WEBVTT

00:00:14.076 --> 00:00:18.130
Fizikte, iş ve güç kavramları
evrenimizdeki birçok şeyi anlamamıza

00:00:18.130 --> 00:00:21.103
ve açıklamamıza yardımcı olur.

00:00:21.318 --> 00:00:23.153
İşle başlayalım.

00:00:23.153 --> 00:00:26.214
Pozitif iş, bir sisteme koyduğumuz enerji

00:00:26.214 --> 00:00:29.690
ve negatif iş, dışarı aktarılan enerji.

00:00:29.690 --> 00:00:33.942
Pozitif işi banka hesabınıza eklenen para,

00:00:33.942 --> 00:00:36.756
negatif işi ise 
alınan para olarak düşünün.

00:00:36.756 --> 00:00:37.640
Metrik sistemde

00:00:37.640 --> 00:00:40.997
iş ve enerji Jul cinsinden ölçülür.

00:00:41.182 --> 00:00:46.329
Örnek olarak güzel, eski, mekanik bir 
büyükbaba saatini ele alalım.

00:00:46.329 --> 00:00:49.247
Saatin içindeki ağır metal 
silindirleri kaldırmak için

00:00:49.272 --> 00:00:52.229
krankı çevirdiğimizde
enerjiyi saate aktarıyoruz.

00:00:52.229 --> 00:00:54.996
Bunu yaptığımızda pozitif iş yapıyor,

00:00:54.996 --> 00:00:57.042
saate enerji ekliyoruz

00:00:57.057 --> 00:01:00.779
ve bu enerji yerçekimsel 
potansiyel enerji olarak depolanıyor.

00:01:00.794 --> 00:01:04.891
Uyguladığımız kuvvet ile kuvveti 
uyguladığımız mesafeyi çarparak

00:01:04.891 --> 00:01:08.185
yapılan iş miktarını hesaplayabiliriz.

00:01:08.200 --> 00:01:09.828
Metal silindirleri kaldırmak için

00:01:09.828 --> 00:01:12.673
ağırlıklarına eşit bir 
kuvvet uygulamamız gerekir.

00:01:12.673 --> 00:01:14.867
Yani silindirleri aşağı doğru çeken

00:01:14.867 --> 00:01:17.665
yer çekimi kuvvetine eşit.

00:01:17.665 --> 00:01:19.717
Bu silindirler 300 Newton ağırlığında

00:01:19.717 --> 00:01:23.077
ki bu da küçük bir çocuk kadar ağırdır

00:01:23.097 --> 00:01:25.260
ve eğer onları 1/2 metre kaldırırsak

00:01:25.260 --> 00:01:27.528
300 Newton çarpı 1/2 metre

00:01:28.174 --> 00:01:31.857
veya 150 Jul iş yaparız.

00:01:31.857 --> 00:01:35.090
Güç, transfer edilen enerjinin oranı.

00:01:35.090 --> 00:01:36.390
Oran dediğimizde,

00:01:36.390 --> 00:01:38.326
birim zamanda aktarılan

00:01:38.326 --> 00:01:40.080
enerji miktarını kastediyoruz.

00:01:40.080 --> 00:01:42.232
Metrik sistemde,

NOTE Paragraph

00:01:42.232 --> 00:01:44.015
güç saniyede Jul

00:01:44.015 --> 00:01:45.734
veya vat cinsinden ölçülür.

00:01:45.739 --> 00:01:48.143
Vat terimi, tipik bir 
çalışma atının ürettiği

00:01:48.143 --> 00:01:50.611
güç miktarını ölçmek için

00:01:50.611 --> 00:01:52.427
beygir gücü kavramını ortaya atan

00:01:52.427 --> 00:01:54.619
James Watt'a dayanır.

00:01:54.619 --> 00:01:57.838
James Watt bir endüstriyel 
buhar motorları üreticisiydi

00:01:57.838 --> 00:01:59.555
ve potansiyel müşterilerinin

00:01:59.555 --> 00:02:01.677
buharlı motorlarını bilinen bir miktarla,

00:02:01.677 --> 00:02:04.298
çalışan bir attan 
alabilecekleri güç arasında

00:02:04.298 --> 00:02:07.265
karşılaştırma yapabilmelerini istiyordu.

00:02:07.265 --> 00:02:09.072
Güç için metrik sistem birimi vatın

00:02:09.072 --> 00:02:11.475
James Watt'tan alınması

00:02:11.475 --> 00:02:13.696
çok faydalı bir fikirdi.

