WEBVTT

00:00:00.210 --> 00:00:02.145
Eleştirmenleri onun
ABD'deki en tehlikeli

00:00:02.145 --> 00:00:04.175
insanlardan olduğunu söylemeden çok önce

00:00:04.175 --> 00:00:05.670
Emma Goldman isimli genç kadın

00:00:05.670 --> 00:00:06.980
kendisini bir dansta buldu.

00:00:06.980 --> 00:00:08.985
Organizasyona destek toplamak için katılan

00:00:08.985 --> 00:00:10.685
siyasi aktivist olmasına rağmen,

00:00:10.685 --> 00:00:12.534
dans etmeyi de çok seviyordu --

00:00:12.534 --> 00:00:14.974
öyle ki, yoldaşlarından biri 
onu kenara çekip

00:00:14.974 --> 00:00:17.933
uçarı ve saygın olmamakla eleştirdi.

00:00:17.933 --> 00:00:19.595
Ne de olsa, ciddi bir aktivist

00:00:19.595 --> 00:00:21.633
bu kadar eğlenirken görülebilir miydi?

00:00:21.633 --> 00:00:22.916
Goldman kendisini durduran

00:00:22.916 --> 00:00:23.926
genç adama sinirlendi

00:00:23.926 --> 00:00:25.521
ve kendi işine bakmasını söyledi,

00:00:25.521 --> 00:00:27.592
çünkü uğruna mücadele verdiği özgürlük

00:00:27.592 --> 00:00:29.554
"hayatın ve zevkin reddi" değildi.

00:00:29.554 --> 00:00:30.313
Aksine,

00:00:30.313 --> 00:00:31.461
"Özgürlük, ifade hakkı,

00:00:31.461 --> 00:00:33.811
ve herkesin güzel, ışıltılı şeylere

00:00:33.811 --> 00:00:35.985
sahip olma hakkını istiyorum" dedi.

00:00:35.985 --> 00:00:38.691
Goldman için, dans edemeyeceği bir devrim,

00:00:38.691 --> 00:00:40.273
devrim değildi.

00:00:43.963 --> 00:00:45.926
1869'da Rusya İmparatorluğu'nda

00:00:45.926 --> 00:00:47.266
Yahudi bir ailede doğdu.

00:00:47.266 --> 00:00:50.026
Uzak bir anne ve kendisini 
15 yaşında evlenmeye zorlayan

00:00:50.026 --> 00:00:51.548
istismarcı bir babayla büyüdü.

00:00:51.548 --> 00:00:53.221
Evlenmeyi reddettiğinde babası,

00:00:53.221 --> 00:00:55.201
Fransızca dilbilgisi kitabını ateşe atıp,

00:00:55.201 --> 00:00:57.178
"Kızların bu kadar öğrenmesine gerek yok!

00:00:57.178 --> 00:00:59.173
Yahudi bir kızın bilmesi gereken tek şey,

00:00:59.173 --> 00:01:00.916
balık dolmasının nasıl hazırlandığı,

00:01:00.916 --> 00:01:02.788
eriştenin nasıl kesildiği, ve kocasına

00:01:02.788 --> 00:01:04.465
bir sürü çocuk doğurmaktır." dedi.

00:01:04.465 --> 00:01:06.400
O çağda, bu kadınlık fikrine

00:01:06.400 --> 00:01:07.944
Emma Golman kadar karşı çıkacak

00:01:07.944 --> 00:01:09.425
kadın sayısı azdı.

00:01:09.425 --> 00:01:10.893
16 yaşında babasından kaçıp

00:01:10.893 --> 00:01:12.399
ABD'ye göç etti

00:01:12.399 --> 00:01:14.441
ve gerçek hayat amacını keşfetti:

00:01:14.441 --> 00:01:17.420
hayatı boyunca devrim için mücadele eden

00:01:17.420 --> 00:01:19.672
bir asi ve ateşli bir konuşmacı olacaktı.

00:01:19.672 --> 00:01:21.807
Chicago'da idam edilen işçi aktivistleri

00:01:21.807 --> 00:01:23.703
duyduğunda dehşete düştü

00:01:23.703 --> 00:01:25.669
ve kendini önce işçi hareketinde

00:01:25.669 --> 00:01:27.945
sonra da anarşizmde buldu.

