Mentalizm, akıl okuma ve birinin aklına girme sanatı

Psikolojik ilüzyonist Derren Brown'a göre ''Sihir, gerçekliği düzenleme ve bir hikâye oluşturmak için harika bir analoji -- sonra da bu hikâyeyi gerçekle karıştırmak için.'' İnanılmaz bir akıl okuma performansıyla dolu bu zekice konuşmasında Brown, hayatın karmaşık ve belirsiz sorularına basit yanıtlar bulmanın baştan çıkarıcı keyfini keşfe çıkıyor.

Hepimiz...

...kendi akıllarımızda sıkışmışız.

Dünyaya ilişkin inanç ve anlayışlarımız

bu bakış açısıyla kısıtlı,

bu da demek oluyor ki
kendimize hikâyeler anlatıyoruz.

Burada sonsuz bir veri kaynağı içindeyiz.

Düşünebileceğimiz sonsuz sayıda şey var

ama düzenleme yapıyor ve siliyoruz.

Ne düşüneceğimizi seçiyoruz,
neye dikkat vereceğimizi de.

Bir hikâye uyduruyoruz,

olan bitene anlam yüklemek için

ve sonra hepimiz yanılıyoruz.

Çünkü kendimize göre ayarlanmış
pusulamızla yol almaya çalışıyoruz,

hepimizin yaşadığı sorunlar var

ama hikâyelerin kendisi
inanılmaz ikna edici.

Ve bunu hepimiz yapıyoruz.

Yaşadığımız bu hikâyeler
bize ait bile değil.

İlk edindiğimiz hikâyeler
genç yaşta anne babadan geliyor,

kendilerine yonttukları inançları var,

kendi tatminsizlikleri,
kendi yaşanmamış yaşamları.

İyi de olsa kötü de olsa
bunları ediniyoruz

ve sonra dünyaya adım attığımızda

sevilmek için belki de başarılı
olmamız gerektiğine inanıyoruz

veya başkalarının ihtiyaçlarını
her zaman öne koymamız gerektiğine

veya kimseye söyleyemeyeceğimiz
büyük korkunç bir sırrımız olduğuna.

Ancak bunlar sadece kurgu... hikâyeler...

ve insanların hakkımızda ne kadar
nadir düşündüğünü fark etsek

çok daha az endişe duyardık.

(Gülme sesleri)

Bence sihir harika bir karşılaştırma;
gerçekliği düzenleyip hikâye oluşturmamızı

ve sonra bu hikâyeyi gerçekle
karıştırma şeklimizi gösteriyor.

Birleşik Krallık'ta
20 yıllık bir kariyer edindim,

televizyonda psikolojik deneyler yaptım

ve şimdi bu Netflix'te.

Sahne gösterim de var.

''Secret'' adındaki ilk Broadway gösterim
çok yakında geliyor.

Öylesine söylüyorum.
Mutlaka gelin demiyorum.

(Gülme sesleri)

Bu yıl olacak sanırım.

Mentalizm ile ilgili
yeni bir şey de yapmaya çalışıyorum,

birinin aklına girme şüpheli sanatı.

Bu tür bir sahnede akıl okumanın
altın çağı yaşadığı dönem oldu,

1930'lu yıllar.

O yüzden böyle giyindim,

TED'e en uymayan giysim.

Oracle Sanatı denilen bir kısım vardı.

Oracle Sanatı'nda izleyicilerin bir kısmı,

sizin de yaptığınızı biliyorum,

bir kâğıda gizli sorular yazarlardı,

bir medyuma soracağınız tarzda sorular,

sonra o soruyu bir zarfa mühürlenir,

zarfın dışına isim soyisim
baş harfleri yazılır

ve aşağı yukarı izleyiciler arasında
nerede oturduğunuz eklenir.

Sonra Oracle, yani akıl okuyucu,
her seferinde bir zarf alır,

ama ilk önce onu açmaz,

içinde yazılı olan
soruyu bilmeye çalışırdı.

Eğer bilirse
o kişinin sorusunu da

cevaplamaya çalışırdı.

Bu gösteri yaban ateşi gibi yayıldı.

Bence bu, işin baştan
çıkarıcı cazibesine bir kanıt;

kim olduğunu tam bilmediğiniz
güçlü bir şahıs

hayatın karmaşık, belirsiz soru
ve gerginliklerine

basit yanıtlar sunuyor.

