1
00:00:07,138 --> 00:00:11,691
1963 ခုနှစ်ကအသက်၂၁နှစ်ရှိတဲ့
ရူပဗေဒပညာရှင် စတီဗင်ဟော့ကင်းကို

2
00:00:11,691 --> 00:00:14,869
ALS Amyotrophic lateral sclerosis
လို့ခေါ်တဲ့ ဖြစ်ခဲလှတဲ့

3
00:00:14,869 --> 00:00:19,589
အာရုံကြောကြွက်သား ရောဂါတစ်ခု
ရှိနေကြောင်း ဖော်ပြခဲ့တယ်

4
00:00:19,589 --> 00:00:22,018
တဖြည်းဖြည်းနဲ့ သူဟာ
လမ်းလျှောက်လို့မရတော့ဘူး

5
00:00:22,018 --> 00:00:23,328
လက်ကို အသုံးပြုတာတွေ

6
00:00:23,328 --> 00:00:24,737
မျက်နှာကို လှုပ်ရှားတာတွေနဲ့

7
00:00:24,737 --> 00:00:26,760
နောက်မျိုချတာကိုတောင် 
မလုပ်နိုင်တော့ဘူး

8
00:00:26,760 --> 00:00:29,856
ဒါပေမဲ့ သူဟာ အံ့ဖွယ်ဉာဏ်ရည်ကိုတော့
တလျှောက်လုံး

9
00:00:29,856 --> 00:00:32,267
ထိန်းထားနိုင်ခဲ့ပြီး
နောက်အနှစ် ၅၀ ကြာတဲ့အခါမှာတော့

10
00:00:32,267 --> 00:00:36,829
ဟော့ကင်းဟာ သမိုင်းမှာ အအောင်မြင်ဆုံးနဲ့ 
အထင်ရှားဆုံး ရူပဗေဒပညာရှင်ဖြစ်လာခဲ့တယ်

11
00:00:36,829 --> 00:00:39,458
ဒါပေမဲ့၊ သူ့ရောဂါကိုတော့ မကုသနိုင်ခဲ့ပဲ

12
00:00:39,458 --> 00:00:44,279
၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ အသက်၇၆ နှစ်ကြာတဲ့အခါမှာ 
ဆုံးပါးသွားခဲ့ရတယ်

13
00:00:44,279 --> 00:00:46,049
ရောဂါကိုသိပြီး ဆယ်စုနှစ်တွေကြာတာတောင်

14
00:00:46,049 --> 00:00:49,078
ASL က အရှုပ်ထွေးဆုံး၊ အလျှို့ဝှက်ဆုံးနဲ့

15
00:00:49,078 --> 00:00:50,279
လူသားတေွကို ထိခိုက်စေတဲ့

16
00:00:50,279 --> 00:00:53,918
ဆိုးကျိုးပေးတဲ့ရောဂါတွေထဲက တစ်ခုအဖြစ် 
တန်းဝင်နေပါသေးတယ်

17
00:00:53,918 --> 00:00:57,868
သူ့ကို မော်တာနူရုံး ရောဂါနှင့် 
Lou Gehrig's diseaseလို့လည်းခေါ်ကြတယ်

18
00:00:57,868 --> 00:01:03,440
ALS က ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ လူတစ်သိန်းမှာ 
၂ယောက် ဖြစ်စေပါတယ်

19
00:01:03,440 --> 00:01:05,450
လူတစ်ယောက်မှာ ALS ရှိရင်

20
00:01:05,450 --> 00:01:06,769
မော်တာနူရုံးလို့ခေါ်တဲ့

21
00:01:06,769 --> 00:01:11,018
ခန္ဓာကိုယ်ထဲက စိတ်နဲ့ထိန်းချုပ်လို့ရတဲ့
ကြွက်သားတွေဆီ သွားတဲ့ နာဗ့်ဆဲလေးတွေဟာ

22
00:01:11,018 --> 00:01:13,050
လုပ်ဆောင်ချက်ပျက်ယွင်းပြီး သေဆုံးသွားကြတယ်

23
00:01:13,050 --> 00:01:16,695
ဒီဆဲလ်လေးတွေ ဘယ်လိုသေသွားလဲဆိုတာ
ကိုတော့ ဘယ်သူမှသေချာမသိကြဘူး

24
00:01:16,695 --> 00:01:20,360
ဒါကလည်း ALS ကိုကုသရခက်စေတဲ့ 
အကြောင်းထဲက တစိတ်တပိုင်းပါ

