

và tính bền vững trong thời trang.

Không một ai trong số 250 thương hiệu lớn
đạt được trên 80%,

nhưng trong năm 2020, H&M
là thương hiệu đạt điểm cao nhất, 73%

nên khá là rõ ràng.

Zara thì đạt 43%.

Không quá cao.

Điều này rất quan trọng vì:

Kim Weerd: Nhà cung cấp
là một trong số ít cổ đông

biết rõ nhất các hoạt động
trong một thương hiệu.

N: Kim có nền tảng về nhân quyền

và là quản lý nhà máy
may mặc ở Campuchia.

KW: Cổ đông là người duy nhất có quyền
truy cập thông tin mà người tiêu dùng cần

để họ có thể kiểm tra hành động
của thương hiệu mà chống đối lời của họ.

N: Vì vậy, việc biết về nhà cung cấp

cho phép ta giữ lại thương hiệu
thực hiện tuyên bố về sự bền vững, nhưng -

SDJ: Chỉ vì thương hiệu đó minh bạch,
không có nghĩa là nó bền vững.

Nó không hề có nghĩa như vậy.

Và điều đó vô cùng quan trọng.

N: Kể cả thương hiệu
hiểu rõ chuỗi cung ứng của họ,

việc làm ra một món đồ
thân thiện với hệ sinh thái là rất khó.

Jessie Li: Chọn một món đồ vải bò.

Có thể thấy việc nhuộm được thực hiện
theo cách thân thiện hơn với môi trường.

nhưng vải bông thì không được
sản xuất giống như vậy.

N: Jessi đã làm việc trong
nhiều ngành

từ kiểm định sản phẩm đến mua hàng,

cho đến phát triển sản phẩm.
ở cả Trung Quốc và Campuchia.

JL: Hoặc lấy một ví dụ khác.

Toàn bộ các phần của quần áo
được tạo ra từ vải thừa,

nhưng không được nhuộm
một cách có trách nhiệm.

Vì vậy, chúng có màu xanh lá,

nhưng với những cấp độ khác nhau

hoặc mức độ xấu ít nhiều khác nhau.

N: Vì một món đồ được tạo nên
từ nhiều chất liệu khác nhau,

và được sản xuất
theo cách khác nhau,

rất khó để tạo ra từng phần
mà ít gây hại đến môi trường.

Đây cũng là lý do

vì sao tái chế quần áo khó hơn
so với những gì H&M và Zara tuyên bố.

[TÁI CHẾ]

N: Quảng cáo của H&M

cho biết công ty đang hướng tới
tương lai vòng tròn của quần áo.

Theo trang web,

có thể đem quần áo
đến bất kỳ hàng nào,

và nó sẽ được bán lại
như những món đồ cũ,

được tái sử dụng như vải,
hay được tái chế.

[Mang những món không dùng
tới bất kỳ hàng nào.]

[Chúng tôi đảm bảo sẽ cho chúng
một cuộc đời mới].

Zara có chiến dịch tương tự.

Họ nói rằng họ hợp tác
với nhiều tổ chức địa phương,

sau này sẽ quản lý
quá trình sản xuất quần áo.

[TÁI SỬ DỤNG CHO VẬT LIỆU CÔNG NGHIỆP]

Vậy điều gì sẽ xảy ra?

Chúng được tái bán, tái sử dụng,
và tái chế,

nhưng không theo tỉ lệ
mà bạn có thể nghĩ.

Hơn nửa số quần áo quyên góp
được bán ở nước ngoài.

Phần còn lại trở thành
nguyên liệu công nghiệp,

bị thiêu, hoặc được đưa tới bãi rác.

Chưa tới 1% nguyên liệu
của quần áo đã qua sử dụng

được tái chế thành quần áo mới.

Lý do phần lớn vì thiếu công nghê.

Còn nhớ các chất liệu
dùng cho áo khoác không?

Thực sự thì, chúng cần được
gỡ ra rồi tái chế.

Maxi Bohn: "Hàng may mặc
được làm từ chất liệu đơn,

hoặc có thể cắt xẻ dễ dàng,

có thể được tái chế.

N: Maxi khởi đầu là
một thợ may được chứng nhận

trong vòng mười năm qua

và tiến tới phát triển sản phẩm
cho Hugo Boss và hãng bán lẻ trực tuyến.

MB: Nhưng hãy nghĩ về
tủ đồ của bạn.

Cần bao nhiêu bộ sẽ đáp ứng
những yêu cầu này?

N: Nên việc đem cho quần áo
sẽ tốt hơn là vứt bỏ chúng,

nhưng cơ hội để chúng được tái chế

là rất thấp.