Soru yazan herkese teşekkür ederim.

Soruları görmedim.
Birinin onları koruduğunu biliyorum.

Çok teşekkür ederim.

Soruları alabilirim şimdi.
Buna yapan herkese teşekkürler.

Sanırım başlamadan
birkaç şey söylesem iyi olur.

Tamamen dürüstçe,

öncelikle bu zarfların içini göremiyorum.

Kapalılar. Kalın siyah zarflar.

Eğer soru yazdıysanız bilirsiniz,
içlerini göremem.

İkincisi, önemli olan,
hiçbirinizi tanımıyorum

ve kimse oyunun bir parçası değil.

Burada öyle bir şey yok.

Üçüncüsü...

Özel bir psikolojik yeteneğim
olduğuna hiç inanmıyorum,

özellikle de medyum güçlerine.

O hâlde başlayalım.

Hayır.

(Kahkahalar)

Pekâlâ, bu olur --

Güzel.

Bu ilginç işte. Burada bir çift var.

Belki de bununla başlamalıyım.

Bu ilginç çünkü yazı kıvrımlı.

Bir yukarı bir aşağı dalgalanma var,

genellikle, her zaman değil,
bu şu demek olur;

kişi, sorunun cevabını kendi de bilmiyor,

o zaman bu soru gelecek hakkında.

Yani belirsizlik gösteriyor.

Bence bu bir hanımefendi,

yaşına gelince bu küçük el yazısından
bunu anlamak biraz zor

ama 30'larında olduğunu sanıyorum,
belki 40 ama hadi bulalım.

Diyor ki -- ve geleceğe dair bir soru --

''JN, ortada.''

Yani ortadaki bu büyük kısımdan biri.

Bunu yazan kişi olduğunuzu düşünüyorsanız

işaret edebilir misiniz?

Orta kısımdan görmem zor.

Selam, el sallayın.

Pekâlâ J...

İsminiz Jane veya Jessica mı?

Jessica: Evet.

Derren Brown: Hangisi?
Jessica: Jessica.

DB: Teşekkürler. Sadece tahmindi.
Küçük bir onay aldım, teşekkürler.

(Kahkahalar)

Bunu alacağım.

Pekâlâ Jessica, yaşınızı sormayacağım

ama bu gelecekle ilgili bir soru mu?

Jessica: Hm-hmm.
DB: Öyle mi?

Jessica: Evet.
DB: Tamam.

Peki. Ne sormuşuz?
Jessica gelecekle ilgili ne sordu?

Yaşınız için 30'ların sonu,
40'ların başı desem?

Jessica: Bana uyar, kabul ediyorum.

(Kahkahalar)

DB: Peki, bu önemli

çünkü kaç yaşında olduğumuza göre
farklı sorular soruyoruz.

Sadece ''Kabul ediyorum'' der misiniz?

Jessica: Kabul ediyorum.

DB: Virginia? Virginialısınız.
Jessica: Evet, öyle.

DB: Evet, o zaman --

(Kahkahalar)

Sanırım bu hanımefendi,

Virginia'dan ayrılmak istiyor.

Bazı planlarınız var,

taşınmak için işler yolunda gidecek mi
gitmeyecek mi tarzında.

Ellerinizi görebilir miyim?

Tırnaklarınızı da görebilir miyim?

Sanırım bir çiftliğiniz var

ve çiftliğinizi satıp Virginia'dan
taşınabilecek misiniz merak ediyorsunuz?

Doğru mu?

Jessica: Kesinlikle. Soru bu.

DB: Harika. Teşekkürler.
Bu harika bir soru!

Tam olarak soru neydi?
Yazdığınız şey?

Jessica: "Virginia'daki
çiftliği satacak mıyım?"

DB: Çiftliği satacak mısınız?

Pekâlâ, eğer bir medyum gibi davranmaya
çalışıyorsanız bu harika bir soru

çünkü gelecekle ilgili,

yani size bir evet
veya hayır cevabı verebilirim.

Ama bu hiçbir şey.
Doğrulamanızın bir yolu yok.

Aynı zamanda tehlikeli de --

Evet ya da hayır desem
bu sizim aklınıza takılıp kalacak.

Bunun vereceğiniz kararları
etkilememesi lazım.

