Brian Greene: Tek evren bizim evrenimiz mi?
-
0:00 - 0:02Birkaç ay önce
-
0:02 - 0:04fizik dalındaki Nobel ödülü
-
0:04 - 0:06bugüne kadarki en önemli astronomik
-
0:06 - 0:09gözlemlerden biri olarak nitelendirilen
-
0:09 - 0:11bir buluş için
-
0:11 - 0:13iki astronom ekibine verilmişti
-
0:13 - 0:15Ve bugün, buldukları şeyi kısaca anlatarak,
-
0:15 - 0:18onların buluşunu açıklayacak
-
0:18 - 0:21son derece tartışmalı bir yapıyı anlatacağım,
-
0:21 - 0:23diğer bir deyişle
-
0:23 - 0:25bir olasılık olarak Dünya'nın,
-
0:25 - 0:28Samanyolu'nun ve diğer uzak galaksilerin ötesinde
-
0:28 - 0:30evrenimizin tek evren olmadığını,
-
0:30 - 0:32onun yerine
-
0:32 - 0:34çoklu evrenler adını verdiğimiz
-
0:34 - 0:36çok sayıda karmaşık evrenler yapısının
-
0:36 - 0:38bir parçası olduğunu görebiliriz.
-
0:38 - 0:41Çoklu evren fikri gariptir.
-
0:41 - 0:43Demek istediğim, birçoğumuz ''evren'' kelimesinin
-
0:43 - 0:46her şey demek olduğu inancıyla büyüdük.
-
0:46 - 0:49Tedbirli olmak adına birçoğumuz diyorum çünkü
-
0:49 - 0:52dört yaşındaki küçük kızım doğduğundan beri bu fikirlerden bahsettiğimi duyuyor.
-
0:52 - 0:54Geçen sene onu karşıma alıp
-
0:54 - 0:56dedim ki, ''Sofia,
-
0:56 - 0:59seni evrendeki her şeyden daha çok seviyorum.''
-
0:59 - 1:01Bana dönüp şunu dedi, ''Baba,
-
1:01 - 1:03evren mi çoklu evrenler mi?''
-
1:03 - 1:06(Gülüşmeler)
-
1:06 - 1:09Ama bunun gibi alışılmışın dışında bir yetiştirme tarzı olmadan
-
1:09 - 1:11birçoğu temelden farklı özelliklere sahip,
-
1:11 - 1:13kendi çaplarında evrenler olarak düşünülebilecek
-
1:13 - 1:15bizimkinden başka alemleri
-
1:15 - 1:18hayal etmek çok tuhaf.
-
1:18 - 1:20Ve buna rağmen,
-
1:20 - 1:22bu fikir hakikaten ne kadar spekülatif de olsa
-
1:22 - 1:24sizleri bunu ciddiye almanız için
-
1:24 - 1:26geçerli sebepler olduğuna ikna etmeyi amaçlıyorum.
-
1:26 - 1:28Çünkü bu doğru olabilir.
-
1:28 - 1:31Sizlere çoklu evrenin hikayesini üç kısımda anlatacağım.
-
1:31 - 1:33Birinci kısımda,
-
1:33 - 1:35şu Nobel ödülüne layık görülen sonuçları anlatacağım
-
1:35 - 1:37ve bu sonuçların ortaya çıkarmış olduğu
-
1:37 - 1:39derin gizeme dikkat çekeceğim.
-
1:39 - 1:41İkinci kısımda,
-
1:41 - 1:43bu gizem için bir çözüm önereceğim.
-
1:43 - 1:45Bu sicim teorisi denilen bir yaklaşıma dayanıyor
-
1:45 - 1:47ve işte tam da burada çoklu evren fikri
-
1:47 - 1:49devreye girecek.
-
1:49 - 1:51Son olarak, üçüncü kısımda
-
1:51 - 1:53şişme kuramı denen kozmoloji teorisini
-
1:53 - 1:55açıklayacağım
-
1:55 - 1:58ve bu hikayenin parçalarını bir araya getirecek.
-
1:58 - 2:02Evet, ilk kısım 1929 yılında başlıyor.
-
2:02 - 2:04Büyük astronom Edwin Hubble'ın
-
2:04 - 2:07uzaktaki galaksilerin
-
2:07 - 2:09bizden giderek uzaklaştığını fark ederek
-
2:09 - 2:11uzayın kendi kendine esnediğini,
-
2:11 - 2:13genişlediğini ortaya koymasıyla.
-
2:13 - 2:16İşte bu devrim niteliğindeydi.
-
2:16 - 2:19Bundan önceki birikimimiz tüm ölçeklerde
-
2:19 - 2:21evrenin durağan olduğuna yönelikti.
-
2:21 - 2:23Öyle olmasa bile,
-
2:23 - 2:26herkesin emin olduğu bir şey vardı:
-
2:26 - 2:29genişleme yavaşlıyor olmalı.
-
2:29 - 2:32Tıpkı Dünya'nın kütle çekiminin
-
2:32 - 2:35havaya fırlatılan bir elmanın yükselmesini yavaşlatması gibi,
-
2:35 - 2:37her bir galaksinin kütle çekiminin
-
2:37 - 2:39diğerlerine etkisi
-
2:39 - 2:41uzayın genişlemesini
-
2:41 - 2:43yavaşlatıyor olmalı.