H&M và Zara đang đầu tư
vào nghiên cứu về tái chế,

nhưng xem xét
báo cáo hàng năm của họ,

và số tiền là lần lượt 0,5%
và 0,02% lợi nhuận của họ.

Họ nói rằng quần áo được trao đổi
theo chu kỳ, nhưng không phải.

Và kể cả đã làm vậy -

SDL: Đó không phải giải pháp
cho việc tiêu thụ quá mức.

Hay sản xuất quá mức của chúng ta.

N: Vấn đề là quá nhiều quần áo
được sản xuất, và được mua,

dù quần áo có thân thiện
với hệ sinh thái hay không.

MB: Cứ cho là bạn đưa tới đây
một người và người đó nói,

"Biết gì không? Tôi cần quái gì phải
quan tâm xem nó tái chế hay hữu cơ chứ.

Tôi sẽ mua một chiếc quần đẹp
một lần mỗi năm,

và tôi không quan tâm,"

và rồi có những người này nói rằng,

"Có đấy, tôi rất để ý, tôi muốn
bảo vệ môi trường vì tôi quan tâm đến nó.

Và chiếc quần bò
tôi định mua mỗi tháng

sẽ bền mãi."

Vậy nên -

người này có vẻ vẫn "tốt hơn?"

N: Việc mua quần áo mỗi tháng
vẫn còn khá mới.

Trước những năm 90, nhà thiết kế
sẽ thiết kế đồ cho hai mùa diễn mỗi năm,

và giờ các hãng bán lẻ thời trang
bán chúng chỉ trong vòng hai tuần.

Nhiều quần áo hơn nghĩa là
giá rẻ hơn, chất lượng thấp hơn,

và sẽ nhanh chóng bị đưa tới
bãi rác hoặc bị thiêu.

Nhưng không chỉ hãng
thời trang nhanh lớn;

mà công nghiệp
thời trang nói chung,

và mong muốn liên tục thay đổi
trang phục của ta cần dừng lại.

SDL: Chúng ta cần nghĩ về
cách ta mua đồ và mục đích mua nó.

Nhưng đó là bước đi táo bạo

của một số thương hiệu thời trang
nổi tiếng và hãng thời trang bây giờ

không theo mùa,

và ngả mũ trước họ
đó là điều quan trọng phải làm.

N: Khái niệm này không phải
là hi sinh phong cách,

thay vào đó khiến quần áo bền
hơn so với việc bỏ nó đi.

Karishma Khan: Vì vậy, tóm lại,
điều mà ta đang cố làm

là tạo ra quần áo có thể nói
là không theo mùa cho lắm.

Quần áo nên được tạo ra
để mặc trong nhiều năm.

Tôi muốn tập trung
vào chất lượng.

N: Karishma là
nhà sáng lập Ka-Sha,

một thương hiệu Ấn Độ xuất hiện
trên tạp chí như Forbes và Vogue

vì theo đuổi thời trang
thân thiện hệ sinh thái.

KK: Tôi cố gắng
tạo ra sản phẩm

phù hợp để mặc ở nhiều nơi

tùy vào người mặc và
cách nó được mặc.

Nên chúng tôi có nhiều
góc nhìn với quần áo.

N: Vậy bạn sẽ làm gì
khi bạn muốn mua quần áo mới?

H&M và Zara nói rằng bộ sưu tập
của họ thân thiện hơn với môi trường,

và chúng thật sự như vậy.

Nếu bạn muốn đảm bảo rằng
toàn bộ chuỗi cung ứng là bền vững,

có nhiều thương hiệu nhỏ hơn

có thể tính trước mọi bước
trong quá trình sản xuất của họ.

Việc mua quần áo
không theo mùa thay vì thời thượng,

nghĩa là chúng không lỗi thời
và không bị bỏ đi.

Vì đây là ngành công nghiệp hiếm

nơi người tiêu thụ thực ra
mới là có tầm ảnh hưởng.

JL: Khi nhìn vào bức tranh toàn cảnh,

tôi nhận ra có lẽ chấm dứt tiêu thụ
là điều [mà] có thể cân bằng thương hiệu

và thúc đẩy họ,

gây áp lực để họ thay đổi.

N: Vậy nên không chỉ tự hỏi mình rằng
người làm ra và chất liệu bộ đồ bạn mặc,

mà nên tự hỏi rằng, "Mình
có cần quần áo mới không?"

Và nên bắt đầu tự hỏi
từ đó.

Nếu bạn muốn xem thêm
những video tương tự,

chúng tôi đăng về
chủ đề môi trường mỗi thứ Sáu.

Ấn thích và đăng ký
để không bỏ lỡ nhé.

Phụ đề bởi Maurício Kakuei Tanaka