00:01:27.945 --> 00:01:30.151
Bu kelimenin düşündürdüklerinin aksine,

00:01:30.151 --> 00:01:31.684
Goldman'ın felsefesi

00:01:31.684 --> 00:01:33.435
düzensizlik ve kaostan ibaret değil.

00:01:33.435 --> 00:01:34.969
Daha ziyade, kişisel özgürlükler

00:01:34.969 --> 00:01:36.569
ve hükümet, din, savaş,

00:01:36.569 --> 00:01:38.109
ticaret ve hatta evlilik gibi

00:01:38.109 --> 00:01:39.499
baskıcı olduğunu düşündüğü

00:01:39.499 --> 00:01:40.807
kurumları redetmek

00:01:40.807 --> 00:01:41.939
üzerine kurulu.

00:01:42.529 --> 00:01:44.201
Vatandaşlık ve yaşam kolaylığı için

00:01:44.201 --> 00:01:45.921
birkaç kez evlense de,

00:01:45.921 --> 00:01:48.510
geleneksel evlilik fikrini reddetti

00:01:48.510 --> 00:01:50.538
ve asla çocuk sahibi olmamayı seçti.

00:01:50.538 --> 00:01:52.401
Kısa bir sürede ABD'deki en meşhur

00:01:52.401 --> 00:01:54.617
radikal isimlerden biri haline geldi

00:01:54.617 --> 00:01:55.910
ve konuşurkenki gücüne

00:01:55.910 --> 00:01:57.652
bazen "balyoz" deniyordu.

00:01:57.652 --> 00:01:58.965
Bütün ülkeyi gezdi,

00:01:58.965 --> 00:02:00.559
konuşurken o kadar tutkuluydu ki,

00:02:00.559 --> 00:02:01.939
meşhur gazeteci Nellie Bly

00:02:01.939 --> 00:02:03.997
ona "küçük Jeanne d'Arc" lakabını taktı.

00:02:03.997 --> 00:02:05.906
Yıllar içinde Goldman fikirleri yüzünden

00:02:05.906 --> 00:02:07.341
birçok kez hapse atıldı;

00:02:07.341 --> 00:02:09.360
bir kez doğum kontrolünü savunduğu için,

00:02:09.360 --> 00:02:11.221
bir kez erkeklere askere gitmemelerini

00:02:11.221 --> 00:02:12.096
söylediği için,

00:02:12.096 --> 00:02:13.562
bir kez de işsizlere

00:02:13.562 --> 00:02:16.032
iş veya ekmek bulamazlarsa,
ekmeklerini zenginlerden

00:02:16.032 --> 00:02:17.389
"almalarını" söylediği için.

00:02:17.389 --> 00:02:19.714
Kadın bağımsızlığını savunmasına rağmen,

00:02:19.714 --> 00:02:21.781
Süfrajet hareketiyle anlaşamadı

00:02:21.781 --> 00:02:24.121
çünkü baskıcı bir sistemin içinde oy hakkı

00:02:24.121 --> 00:02:25.732
sistemin kendisini yıkmaktan

00:02:25.732 --> 00:02:27.418
daha önemsizdi ona göre.

00:02:27.418 --> 00:02:30.436
Emma, "Oy hakkı ya da eşit sivil haklar,

00:02:30.436 --> 00:02:32.917
iyi talepler olsa da, gerçek kurtuluş

00:02:32.917 --> 00:02:35.372
sandıkta ya da mahkemede başlamaz." dedi,

00:02:35.372 --> 00:02:38.408
"Bir kadının ruhunda başlar."

00:02:38.408 --> 00:02:40.204
Kadınların, toplumun ve devletin

00:02:40.204 --> 00:02:42.195
cinsiyetçi kurallarını reddetmesi

00:02:42.195 --> 00:02:44.238
ve kendi hayatları ve bedenleri üzerinde

00:02:44.238 --> 00:02:46.418
karar verebilme hakkını savunuyordu.

00:02:46.418 --> 00:02:48.057
Goldman'a göre yalnızca bu

00:02:48.057 --> 00:02:49.541
kadınları özgür kılabilirdi.