-
2:43 - 2:46Şimdi 1990'lara gelelim
-
2:46 - 2:48sunumun başında bahsettiğim
-
2:48 - 2:50şu iki astronom ekibi
-
2:50 - 2:52bu akıl yürütmeden ilham alarak
-
2:52 - 2:54genişlemenin
-
2:54 - 2:56yavaşlama oranını ölçmüşlerdi.
-
2:56 - 2:58Ve bunu
-
2:58 - 3:00birçok uzak galaksi üzerinde kılı kırk yaran
-
3:00 - 3:02gözlemler yapmaları sayesinde,
-
3:02 - 3:04genişleme hızının zamana göre
-
3:04 - 3:07nasıl değiştiğini kaydederek yaptılar.
-
3:07 - 3:10İşte sürpriz de burada.
-
3:10 - 3:13Genişlemenin hiç de yavaşlamadığını buldular.
-
3:13 - 3:15Aksine genişlemenin hızlandığını,
-
3:15 - 3:17hızının gitgide arttığını buldular.
-
3:17 - 3:19Bu tıpkı havaya attığınız bir elmanın
-
3:19 - 3:21gitgide hızlanarak yükselmesi gibi bir şey.
-
3:21 - 3:23Eğer bir elmanın bunu yaptığını görseniz,
-
3:23 - 3:25neden olduğunu bilmek istersiniz.
-
3:25 - 3:27Bunu ittiren şey ne?
-
3:27 - 3:29Benzer bir şekilde, astronomların bu buluşu
-
3:29 - 3:32Nobel ödülünü şüphesiz gayet iyi bir şekilde hak ediyordu
-
3:32 - 3:36ama buradan benzer bir soru çıkardılar.
-
3:36 - 3:38Tüm bu galaksileri
-
3:38 - 3:41sürekli artan bir hızla
-
3:41 - 3:44birbirinden uzaklaştıran kuvvet neydi?
-
3:44 - 3:46Eh, bunun için en parlak cevap
-
3:46 - 3:49Einstein'ın eski bir fikrinden geliyor.
-
3:49 - 3:51Görüyorsunuz ki, hepimiz kütleçekimin
-
3:51 - 3:54tek bir şey yapan bir kuvvet olduğu fikrine alışkınız,
-
3:54 - 3:56cisimleri birbirine çektiği fikrine.
-
3:56 - 3:58Ama Einstein'ın kütleçekim teorisinde,
-
3:58 - 4:00onun genel görelilik kuramında,
-
4:00 - 4:03kütleçekim cisimleri birbirinden uzklaştırabilir de.
-
4:03 - 4:06Nasıl? Şöyle ki, Einstein'ın matematiğine göre
-
4:06 - 4:08eğer uzay düzgün dağılımlı olarak
-
4:08 - 4:10görünmez bir enerji ile doluysa,
-
4:10 - 4:13yani bir nevi homojen, görünmez bir pus gibi,
-
4:13 - 4:16öyleyse bu pus tarafından üretilen kütleçekim
-
4:16 - 4:18itici olmalı,
-
4:18 - 4:20bu itici kütleçekim
-
4:20 - 4:23tam da gözlemlerimizi açıklamak için ihtiyacımız olan şey.
-
4:23 - 4:25Çünkü uzaydaki görünmez bir enerjiye ait
-
4:25 - 4:27itici kütleçekim --
-
4:27 - 4:29şimdilerde ona karanlık enerji diyoruz,
-
4:29 - 4:32ama görebilesiniz diye burada onu beyaz bir pus haline getirdim --
-
4:32 - 4:34onun bu itici kütleçekimi
-
4:34 - 4:36her bir galaksinin birbirini itmesine sebep olarak,
-
4:36 - 4:38genişlemenin hızlanmasını sağlardı,
-
4:38 - 4:40yavaşlamasını değil.
-
4:40 - 4:42Ve bu açıklama
-
4:42 - 4:44büyük bir yol katedildiğini gösteriyor.
-
4:44 - 4:47Ama ben size burada birinci kısımda
-
4:47 - 4:49bir gizem vadetmiştim.
-
4:49 - 4:51O da şu.
-
4:51 - 4:53Astronomlar kozmik hızlanmayı açıklamak üzere
-
4:53 - 4:56uzayın ne kadarlık kısmının
-
4:56 - 4:58bu karanlık enerjiyle dolu olması gerektiğini
-
4:58 - 5:00hesapladıklarında
-
5:00 - 5:02bulduklarına bir bakın.
-
5:09 - 5:11Bu sayı çok küçük.
-
5:11 - 5:13İlgili birimle ifade edildiğinde,
-
5:13 - 5:15inanılmaz derecede küçük.
-
5:15 - 5:18Ve işte işin gizemli tarafı da bu tuhaf sayıyı açıklamak.
-
5:18 - 5:20Biz bu sayının
-
5:20 - 5:22fizik kanunlarından doğmasını isteriz,
-
5:22 - 5:25ama şimdiye kadar bunun yolunu bulan kimse çıkmadı.
-
5:25 - 5:28Şimdi şunu merak edebilirsiniz,
-
5:28 - 5:30bunu umursamalı mıyız?