25
00:01:20,360 --> 00:01:22,436
၉၀%သော ဖြစ်စဉ်တွေမှာ

26
00:01:22,436 --> 00:01:26,520
ရောဂါဟာ အကြောင်းရင်းမရှိပဲ 
ရုတ်တရက်ပေါ်လာတယ်

27
00:01:26,520 --> 00:01:29,378
ကျန်တဲ့၁၀% ကတော့ မျိုးရိုးလိုက်တာပါ

28
00:01:29,378 --> 00:01:34,909
အမေ၊ အဖေကနေ ဗီဇပြောင်းနေတဲ့ Gene ကို 
သားသမီးဆီ လွှဲပြောင်းလိုက်တာကနေဖြစ်တယ်

29
00:01:34,909 --> 00:01:38,595
ရောဂါလက္ခဏာတွေက 
အသက်၄၀ ကြာပြီးနောက်မှာ စပေါ်တယ်

30
00:01:38,595 --> 00:01:43,626
ဟော့ကင်းလို ရှားပါးတဲ့ဖြစ်စဉ်မျိုးမှာတော့
ALS က စောစောစီးစီးဖြစ်လေ့ရှိတယ်

31
00:01:43,626 --> 00:01:49,625
ဟော့ကင်းဟာ ALSနဲ့ဒီလောက်ထိ
ရှင်သန်နိုင်တာက ဆေးပညာရဲ့အံ့ဖွယ်တစ်ခုပါ

32
00:01:49,625 --> 00:01:55,194
ရောဂါကိုသိပြီးနောက်၊ ALS ကြောင့် အသက်ရှု
လမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေ ဖြစ်ပြီး

33
00:01:55,194 --> 00:02:00,101
မသေဆုံးခင်အထိ လူအများစုက
၂နှစ်ကနေ ၅နှစ်ပဲ ရှင်သန်နိုင်တယ်

34
00:02:00,101 --> 00:02:04,115
ဟော့ကင်းအဖြစ်မှာ ပုံမှန်မဟုတ်တာကတော့
သူ့ရဲ့ လေ့လာသင်ယူနိုင်စွမ်း

35
00:02:04,115 --> 00:02:04,955
တွေးခေါ်မှုနဲ့

36
00:02:04,955 --> 00:02:08,076
အာရုံသိရှိနိုင်စွမ်းတွေဟာ 
အကောင်းအတိုင်း ကျန်ရှိနေတာပါ

37
00:02:08,076 --> 00:02:12,405
ALS ရှိတဲ့လူအများစုဟာ ဉာဏ်ရည်မမှီ
တော့တာမျိုးတော့ မကြုံရတတ်ပါဘူး

38
00:02:12,405 --> 00:02:16,005
နှစ်စဉ် ALS လို့ ရောဂါနာမည်တပ်ခံရတဲ့

39
00:02:16,005 --> 00:02:18,396
လူပေါင်း၁၂၀ ၀၀၀အတွက်တော့

40
00:02:18,396 --> 00:02:22,036
ကုသပျောက်ကင်းဖို့ဆိုတာ 
သိပ္ပံနှင့် ဆေးပညာအတွက်

41
00:02:22,036 --> 00:02:23,876
အရေးပါဆုံး စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်

42
00:02:23,876 --> 00:02:25,716
မသိတာတွေအများကြီးရှိပေမယ့်လို့

43
00:02:25,716 --> 00:02:31,036
ALS က ကြွက်သားအာရုံကြောစနစ်ကို 
ဘယ်လိုထိခိုက်စေလဲဆိုတာကိုတော့ သိကြပါတယ်

44
00:02:31,036 --> 00:02:36,085
ALS က အထက်နဲ့ အောက်မော်တာနူရုံး ဆိုတဲ့
အာရုံကြောဆဲလ်နှစ်မျိုးကို ထိခိုက်စေတယ်

45
00:02:36,085 --> 00:02:39,024
ကျန်းမာတဲ့ခန္ဓာကိုယ်မှာ၊ 
ဦးနှောက်ရဲ့ cortex နေရာမှာရှိတဲ့

46
00:02:39,024 --> 00:02:40,923
အထက်မော်တာနူရုံးတွေဟာ

47
00:02:40,923 --> 00:02:44,464
ဦးနှောက်ကနေ အာရုံကြောမကြီးမှာရှိတဲ့ 
အောက်မော်တာနူရုံးတွေဆီကို