00:02:49.541 --> 00:02:51.407
Kendisi heteroseksüel olmasına rağmen,

00:02:51.407 --> 00:02:53.023
Goldman gay haklarının,

00:02:53.023 --> 00:02:54.099
doğum kontrolünün

00:02:54.099 --> 00:02:55.673
ve kadınların cinsel özgürlüğün

00:02:55.673 --> 00:02:57.528
ABD'deki ilk savunucularından biriydi.

00:02:57.528 --> 00:02:59.668
"Kadınlar için bağımsızlık talep ediyorum;

00:02:59.668 --> 00:03:01.235
geçinebilme hakkını,

00:03:01.235 --> 00:03:02.525
kendi için yaşayabilmesini,

00:03:02.525 --> 00:03:04.115
kimi isterse sevebilmesini ve

00:03:04.115 --> 00:03:06.518
kaç kişiyi isterse sevebilmesini." dedi.

00:03:06.518 --> 00:03:08.740
"İki cinsiyet için özgürlük talep ediyorum

00:03:08.740 --> 00:03:10.984
eylem özgürlüğü, aşk özgürlüğü,

00:03:10.984 --> 00:03:12.617
ve annelikte de özgürlük."

00:03:12.617 --> 00:03:14.596
Toplumsal cinsiyet, biyolojik cinsiyet

00:03:14.596 --> 00:03:16.508
ve cinsel yönelim hakkındaki fikirleri

00:03:16.508 --> 00:03:18.328
bugün bile tartışmalara yol açıyor --

00:03:18.328 --> 00:03:20.693
1800lerin sonunda ise sarsıcıydılar.

00:03:20.693 --> 00:03:22.252
Goldman yıllar boyunca

00:03:22.252 --> 00:03:24.254
ABD yönetimine batan bir diken oldu.

00:03:24.254 --> 00:03:25.864
En sonunda 1919 yılında

00:03:25.864 --> 00:03:27.739
vatandaşlığı iptal edildi

00:03:27.739 --> 00:03:28.819
ve daha yeni

00:03:28.819 --> 00:03:30.438
kendi halk devrimini geçirmiş olan

00:03:30.438 --> 00:03:31.978
Rusya'ya geri gönderildi.

00:03:31.978 --> 00:03:33.278
Ama devrimden sonra bulduğu

00:03:33.278 --> 00:03:34.865
hayalindeki ütopya değil,

00:03:34.865 --> 00:03:37.099
vatandaşlarının haklarını ezmek isteyen

00:03:37.099 --> 00:03:39.249
başka bir baskıcı rejimdi.

00:03:39.249 --> 00:03:41.236
Bizzat Lenin'le tanıştıktan sonra da

00:03:41.236 --> 00:03:42.819
yeni komünist hükümete dair

00:03:42.819 --> 00:03:44.532
umutları iyice kırıldı.

00:03:44.532 --> 00:03:46.230
Böylelikle dünyayı dolaşıp,

00:03:46.230 --> 00:03:48.189
Sovyet'lerin baskısını anlatmaya başladı.

00:03:48.189 --> 00:03:50.249
Ama bu bir sürü dostundan uzaklaşmasına

00:03:50.249 --> 00:03:51.469
ve İsviçre ve Almanya'dan

00:03:51.469 --> 00:03:52.731
atılmasına yol açtı.

00:03:52.731 --> 00:03:54.058
Sonunda 1934'de

00:03:54.058 --> 00:03:55.608
(Roosevelt hükümetinin izniyle)

00:03:55.608 --> 00:03:57.220
ABD'ye geri döndüğünde

00:03:57.220 --> 00:03:59.773
Goldman artık 60larına gelmiş

00:03:59.773 --> 00:04:02.216
ama hala her zamanki gibi inatçı ve dobra

00:04:02.216 --> 00:04:03.456
bir nine figürüydü.

00:04:03.456 --> 00:04:05.908
ABD'deki son turunda,

00:04:05.908 --> 00:04:08.116
Hitler Almanya'sının faşizminine

00:04:08.116 --> 00:04:09.915
ve Stalin Rusya'sının 
komünizminine

00:04:09.915 --> 00:04:10.980
karşı konuşmalarıyla

00:04:10.980 --> 00:04:13.130
hem sağın hem de solun öfkesini çekti.

