Return to Video

Makarna salatasındaki bilim: Bir molekülde ne var? - Josh Kurz

  • 0:07 - 0:10
    Dünyanın farklı şeylerden
    oluştuğunu biliyoruz,
  • 0:10 - 0:12
    kediler ve makarna salatası gibi şeyler
  • 0:12 - 0:15
    ve makarna salatası da maddelerden oluşur;
  • 0:15 - 0:17
    mayonez, hardal ve kereviz gibi
  • 0:17 - 0:19
    ki bunlar moleküllerden oluşur.
  • 0:19 - 0:22
    Göreceğimiz gibi bu moleküller
    aynı maddelerden yapılmıştır,
  • 0:22 - 0:24
    sadece farklı şekillerde karıştırılmıştır.
  • 0:24 - 0:25
    Makarna salatamıza geri dönelim.
  • 0:25 - 0:28
    Biz zaten maddeleri elimizden geldiğince
    parçalara ayırmıştık.
  • 0:28 - 0:30
    Şimdi daha da ileri gidip
    bazı bağları kırarak
  • 0:30 - 0:32
    bunları kimyasal olarak ayıracağız.
  • 0:32 - 0:35
    Birçok daha büyük,
    kompleks moleküller; yapı taşları gibi
  • 0:35 - 0:38
    sadece birbirine bağlı bir grup
    daha küçük moleküllerdir.
  • 0:38 - 0:41
    Burada gene makarna salatası
    güzel bir örnek sergiler.
  • 0:41 - 0:42
    Makarnaya bakarsanız
  • 0:42 - 0:44
    bu şeyden çok miktarda
    olduğunu fark edeceksiniz;
  • 0:44 - 0:46
    bu molekül nişastadır,
  • 0:46 - 0:47
    amiloz olarak da bilinir.
  • 0:47 - 0:49
    Nihayetinde bazı bağları kırarsanız
  • 0:49 - 0:52
    amiloz daha çok moleküllerden oluşmuştur,
  • 0:52 - 0:54
    bu da basit bir şeker olan glükozdur.
  • 0:54 - 0:58
    Aynı glükoz moleküllerinden bir miktar
    alıp farklı bir şekilde düzenlerseniz
  • 0:58 - 0:59
    selüloz elde edilir
  • 0:59 - 1:01
    ki bitkiler bundan oluşmuştur.
  • 1:01 - 1:04
    Bu sebeple amilozdan oluşan
    bu makarna parçası ile
  • 1:04 - 1:07
    selülozdan oluşan bu tahta kaşık
    çok farklı görünürken
  • 1:07 - 1:10
    ikisi de sadece farklı şekilde
    bir araya konmuş olan,
  • 1:10 - 1:12
    aslında aynı moleküllerden oluşmuşlardır.
  • 1:12 - 1:16
    Yiyecek sindirirken bu çeşit bir parçalama
    ve yeniden birleştirme gerçekleşir.
  • 1:16 - 1:19
    Havuç ve yumurta gibi yediğimiz
    yiyecekte bulunan kompleks proteinler
  • 1:19 - 1:21
    vücudumuz tarafından kullanılmaz
  • 1:21 - 1:23
    çünkü havuç veya tavuk değiliz.
  • 1:23 - 1:26
    Kullanabileceğimiz şey
    bu proteinleri yapan
  • 1:26 - 1:29
    daha küçük moleküller olan
    amino asitlerdir.
  • 1:29 - 1:32
    Sindirim esnasında, vücutlarımız
    bu proteinleri amino asitlere bölerler
  • 1:32 - 1:37
    ki bunlar insan proteinleri yapmak için
    tekrar düzenlenip bir araya getirilir.
  • 1:37 - 1:38
    Bağları kırmaya devam edelim.
  • 1:38 - 1:41
    Bütün moleküller bir araya
    getirilmiş atomlardan oluşur.
  • 1:41 - 1:46
    Eğer bazı moleküller yapı taşları ise
    atomlar da yapı taşlarının yapı taşlarıdır
  • 1:46 - 1:49
    ve makarna salatasındaki
    moleküllerden de fark edeceğiniz üzere
  • 1:49 - 1:52
    aynı altı tip atom ortaya çıkıp durur:
  • 1:52 - 1:56
    Karbon, hidrojen, oksijen,
    nitrojen, fosfor ve sülfür
  • 1:56 - 1:58
    ya da CHONPS.
  • 1:58 - 1:59
    Birkaç tane daha var
  • 1:59 - 2:03
    ama makarna salatası
    bu büyük altı tarafından oluşmuştur.
  • 2:03 - 2:04
    Bir adım daha ilerlersek
  • 2:04 - 2:07
    aynı atomları kullanıp
    yeniden düzenleyerek
  • 2:07 - 2:08
    diğer şeyler yapabiliriz;
  • 2:08 - 2:13
    örneğin, benzin veya sülfürik asit,
    metan veya naylon.
  • 2:13 - 2:16
    Bunların tümü makarna salatası ile
    aynı elementlerden oluşmuştur.
  • 2:16 - 2:17
    Bu sebeple özetleyecek olursak
  • 2:17 - 2:19
    her şey atomlardan oluşmuştur.
  • 2:19 - 2:22
    Nesnelerin meydana geldiği şeydir.
  • 2:22 - 2:25
    Atomlar molekülleri oluşturmak için
    farklı yollarla gruplanırlar.
  • 2:25 - 2:29
    Bu moleküller durmadan bir araya gelir,
    ayrılır ve tekrar bir araya gelir.
  • 2:29 - 2:33
    Karışımlara atılır, ayrılır,
    tekrar birleştirilir;
  • 2:33 - 2:34
    tekrar tekrar.
  • 2:34 - 2:38
    Nesneleri meydana getiren şeyler
    durmadan değişimdedir,
  • 2:38 - 2:39
    hep değişirler.
  • 2:39 - 2:43
    Makarna salatası sadece kısa bir zaman
    diliminde makarna salatasıdır.
  • 2:43 - 2:45
    Yersiniz, bazısı parçanız olur,
  • 2:45 - 2:49
    gerisi sonunda okyanuslara gider
    ve ölen başka hayvanlar tarafından yenir
  • 2:49 - 2:53
    ve milyonlarca yıl sonra petrole dönüşür
    ki benzin de buradan gelir.
  • 2:53 - 2:56
    Bundan dolayı benzin ve makarna salatası
    o kadar da farklı değildir --
  • 2:56 - 3:00
    ikisi de aynı şeylerden oluşuyor,
    sadece birinin tadı daha güzel.
Title:
Makarna salatasındaki bilim: Bir molekülde ne var? - Josh Kurz
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-macaroni-salad-what-s-in-a-molecule-josh-kurz

Makarna salatası ve benzin arasında ne gibi bir benzerlik var? Tamamen aynı şeyden yapılmışlardır -- spesifik olarak aynı atomlar, sadece farklı düzendeler. Bundan dolayı birincisini ağzımıza atıp ikincisini arabamıza koyarken aslında sadece aynı atom temasının farklı varyasyonlarıdırlar. Josh Kurz, makarna salatasını en küçük kimyasal bileşenine ayırıyor.

Ders ve animasyon: Josh Kurz.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:15

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.