-
5:30 - 5:32Belki bu sayıyı açıklamak
-
5:32 - 5:34sadece teknik bir mesele,
-
5:34 - 5:37uzmanlardan başka hiç kimseyi
-
5:37 - 5:39ilgilendirmeyen teknik bir detay.
-
5:39 - 5:42Eh, tabii ki bu teknik bir detay,
-
5:42 - 5:44ama bazı detaylar gerçekten önemlidir.
-
5:44 - 5:46Bazı detaylar gerçekliğin
-
5:46 - 5:48henüz keşfedilememiş alemlerine bir pencere açar,
-
5:48 - 5:51ve bu tuhaf sayı tam da bunu yapıyor olabilir,
-
5:51 - 5:54zira bunu açıklamak üzere gelişme kaydedebilen tek yaklaşım
-
5:54 - 5:57başka evrenlerin varlığı ihtimalini devreye sokuyor --
-
5:57 - 6:00sicim teorisinden doğal olarak ortaya çıkan bir fikir,
-
6:00 - 6:03ki bu fikir beni ikinci kısma getiriyor: sicim teorisi.
-
6:03 - 6:07Öyleyse siz karanlık enerjinin gizemini
-
6:07 - 6:09aklınızın bir köşesinde tutarken,
-
6:09 - 6:11bu arada ben devam edip sizlere
-
6:11 - 6:14sicim teorisinin üç kilit noktasından bahsedeyim.
-
6:14 - 6:16Her şeyden önce, sicim teorisi nedir?
-
6:16 - 6:19Einstein'ın hayali olan bir birleştirilmiş fizik teorisini,
-
6:19 - 6:22evrende geçerli olan tüm kuvvetleri
-
6:22 - 6:24açıklayabilen tek ve kapsayıcı
-
6:24 - 6:26bir çerçeveyi gerçeğe dönüştürmek için
-
6:26 - 6:28oluşturulan bir yaklaşım.
-
6:28 - 6:30Sicim teorisinin merkezindeki fikir
-
6:30 - 6:32aslında gayet açık.
-
6:32 - 6:34Diyor ki, maddenin herhangi bir parçasını
-
6:34 - 6:36çok küçük boyutta incelerseniz,
-
6:36 - 6:38öncelikle moleküllere rastlar
-
6:38 - 6:41sonra da atomları ve atom altı parçacıkları bulursunuz.
-
6:41 - 6:43Ama teoriye göre daha da ince detaya girerseniz,
-
6:43 - 6:46şu anki teknolojiyle yapabileceğimizden daha küçük boyutta,
-
6:46 - 6:49bu parçacıkların içinde farklı bir şey bulursunuz --
-
6:49 - 6:52titreşen küçük enerji iplikçikleri,
-
6:52 - 6:55küçücük titreyen sicimler.
-
6:55 - 6:57Ve tıpkı bir kemanın telleri gibi,
-
6:57 - 6:59farklı motiflerle titreşerek
-
6:59 - 7:01farklı müzikal notalar üretebilirler.
-
7:01 - 7:03Bu küçük temel sicimler,
-
7:03 - 7:05farklı motiflerle titreştiklerinde
-
7:05 - 7:07farklı çeşitlerde parçacıklar üretirler --
-
7:07 - 7:09işte elektronlar, kuarklar, nötrinolar, fotonlar,
-
7:09 - 7:11ve diğer tüm parçacıklar
-
7:11 - 7:13titreşen sicimlerden ortaya çıktığına göre
-
7:13 - 7:16hepsi tek bir çerçeve içinde birleştirilmiş oluyor.
-
7:16 - 7:19Bu çok cezbedici bir tablo,
-
7:19 - 7:21bir nevi kozmik senfoni gibi,
-
7:21 - 7:23dünyada etrafımızda
-
7:23 - 7:25gördüğümüz tüm zenginliğin
-
7:25 - 7:27bu küçücük tellerin çalabildiği
-
7:27 - 7:30müzikten ortaya çıkmış olması.
-
7:30 - 7:32Ama bu zarif birleştirmenin
-
7:32 - 7:34bir bedeli var,
-
7:34 - 7:36çünkü yıllar süren araştırmalar
-
7:36 - 7:39sicim teorisinin matematiğinin pek iyi sonuç vermediğini gösterdi
-
7:39 - 7:41ve şayet çok alışılmadık bir şeye
-
7:41 - 7:43izin vermediğimiz müddetçe
-
7:43 - 7:46kendi içinde tutarsızlıkları oluyor --
-
7:46 - 7:49o da uzaya ekstra boyutlar eklemek.
-
7:49 - 7:52Şöyle ki, hepimiz uzayın olağan üç boyutunu biliyoruz.
-
7:52 - 7:54Ve bunları düşünebiliyorsunuz;
-
7:54 - 7:57yükseklik, genişlik ve derinlik.
-
7:57 - 8:00Ama sicim teorisine göre inanılmaz küçük ölçeklerde,
-
8:00 - 8:02tespit edemediğimiz şekilde
-
8:02 - 8:04öylesine minikçe içine kıvrılmış
-
8:04 - 8:06ek birtakım boyutlar var.