48
00:02:44,464 --> 00:02:46,435
အချက်အလက်တွေပို့ပေးတယ်

49
00:02:46,435 --> 00:02:49,875
ဒီနူရုံးတွေကနေ ကြွက်သားဖိုင်ဘာတွေဆီကို 
အချက်အလက်ဆက်ဖြန့်ပေးတယ်

50
00:02:49,875 --> 00:02:52,836
လှုပ်ရှားမှုအနေနဲ့ ကြွက်သား
ဆန့်တာ ကျုံ့တာတွေကို

51
00:02:52,836 --> 00:02:54,778
ဖြစ်စေဖို့ပေါ့

52
00:02:54,778 --> 00:02:57,235
ကျွန်ုပ်တို့စိတ်နဲ့ ထိန်းလို့ရတဲ့ 
လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ

53
00:02:57,235 --> 00:03:00,736
ဒီလမ်းတစ်လျှောက် သတင်း အချက်အလက်တွေ
စီးဆင်းကြလို့ သာဖြစ်တယ်

54
00:03:00,736 --> 00:03:03,997
ALS မှာ မော်တာနူရုံးတွေ ပျက်စီးသွားရင်တော့

55
00:03:03,997 --> 00:03:06,976
အချက်အလက်ပို့နိုင်စွမ်းဟာ 
ပျက်ယွင်းသွားပြီး

56
00:03:06,976 --> 00:03:10,777
အဓိကအချက်ပြတဲ့ စနစ်ကြီးဟာ 
ကမောက်ကမဖြစ်တော့တယ်

57
00:03:10,777 --> 00:03:14,146
အချက်ပေးတာမရှိရင် ကြွက်သားတွေ 
ပိန်လှီကုန်တော့တယ်

58
00:03:14,146 --> 00:03:17,073
မော်တာနူရုံးတွေကို ဘာကပျက်စီးစေတာလဲ
ဆိုတာကတော့

59
00:03:17,073 --> 00:03:19,961
ALSရဲ့ တည်ရှိနေဆဲ လျှို့ဝှက်ချက်ပါ

60
00:03:19,961 --> 00:03:24,529
မျိုးရိုးလိုက်တဲ့ဖြစ်စဉ်မှာ မိဘကသားသမီးကို
ဗီဇပြောင်းတဲ့ gene တွေ လွှဲပေးတယ်

61
00:03:24,529 --> 00:03:27,761
ဒါတောင်မှ ALS ဟာ Gene မျိုးစုံပါပြီး

62
00:03:27,761 --> 00:03:31,132
မော်တာနူရုံးဆီပေါ်မှာ သက်ရောက်မှုကလည်း 
ပေါင်းစုံဖြစ်ကာ

63
00:03:31,132 --> 00:03:34,121
တိကျတဲ့ အကြောင်းအရင်းကို ထောက်ပြဖို့ခက်တယ်

64
00:03:34,121 --> 00:03:38,832
ALS က ကွက်ကြားဖြစ်ပေါ်လာတဲ့အခါမှာ၊
ဖြစ်နိုင်ခေျအကြောင်းအရင်းတွေလည်း ပေါ်လာတယ်

65
00:03:38,832 --> 00:03:39,640
အဆိပ်များ

66
00:03:39,640 --> 00:03:40,472
ဗိုင်းရပ်စ်များ

67
00:03:40,472 --> 00:03:41,273
နေထိုင်မှုပုံစံ

68
00:03:41,273 --> 00:03:45,191
သို့မဟုတ် အခြား ပတ်ဝန်းကျင်အကြောင်း
အရင်းတွေ ကလည်း ပါဝင်လာကြတယ်

69
00:03:45,191 --> 00:03:47,540
အကြောင်းအရင်းတွေအများကြီးပါဝင်လို့

70
00:03:47,540 --> 00:03:53,399
တစ်ဦးတစ်ယောက်မှာALS ရှိမရှိဆိုတာကို 
စစ်နိုင်တဲ့ test မရှိသေးပါဘူး။

71
00:03:53,399 --> 00:03:57,480
မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ၊ အကြောင်းအရင်းတွေေပေါ် 
ကျနော်တို့ယူဆချက်တွေဟာ တိုးတက်လာနေပါတယ်