00:04:13.130 --> 00:04:14.253
Yaşı bile

00:04:14.253 --> 00:04:16.055
devrimci ruhunu söndüremedi;

00:04:16.055 --> 00:04:18.005
67 yaşında Barcelona'ya gidip

00:04:18.005 --> 00:04:19.682
İspanya İç Savaşı'ndaki faşizme

00:04:19.682 --> 00:04:21.206
karşı çıkan işçi ve anarşistleri

00:04:21.206 --> 00:04:22.511
destekledi.

00:04:22.511 --> 00:04:23.944
Onların dünyanın kalanına

00:04:23.944 --> 00:04:25.624
"parlak bir örnek" olduğunu söyledi

00:04:25.624 --> 00:04:27.629
ve 10 bin kişilik bir topluluğa

00:04:27.629 --> 00:04:30.818
"Sizin idealleriniz, 
45 yıldır benim de ideallerim,

00:04:30.818 --> 00:04:32.784
ve son nefesime kadar öyle olacak." dedi.

00:04:32.784 --> 00:04:34.173
Ömrünün sonuna geldiğinde de,

00:04:34.173 --> 00:04:36.127
amaçlarının daha da az destek görmesine,

00:04:36.127 --> 00:04:38.247
gerçekleşmekten daha da
uzak olmasına rağmen

00:04:38.247 --> 00:04:40.384
Goldman inançlarından hiç vazgetçmedi,

00:04:40.384 --> 00:04:41.470
ödediği bedel

00:04:41.470 --> 00:04:42.482
sınır dışı edilmek,

00:04:42.482 --> 00:04:44.518
şiddet tehditleri ve hapis de olsa.

00:04:44.518 --> 00:04:47.091
Gelecek nesillere ışık olacak

00:04:47.091 --> 00:04:48.940
bir örnek olabilmeyi umut etti.

00:04:48.940 --> 00:04:50.911
Ölümünden birkaç yıl önce,

00:04:50.911 --> 00:04:52.719
arkadaşı ve eski aşığına mektubunda

00:04:52.719 --> 00:04:55.301
"Bir gün, biz öldükten çok sonra,

00:04:55.301 --> 00:04:57.830
özgürlük tekrar onurlu başını kaldıracak.

00:04:57.830 --> 00:04:59.629
Bize düşen onun yolunu aydınlatmak,

00:04:59.629 --> 00:05:01.248
meşalemiz ne kadar sönük de olsa

00:05:01.248 --> 00:05:03.268
hala yanıyor." diye yazdı.

00:05:03.268 --> 00:05:05.000
Goldman hayatı boyunca

00:05:05.000 --> 00:05:07.513
hem arkadaşlarını 
hem de düşmanlarını sinirlendirdi,

00:05:07.513 --> 00:05:09.113
ancak kimse için inançlarından

00:05:09.113 --> 00:05:11.730
ya da yaşam biçiminden ödün vermedi.

00:05:11.730 --> 00:05:13.676
Bir tarihçi, "Goldman'ın hayattaki yolu

00:05:13.676 --> 00:05:15.673
ateşlerle döşelidir" diye yazar

00:05:15.673 --> 00:05:16.759
ve gerçekten de,

00:05:16.759 --> 00:05:18.740
Goldman doğruları adına

00:05:18.740 --> 00:05:20.470
her köprüyü yakmaya hazırdı.

00:05:20.470 --> 00:05:22.277
Ve dans etmesini eleştiren adama

00:05:22.277 --> 00:05:23.247
söylediği gibi,

00:05:23.247 --> 00:05:25.539
asla özgürlüğün her insanın

00:05:25.539 --> 00:05:27.880
doğuştan hakkı olduğu

00:05:27.880 --> 00:05:29.308
ve bir kadının istediği gibi

00:05:29.308 --> 00:05:30.550
özgürce yaşadığı, sevdiği

00:05:30.550 --> 00:05:31.404
ve dans ettiği

00:05:31.404 --> 00:05:33.360
bir dünya için 
savaşmayı bırakmayacaktı.