-
8:06 - 8:08Ama boyutlar gizlenmiş olsa bile,
-
8:08 - 8:11bizim gözlemleyebildiğimiz şeyler üzerine etkisi olacaktır,
-
8:11 - 8:14çünkü bu ek boyutların biçimleri
-
8:14 - 8:17sicimlerin ne şekilde titreşeceğini sınırlıyor.
-
8:17 - 8:19Ve sicim teorisinde,
-
8:19 - 8:22titreşim her şeyi belirler.
-
8:22 - 8:24Öyleyse parçacıkların kütleleri, kuvvetlerin direnci,
-
8:24 - 8:27ve en önemlisi, karanlık enerjinin miktarı
-
8:27 - 8:29bu ekstra boyutların
-
8:29 - 8:31şekli tarafından belirlenecektir.
-
8:31 - 8:34O halde eğer bu ekstra boyutların şeklini bilebileseydik,
-
8:34 - 8:37bu özellikleri hesaplamamız mümkün olacaktı,
-
8:37 - 8:40karanlık enerjinin miktarını hesaplayabilecektik.
-
8:40 - 8:42İşin zorluğu
-
8:42 - 8:44bu ekstra boyutların
-
8:44 - 8:47şekillerinin neye benzediğini bilmiyoruz.
-
8:47 - 8:49Elimizdekiler
-
8:49 - 8:51matematiğin elverdiği ölçüde
-
8:51 - 8:54aday şekillerin bir listesi.
-
8:54 - 8:56Bu fikirler ilk geliştirilmeye başlandığında
-
8:56 - 8:58sadece beş farklı şekil adayımız vardı,
-
8:58 - 9:00dolayısıyla gözlemlediğimiz
-
9:00 - 9:02fiziksel özelliklerden çıkarsamak üzere
-
9:02 - 9:04onları birer birer inceleyebileceğinizi
-
9:04 - 9:06hayal edebilirdiniz.
-
9:06 - 9:08Ama zamanla araştırmacılar
-
9:08 - 9:10başka adaylar buldukça liste genişledi.
-
9:10 - 9:13Sayı başta beşken, sonra yüzlerce ve daha sonra binlerce oldu --
-
9:13 - 9:16Büyük, ama hala analiz etmek üzere toparlaması mümkün,
-
9:16 - 9:18çünkü sonuçta
-
9:18 - 9:21yüksek lisans öğrencilerinin yapacak işe ihtiyacı var.
-
9:21 - 9:23Ama liste büyümeye devam etti milyonlarca
-
9:23 - 9:26ve bugüne kadar milyarlarca oldu.
-
9:26 - 9:28Aday şekillerin listesi
-
9:28 - 9:3310 üzeri 500'lere kadar fırladı.
-
9:33 - 9:36Öyleyse, ne yapacağız?
-
9:36 - 9:39Bazı araştırmacılar ümidini kaybetti,
-
9:39 - 9:42ek boyutların şekilleri için çok fazla aday olması ve bunların her birinin
-
9:42 - 9:45farklı fiziksel özelliklere yol açıyor olması sebebiyle
-
9:45 - 9:47sicim teorisinin asla sınanabilir ve açıklayıcı
-
9:47 - 9:49tahminler yapamayacağı sonucuna vardılar.
-
9:49 - 9:53Ama diğerleri konuya olağandışı bir boyut kazandırdı
-
9:53 - 9:55ve bizi çoklu evrenler olasılığına götürdüler.
-
9:55 - 9:57Fikirleri şuydu.
-
9:57 - 10:00Belki de bu şekillerin her birinin eşit bir dayanağı var.
-
10:00 - 10:02Her biri farklı ekstra boyutlara karşılık
-
10:02 - 10:04farklı şekillere sahip
-
10:04 - 10:06pek çok evren olduğu düşünülürse,
-
10:06 - 10:09her bir şekil diğerleri kadar gerçek.
-
10:09 - 10:11Ve bu radikal önermenin
-
10:11 - 10:14şu bahsettiğimiz gizem üzerinde inanılmaz bir etkisi var:
-
10:14 - 10:17Nobel ödülü alan hesaplamanın ortaya çıkardığı karanlık enerji miktarı üzerinde.
-
10:17 - 10:19Çünkü görüyorsunuz ki,
-
10:19 - 10:22eğer başka evrenler varsa
-
10:22 - 10:24ve bu evrenlerin her biri,
-
10:24 - 10:28diyelim ki ekstra boyutlarına karşılık farklı şekillere sahipse,
-
10:28 - 10:30o zaman her evrenin fiziksel özellikleri birbirinden farklı olacaktır,
-
10:30 - 10:32ve bilhassa,
-
10:32 - 10:34her bir evrende bulunan karanlık enerji miktarı da
-
10:34 - 10:36farklı olacaktır.
-
10:36 - 10:38Bu da demek oluyor ki,
-
10:38 - 10:40ölçümünü yaptığımız karanlık enerji miktarını açıklamadaki gizem
-
10:40 - 10:43tamamen farklı bir hale bürünüyor.
-
10:43 - 10:45Bu bağlamda,
-
10:45 - 10:48fiziğin kanunları karanlık enerji miktarını gösteren sayıyı açıklayamaz,
-
10:48 - 10:51çünkü aslında tek bir sayı yok,
-
10:51 - 10:53pek çok sayı var.