00:02:13.712 --> 00:02:15.772
James Watt'ın ayak izlerini takip ederek,

00:02:15.772 --> 00:02:17.578
bu büyükbaba saatini çalıştırmak için

00:02:17.578 --> 00:02:19.424
gereken güç miktarını parlak,

00:02:19.424 --> 00:02:21.493
100 vat'lık bir ampulü çalıştırmamız için

00:02:21.493 --> 00:02:24.404
gereken güçle karşılaştıralım.

00:02:24.404 --> 00:02:26.628
Bir kişinin saati kurmak için 
kullandığı gücü,

00:02:26.628 --> 00:02:27.929
yaptığı işin miktarını,

00:02:27.929 --> 00:02:29.385
onu yapmak için

00:02:29.385 --> 00:02:31.341
geçen süreye bölerek ölçebiliriz.

00:02:31.341 --> 00:02:35.033
Ağırlıkları kaldırmak 1 dakika 
veya 60 saniye sürerse,

00:02:35.093 --> 00:02:37.531
150 Jul bölü 60 saniyeye

00:02:37.531 --> 00:02:42.359
veya saniyede 2,5 Joule yapıyor demek.

00:02:43.124 --> 00:02:45.198
2,5 vat oranında

00:02:45.198 --> 00:02:48.459
saate enerji katıyorlar.

00:02:48.459 --> 00:02:50.726
100 vat'lık parlak bir 
ampulü çalıştırmak için

00:02:50.726 --> 00:02:53.272
40 kat daha fazlasına ihtiyacınız olacak.

00:02:53.272 --> 00:02:54.918
Saat çalışmadan önce,

00:02:54.918 --> 00:02:56.279
enerji silindirlerin

00:02:56.279 --> 00:02:59.296
yerçekimi potansiyel enerjisi 
olarak depolanır.

00:02:59.296 --> 00:03:00.740
Tıpkı yeni para yatırdığınız

00:03:00.740 --> 00:03:02.749
banka hesabınız gibi.

00:03:02.749 --> 00:03:04.610
Ancak saatin çalışmasına izin verirsek,

00:03:04.610 --> 00:03:06.752
silindirler yavaşça 
aşağı doğru hareket eder.

00:03:06.752 --> 00:03:08.542
Enerji saati terk eder.

00:03:08.542 --> 00:03:10.771
Aslında, silindirler dibe indiğinde,

00:03:10.771 --> 00:03:13.630
koyduğumuz tüm enerji kalmış olacak.

00:03:13.630 --> 00:03:16.272
Peki saat ne kadar güç kullanıyor?

00:03:16.272 --> 00:03:20.746
Silindirlerin orijinal konumlarına 
dönmesi 5 gün sürerse,

00:03:20.761 --> 00:03:25.724
saniyede kaç Jul enerji saati terk eder?

00:03:25.748 --> 00:03:26.840
Bunu çözebiliriz,

00:03:26.840 --> 00:03:29.039
çünkü silindirleri kaldırdığımızda

00:03:29.039 --> 00:03:30.960
ne kadar iş yaptığımızı zaten biliyoruz:

00:03:30.960 --> 00:03:32.469
150 Jul.

00:03:32.469 --> 00:03:35.754
Fakat bu sefer 
bir dakika yerine 5 gün sürdü.

00:03:35.754 --> 00:03:38.830
Beş gün, 5 çarpı 24

00:03:38.830 --> 00:03:40.051
çarpı 60

00:03:40.051 --> 00:03:41.548
çarpı yeniden 60

00:03:41.548 --> 00:03:44.640
ya da 432.000 saniye.

00:03:44.640 --> 00:03:47.048
Böylece yapılan işi zamana bölerek

00:03:47.048 --> 00:03:53.231
saniyede yaklaşık 0,00035 Jul

00:03:53.231 --> 00:03:56.791
veya yaklaşık 
0,35 milivat cevabını buluruz.

00:03:56.791 --> 00:03:58.719
Bu küçük bir güç miktarı.

00:03:58.719 --> 00:04:00.607
Bu saat o kadar az güç kullanır ki,

00:04:00.607 --> 00:04:03.906
100 vat'lık bir ampulü çalıştırmak için

00:04:03.906 --> 00:04:07.812
gereken gücü kullanarak neredeyse 
300.000 saat çalıştırabilirsiniz.

00:04:07.812 --> 00:04:10.073
Doğru, orta büyüklükteki 
bir şehirdeki her evde

00:04:10.073 --> 00:04:13.448
bu kadar güçle 
bir saat çalıştırabilirsiniz.

00:04:13.448 --> 00:04:15.232
Bu oldukça şaşırtıcı bir sonuç

00:04:15.232 --> 00:04:16.363
ve bunu anlamak için

00:04:16.363 --> 00:04:18.783
iş bilgisi ve güç gerekiyor.