72
00:03:57,480 --> 00:04:01,772
ရေပန်းစားလာတဲ့ စိတ်ကူးတစ်ခုကတော့ 
မော်တာနူရုံးထဲက ပရိုတင်း တစ်ချို့ဟာ

73
00:04:01,772 --> 00:04:03,641
ကောင်းကောင်း မခေါက်သိမ်းကြပဲ

74
00:04:03,641 --> 00:04:05,730
ပုံမကျ၊ ပန်းမကျတွေဖြစ်စေတယ်

75
00:04:05,730 --> 00:04:10,491
ဒီလိုမှားယွင်းခေါက်တဲ့ ပရိုတင်းနဲ့
အရှုပ်တွေကဆဲလ်တစ်ခုကနေတစ်ခုကိုပျံ့စေတယ်

76
00:04:10,491 --> 00:04:13,471
ဆဲလ်တွေရှင်သန်ဖို့ စွမ်းအင်နှင့် 
ပရိုတင်းထုတ်လုပ်တဲ့

77
00:04:13,471 --> 00:04:17,551
ပုံမှန် ဆဲလ် လုပ်ငန်းစဉ်ကို 
ပိတ်ပင်စေနိုင်တယ်

78
00:04:17,551 --> 00:04:21,291
ကျနော်တို့သင်ယူခဲ့တာကတော့ 
မော်တာနူရုံးနှင့် ကြွက်သားဖိုင်ဘာတွေလိုပဲ

79
00:04:21,291 --> 00:04:24,350
အခြားဆဲလ်တွကိုလည်း ALS က ပါဝင်စေနိုင်တယ်

80
00:04:24,350 --> 00:04:29,161
ALS လူနာတွေမှာ သူတို့ဦးနှောက်နဲ့
အာရုံကြောမကြီးတွေရောင်ယမ်းတာတွေ ဖြစ်တတ်တယ်

81
00:04:29,161 --> 00:04:34,280
ကိုယ်ခံအားဆဲလ်တွေ ပြစ်ချက်ရှိတာလည်း မော်တာ
နူရုံးတွေ သေစေတဲ့အကြောင်းဖြစ်နိုင်တယ်

82
00:04:34,280 --> 00:04:38,352
ပြီးတော့ ALS က နူရုံးတွေကို 
ထောက်ပံ့ပေးတဲ့သီးသန့်ဆဲလ်တွေရဲ့

83
00:04:38,352 --> 00:04:41,031
လုပ်ဆောင်ပုံကိုလည်း ပြောင်းလဲနိုင်ပုံပဲ

84
00:04:41,031 --> 00:04:43,923
ဒီအချက်တွေဟာ ရောဂါရဲ့ရှုပ်ထွေးမှုကို 
မီးမောင်းထိုးပြနေပေမယ့်

85
00:04:43,923 --> 00:04:47,961
သူတို့ဘယ်လိုအလုပ်လုပ်လဲ
ဆိုတာကို ပိုပြည့်ပြည့်စုံစုံနားလည်စေပြီး

86
00:04:47,961 --> 00:04:50,130
ကုသနည်းအသစ်တေွကိုလည်းဖွင့်ပေးနိုင်လောက်တယ်

87
00:04:50,130 --> 00:04:54,142
နှေးကွေးနေပေမယ့်လို့ တိုးတက်မှုကတော့ 
တချိန်လုံးရှိနေပါတယ်

88
00:04:54,142 --> 00:04:56,280
ကျွန်တော်တို့ ဆေးအသစ်တွေကို တီထွင်နေကြတယ်

89
00:04:56,280 --> 00:04:59,231
ပျက်စီးသွားတဲ့ဆဲလ်တွေကို ပြန်ပြင်ဖို့ 
စတန်းဆဲလ်ကုထုံးတွေနဲ့

90
00:04:59,231 --> 00:05:03,591
ရောဂါဖြစ်တာကိုနှေးကွေးသွားအောင်လုပ်မယ့် 
မျိုးရိုးဗီဇကုထုံးတွေပေါ့

91
00:05:03,591 --> 00:05:06,041
အသိပညာတွေ တိုးပွားမြင့်တက်လာတာနဲ့အမျှ

92
00:05:06,041 --> 00:05:09,002
ALS နဲ့ရှင်သန်နေရတဲ့လူတွေရဲ့ 
အနာဂတ်ကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်ဖို့

93
00:05:09,002 --> 00:05:11,011
တွေ့ရှိမှုအသစ်တွေကိုမျှော်လင့်လျက်ပါပဲ