-
10:53 - 10:55Bu da demek oluyor ki
-
10:55 - 10:58aslında biz soruyu yanlış soruyoruz.
-
10:58 - 11:00Sormamız gereken doğru soru şu,
-
11:00 - 11:03biz insanlar kendimizi neden bu evrende,
-
11:03 - 11:06mümkün olan diğer onca ihtimalden birinde değil de tam da ölçtüğümüz miktarda
-
11:06 - 11:09karanlık enerjiye sahip olan
-
11:09 - 11:11bu evrende bulduk?
-
11:11 - 11:14Ve bu bize ilerleme kaydettirecek bir soru.
-
11:14 - 11:16Çünkü bizimkinden çok daha fazla
-
11:16 - 11:18karanlık enerjiye sahip olan evrenlerde,
-
11:18 - 11:21maddeler ne zaman galaksi oluşturmaya kalksa,
-
11:21 - 11:24ortamdaki karanlık enerjinin itme kuvveti öyle büyük olacak ki
-
11:24 - 11:26kümelenen maddelerin dağılmasına sebep olacak
-
11:26 - 11:28ve galaksiler oluşmayacak.
-
11:28 - 11:31Bizimkinden çok daha az karanlık enerjiye sahip olan evrenlerse,
-
11:31 - 11:33onlar da kendi içlerine çok hızlı bir biçimde çökecekler
-
11:33 - 11:36ve yine galaksiler oluşmayacak.
-
11:36 - 11:39Ve galaksiler olmadan, yıldızlar olmaz, gezegenler olmaz,
-
11:39 - 11:41haliyle de bizimki gibi
-
11:41 - 11:43yaşam formlarının
-
11:43 - 11:45o diğer evrenlerde var olma şansı olmaz.
-
11:45 - 11:47Yani biz kendimizi tam olarak
-
11:47 - 11:50ölçtüğümüz miktarda karanlık enerjiye sahip olan bir evrende bulduk,
-
11:50 - 11:53çünkü bizimki gibi yaşam formlarına ev sahipliği yapabilecek
-
11:53 - 11:57koşullara sahip olan evren bizimkiydi.
-
11:57 - 11:59İşte hepsi bu kadar.
-
11:59 - 12:01Gizem çözüldü,
-
12:01 - 12:03çoklu evrenler bulundu.
-
12:03 - 12:08Ama bazıları bu açıklamayı tatmin edici bulmuyor.
-
12:08 - 12:10Bizler fiziğin
-
12:10 - 12:13gözlemlerimiz üzerine kesinlikli açıklamalar yapmasına alışkınız.
-
12:13 - 12:15Ama mesele şu ki,
-
12:15 - 12:18eğer gözlemini yaptığınız özellikler
-
12:18 - 12:20daha geniş bir
-
12:20 - 12:22gerçeklik manzarası içinde,
-
12:22 - 12:25çok geniş çeşitlilikte değerler alabiliyorsa,
-
12:25 - 12:27belirli bir sayısal değere karşılık
-
12:27 - 12:29tek bir açıklama olmasını beklemek
-
12:29 - 12:32yanlış olacaktır.
-
12:32 - 12:34Eski bir örnek de
-
12:34 - 12:37bambaşka bir sayıyı anlamak adına
-
12:37 - 12:39saplantılı uğraşlar vermiş büyük astronom
-
12:39 - 12:41Johannes Kepler'den geliyor --
-
12:41 - 12:45neden Güneş, Dünya'dan 93 milyon mil uzakta.
-
12:45 - 12:48O bu sayıyı açıklamak için on yıllar boyunca çalıştı,
-
12:48 - 12:51ama asla başaramadı, ve neden başaramadığını biz biliyoruz.
-
12:51 - 12:53Kepler aslında
-
12:53 - 12:55yanlış soruyu soruyordu.
-
12:55 - 12:58Artık, kendi yıldızından farklı uzaklıklarda bulunan
-
12:58 - 13:01pek çok gezegen olduğunu biliyoruz.
-
13:01 - 13:04Dolayısıyla fizik kanunlarının
-
13:04 - 13:07bu münferit sayıyı, yani 93 milyon mili açıklamasını ummak,
-
13:07 - 13:10bayağı yanlış bir yaklaşım.
-
13:10 - 13:12Onun yerine sorulacak doğru soru ise şu,
-
13:12 - 13:15biz insanlar, kendimizi neden onca başka ihtimal varken
-
13:15 - 13:17tam da bu uzaklıkta bulunan
-
13:17 - 13:20bir gezegen üzerinde bulduk?
-
13:20 - 13:23Ve işte yine, bizim cevap verebileceğimiz bir soru bu.
-
13:23 - 13:26Güneş gibi bir yıldıza daha yakında bulunan gezegenler
-
13:26 - 13:28çok sıcak olacak
-
13:28 - 13:30ve bizim yaşam formumuz asla var olamayacaktır.
-
13:30 - 13:33Ve bu yıldızdan çok daha uzakta bulunan gezegenler ise
-
13:33 - 13:35çok soğuk olacak
-
13:35 - 13:37ve işte yine, bizim yaşam formumuz asla tutunamayacaktır.
-
13:37 - 13:39O yüzden kendimizi
-
13:39 - 13:41tam da bu uzaklıktaki bir gezegende buluyoruz
-
13:41 - 13:43çünkü bizim yaşam formumuz için hayatî olan
-
13:43 - 13:46koşulları sağlıyor.
-
13:46 - 13:49Konu gezegenlere ve uzaklıklarına geldiğinde,
-
13:49 - 13:53bu açıkça doğru türden bir akıl yürütme.
-
13:53 - 13:55Mesele şu ki,
-
13:55 - 13:58konu evrenlere ve içerdikleri karanlık enerjiye geldiğinde,
-
13:58 - 14:02bu akıl yürütme bunlar için de doğru olabilir.
-
14:02 - 14:05Bir temel farklılık, elbette,
-
14:05 - 14:07bizler orada başka gezegenler olduğunu biliyoruz,
-
14:07 - 14:10oysa başka evrenler olabileceği fikri hakkında
-
14:10 - 14:12şimdiye kadar yaptığım şey ise sadece spekülasyon.
-
14:12 - 14:14Öyleyse parçaları bir araya getirdiğimizde,
-
14:14 - 14:16gerçekten başka evrenleri
-
14:16 - 14:19meydana getirecek bir mekanizmaya ihtiyacımız var.
-
14:19 - 14:22Ve bu da beni son kısma, üçüncü kısma getiriyor.
-
14:22 - 14:25Çünkü böyle bir mekanizma, "büyük patlama"yı
-
14:25 - 14:28anlamaya çalışan kozmologlar tarafından keşfedildi bile.
-
14:28 - 14:30Biliyorsunuz, büyük patlamadan bahsettiğimizde,
-
14:30 - 14:32genellikle aklımızda
-
14:32 - 14:34evrenimizi yaratan ve
-
14:34 - 14:36dışarı doğru büyümesini sağlayan
-
14:36 - 14:39bir çeşit kozmik patlama görüntüsü oluşur.
-
14:39 - 14:41Ama burada küçük bir sır var.
-
14:41 - 14:44Büyük Patlama çok önemli bir şeyi açıkta bırakıyor,
-
14:44 - 14:46"patlama" kısmını.
-
14:46 - 14:49Bize evrenin patlamadan sonra nasıl evrildiğini açıklıyor,
-
14:49 - 14:51ama o patlamayı neyin tetiklediği
-
14:51 - 14:55hakkında en ufak bir fikir vermiyor.
-
14:55 - 14:57Ve bu boşluk sonunda
-
14:57 - 14:59Büyük Patlama Teorisi'nin geliştirilmiş bir sürümünde dolduruldu.
-
14:59 - 15:02Buna "şişme kozmolojisi" deniyor,
-
15:02 - 15:06ve bu, uzayın dışarı doğru büyümesini
-
15:06 - 15:08doğal olarak sağlayacak
-
15:08 - 15:10bir çeşit yakıt betimliyor.
-
15:10 - 15:13Bu yakıt kuantum alanı denen bir şeye dayanıyor,
-
15:13 - 15:16ama bizim için burada gerekli tek ayrıntı şu ki,
-
15:16 - 15:19bu yakıt öylesine yüksek verimli ki,
-
15:19 - 15:21bunu kullanıp bitirmek
-
15:21 - 15:23hemen hemen imkansız.
-
15:23 - 15:25Dolayısıyla şişme kuramında,
-
15:25 - 15:28evrenimizi oluşturan büyük patlama
-
15:28 - 15:31tek seferlik bir olay gibi görünmüyor.
-
15:31 - 15:34Bu yakıt bizim büyük patlamamızı meydana getirmekle kalmadı,
-
15:34 - 15:40ayrıca başka sayısız büyük patlamaları da oluşturdu
-
15:40 - 15:43ve bunların her biri kendi ayrı evreninin oluşmasına sebep olurken
-
15:43 - 15:45bizim evrenimiz sayısız evrenlerden oluşan
-
15:45 - 15:48büyük kozmik köpük küveti içindeki tek bir köpük haline geldi.
-
15:48 - 15:50İşte şimdi bunu sicim teorisiyle birleştirdiğimizde,
-
15:50 - 15:52ortaya çıkan tablo bu şekilde.
-
15:52 - 15:54Bu evrenlerin her birinin ekstra boyutları var.
-
15:54 - 15:57Bu ekstra boyutlar pek çok farklı şekillerde olabiliyor.
-
15:57 - 16:00Bu değişik şekiller de farklı fiziksel özellikleri beraberinde getiriyor.
-
16:00 - 16:03Ve biz kendimizi diğerleri yerine bu evrende buluyoruz,
-
16:03 - 16:06çünkü bizim yaşam biçimimizin tutunabilmesi için
-
16:06 - 16:09uygun olan fiziksel özelliklere ve karanlık enerji miktarına
-
16:09 - 16:13sahip olan tek evren bizim evrenimiz.
-
16:13 - 16:16Ve kozmos'un geniş plandaki bu tablosu cezbedici ama
-
16:16 - 16:18oldukça da tartışmalı
-
16:18 - 16:20ve en gelişmiş gözlemlerimiz ve teorilerimiz
-
16:20 - 16:24bizi bu tabloyu ciddi ciddi düşünmeye sevk ediyor.
-
16:24 - 16:28Geriye kalan bir büyük soru ise elbette şu,
-
16:28 - 16:31diğer evrenlerin varlığını
-
16:31 - 16:34doğrulamamız hiç mümkün olabilecek mi?
-
16:34 - 16:36İzin verin günün birinde
-
16:36 - 16:39bunun gerçekleşebileceğini açıklayayım.
-
16:39 - 16:41Şişme kuramının
-
16:41 - 16:43şimdiden gözleme dayalı güçlü dayanakları var.
-
16:43 - 16:45Çünkü bu kuram, büyük patlamanın
-
16:45 - 16:47o denli şiddetli olduğunu öngörüyor ki,
-
16:47 - 16:50uzay süratle genişledikçe
-
16:50 - 16:52mikro dünyadaki küçük kuantum titreşimlerinin
-
16:52 - 16:55makro dünyaya yayılarak
-
16:55 - 16:58kendine özgü bir parmak izi gibi düşünülebilecek,
-
16:58 - 17:00uzayda nispeten sıcak ve soğuk noktalardan oluşan bir örüntü bırakacağını,
-
17:00 - 17:02bunun da
-
17:02 - 17:05güçlü teleskoplar tarafından gözlemlenebileceğini öngörüyor.
-
17:05 - 17:08Daha da ileri gidersek, eğer başka evrenler varsa,
-
17:08 - 17:10bu kuram bu evrenlerin sıklıkla birbiriyle
-
17:10 - 17:12çarpışabileceğini öngörüyor.
-
17:12 - 17:14Ve eğer bizim evrenimiz başka biriyle çarpışırsa,
-
17:14 - 17:16bu çarpışma
-
17:16 - 17:18ek olarak uzay boyunca sıcaklık değişikliklerinden
-
17:18 - 17:20oluşan hafif bir örüntü oluşturacaktır
-
17:20 - 17:22ve bunu günün birinde
-
17:22 - 17:24tespit etmemiz mümkün olabilir.
-
17:24 - 17:27Bu tablo bu denli egzotik olmasının yanında,
-
17:27 - 17:29günün birinde gözlemlere de
-
17:29 - 17:31dayandırılarak,
-
17:31 - 17:34diğer evrenlerin varlığı ortaya konulabilir.
-
17:34 - 17:36Sonuç olarak
-
17:36 - 17:39tüm bu fikirlerden yola çıkarak
-
17:39 - 17:41çok uzak bir gelecek için
-
17:41 - 17:43çarpıcı bir çıkarım yapacağım.
-
17:43 - 17:45Gördüğünüz gibi, evrenimizin
-
17:45 - 17:47durağan olmadığını,
-
17:47 - 17:49uzayın genişlemekte olduğunu,
-
17:49 - 17:51bu genişlemenin de giderek hızlandığını
-
17:51 - 17:53ve başka evrenler de olduğunu,
-
17:53 - 17:55hepsini uzak galaksilerden bize ulaşan
-
17:55 - 17:57yıldızların o noktasal zayıf ışıklarını
-
17:57 - 18:00dikkatlice irdeleyerek öğrendik.
-
18:00 - 18:03Ama bu genişleme hızlandığı için,
-
18:03 - 18:05çok uzak bir gelecekte,
-
18:05 - 18:08bu galaksiler çok hızlı bir şekilde iyice uzaklaşıyor olacak
-
18:08 - 18:11ve artık onları göremeyeceğiz --
-
18:11 - 18:13teknolojik sebeplerden dolayı değil ama
-
18:13 - 18:15fizik kanunları sebebiyle.
-
18:15 - 18:17Bu galaksilerin yaydığı ışık
-
18:17 - 18:20mümkün olan en yüksek hızda, ışık hızında seyretse bile
-
18:20 - 18:22aramızdaki sürekli açılan bu mesafeyi
-
18:22 - 18:25kat edemeyecek hale gelecek.
-
18:25 - 18:27Yani uzak gelecekteki astronomlar
-
18:27 - 18:29uzayın derinliklerine baktıklarında
-
18:29 - 18:32durağan, zifiri bir kör karanlıktan oluşan sonsuz bir
-
18:32 - 18:36uzamdan başka bir şey görmeyecekler.
-
18:36 - 18:38Evrenin durağan ve değişmez olduğunu,
-
18:38 - 18:40kendilerine de evsahipliği yapan,
-
18:40 - 18:43maddenin bu tekil ve merkezi vahası dışında bir yerleşim
-
18:43 - 18:45olmadığı sonucuna varacaklar --
-
18:45 - 18:47işte bu, kozmos'un tamamıyla
-
18:47 - 18:50yanlış olduğunu bildiğimiz bir tablosu.
-
18:50 - 18:53Ama belki de bu gelecekteki astronomların elinde
-
18:53 - 18:55önceki dönemlerden kalma,
-
18:55 - 18:57tıpkı bizimki gibi,
-
18:57 - 18:59genişleyen galaksilerle dolu bir kozmos fikrini onaylayan
-
18:59 - 19:01kayıtlar olacak.
-
19:01 - 19:03Ama acaba geleceğin astronomları
-
19:03 - 19:06bu tarihî bilgilere inanacak mı?
-
19:06 - 19:08Yoksa o karanlık, durağan
-
19:08 - 19:11ve boş evrende yalnızca kendilerinin
-
19:11 - 19:15o en gelişmiş gözlemlerinin sonuçlarına mı inanacaklar?
-
19:15 - 19:17İkincisinin olacağından kuşkulanıyorum.
-
19:17 - 19:19Bu da demek oluyor ki şu an
-
19:19 - 19:22inanılmaz derecede ayrıcalıklı çağlarda yaşıyoruz,
-
19:22 - 19:24kozmos hakkında belli derin gerçekliklerin
-
19:24 - 19:26halen insanların keşfetme arzusu tarafından
-
19:26 - 19:28ulaşılabilir olduğu çağlardayız.
-
19:28 - 19:33Görünüşe bakılırsa bu her zaman böyle olmayacak.
-
19:33 - 19:35Çünkü bugünün astronomları,
-
19:35 - 19:38güçlü teleskoplarını gökyüzüne çevirerek,
-
19:38 - 19:41bir avuç aydınlatıcı fotonu tüm çıplaklığıyla yakalayabildiler --
-
19:41 - 19:44milyarlarca yıldır yolda olan
-
19:44 - 19:46bir çeşit kozmik mesaj.
-
19:46 - 19:50Ve çağlar boyunca yankılanan bu mesaj gayet açık.
-
19:50 - 19:53Doğa bazen sırlarını çözülmeyecek şekilde
-
19:53 - 19:55fizik kanunları ile sıkıca sarar
-
19:55 - 19:57ve onları gizler.
-
19:57 - 20:01Bazen gerçekliğin asıl doğası ufkun hemen ötesinden
-
20:01 - 20:04bizlere işaret verir.
-
20:04 - 20:06Çok teşekkür ederim.
-
20:06 - 20:10(Alkışlar)
-
20:10 - 20:12Chris Anderson: Brian, teşekkürler.
-
20:12 - 20:14Az önce bahsettiğin fikirlerin çeşitliliği
-
20:14 - 20:17baş döndürücü, olağanüstü, harika.
-
20:17 - 20:19Tarihsel açıdan bakınca
-
20:19 - 20:21kozmolojinin bulunduğu yeri
-
20:21 - 20:23nasıl görüyorsun?
-
20:23 - 20:26Sana göre şu an tarihsel olarak olağandışı bir şeylerin ortasında mıyız?
-
20:26 - 20:28BG: Yani aslında bunu söylemek zor.
-
20:28 - 20:31Uzak gelecekteki astronomların bu meseleyi çözebilecek
-
20:31 - 20:34yeterince bilgiye sahip olamayacağını öğrendiğimizde,
-
20:34 - 20:37doğal olan soru şu ki, belki de zaten biz çoktan o duruma geldik
-
20:37 - 20:40ve evrenin belli bir takım derin, kritik özellikleri
-
20:40 - 20:43kozmolojinin evrimi sebebiyle
-
20:43 - 20:45anlayabilme yetimizden çoktan kaçtı.
-
20:45 - 20:47Yani bu perspektifle,
-
20:47 - 20:49belki de her zaman sorular soruyor olacağız
-
20:49 - 20:51ve bunlara asla tam olarak cevap veremeyeceğiz.
-
20:51 - 20:53Öte yandan, şu an evrenin ne kadar yaşlı olduğunu
-
20:53 - 20:55anlayabiliyoruz.
-
20:55 - 20:5713.72 milyar yıl önce ortaya çıkan
-
20:57 - 21:00kozmik mikrodalga arkaplan ışıması verilerini nasıl değerlendireceğimizi
-
21:00 - 21:03anlayabiliyoruz.
-
21:03 - 21:05Böyle olunca, bugün ileride nasıl görüneceğini tahmin edecek hesaplamalar yapıyoruz
-
21:05 - 21:07ve tutuyor.
-
21:07 - 21:09Aman tanrım! Bu inanılmaz.
-
21:09 - 21:12Yani bir yandan, geldiğimiz yer gerçekten inanılmaz,
-
21:12 - 21:16ama gelecekte ne gibi kayalara çarpacağımızı kim bilebilir.
-
21:16 - 21:19CA: Önümüzdeki birkaç gün buralarda olacaksın.
-
21:19 - 21:21Belki bu diyalogların bir kısmı devam edebilir.
-
21:21 - 21:23Teşekkürler, Sağol, Brian. (BG: Ben teşekkür ederim.)
-
21:23 - 21:26(Alkışlar)
- Title:
- Brian Greene: Tek evren bizim evrenimiz mi?
- Speaker:
- Brian Greene
- Description:
-
Birden fazla evren var mı? Bu zengin görselliğe sahip, heyecan dolu konuşmada Brian Greene fiziğin cevaplanmamış sorularının (çok büyük bir soruyla başlayarak: Büyük patlamaya sebep olan şey neydi?) nasıl olup da bizi, evrenimizin "çoklu evrenler" içinden yalnızca biri olduğu teorisine götürdüğünü gösteriyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 21:47
Ahmet Yükseltürk approved Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Ahmet Yükseltürk accepted Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Ahmet Yükseltürk edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Kutay Erbayat edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Kutay Erbayat edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Kutay Erbayat edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Kutay Erbayat edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? | ||
Arsel Acar edited Turkish subtitles for Is our universe the only universe? |