Yani tehlikeli bir şey. Yine de --

(Kahkahalar)

Evet, sanırım çiftliği satacaksınız

çünkü istediğini en nazik şekilde alan

bir insana benziyorsunuz.

Sanırım istediğiniz şeyler var,

başka şeyleri göz ardı ederek
isteklerinize odaklanıyorsunuz,

ama muhtemelem o şeylere
daha çok odaklanmanız lazım,

katılıyor musunuz?

Eğitimli, aslında siz şeyde okudunuz --

Hızlıca ''evet'' der misiniz?
Jessica: Evet.

DB: Hayır?
Jessica: Hayır.

DB: California? Berkeley?
Tahmin ediyorum ama...

Jessica: Berkeley'de okudum, evet.
Bunu yapmayı kes!

DB: Evet yani.

Siz geçenlerde Hindistan'a da gittiniz.

Orada olup biten küçük şeyler var.
Evet mi hayır mı?

Jessica: Evet. Hindistan'dan yeni geldim.

DB: Evet. Bunlar yıldızlarda yazılı gibi
söylemek istemiyorum

çünkü yazılı değil ve bunun için
sorumluluk almanız lazım.

DB: Oturun. Teşekkürler.
Başka bir tane deneyelim.

(Alkışlar)

AH, bu kişi de ortada. AH.

Yazıya göre bir erkek, olgun biri,
40'ların sonu olabilir.

AH siz olduğunuzu düşünüyorsanız
ayağa kalkar mısınız?

AH. Selam, bir mikrofon alalım.

Hızlıca. Kameraya da alalım.

Ah, şuna bir bakın.
Hareket etmeyin. Hareket etmeyin.

Olduğunuz gibi kalın.

Ayakta mısınız? Neredesiniz?

Adam: Ayaktayım, o kadar kısa değilim.

DB: Tamam.

Pekâlâ, şimdi değiştirdin.

Ayağa kalkarken bir şey yaptın.

Evet veya hayır deyin.
Oraya bir şey mi koydunuz?

Şimdi yapmıyorsunuz
ama ayaktayken yaptınız --

sol tarafınız veya sol bacağınızla
alakalı bir şey.

Adam: Evet.

DB: Pekâlâ. Ayaktayken bize
güzel bir işaret verdi.

Ağırlığınızı solunuza verip
''evet'' der misiniz?

Adam: Evet.

DB: Elinizi cebinizden çıkarın,
ağırlığınızı diğer tarafa verin,

mikrofonu diğer elinize alıp
yine ''evet'' deyin.

Adam: Evet.

DB: Acaba sol tarafınızda

ayak baş parmağınız yerinden mi çıktı?

Adam: Evet.

DB: Çok teşekkürler. Harika.
İyiydi. Oturun lütfen.

Bir mikrofon alabilir miyim?
Bunun için mikrofon değiştireceğim.

Bir mikrofon lütfen?
Teşekkürler.

Çok teşekkür ederim.
Bu harika olurdu.

Mikrofonu değiştiriyorum çünkü...

beni hâlâ duyabiliyorsunuz değil mi?

Gözlerimi bağlayacağım.

Bunu yapıyorum ki ayağa kalktığınızda
ipuçlarını görmemeyim.

Ellerinizi nereye koyduğunuzu.

Söylediklerime nasıl cevap verdiğinizi.

Ya da yanınızdaki kişilerin
ne yapıyor olduğunu.

Sorunuzun cevabını onlar biliyorsa
bunun hep yardımı oluyor.

Bu avantajları kaldırıyorum,

ama işin tuhafı,

bu beni özgür kılıyor

ve sizi de özgür kılmasını istiyorum.

O yüzden bir soru yazmadıysanız

ama keşke yazsaydım diyorsanız

yine de katılabilirsiniz.

Soru yazmaktaki amaç

kafanızda net, kolay
bir kelime dizilimi belirlemesi.

O yüzden aklınızda bir soru varsa

onu net ve kolay bir hâle getirin
ve bana gönderin.

Şu anda bunu yazılı hiçbir şey
olmadan yapacağım.

Soruları oluşturmaya çalışın
ama bana isminizi de gönderin.

''Benim adım'' isminiz her neyse

ve ''Ayaklarımda tuhaf olan ne?''
veya sizin sorunuz neyse.

İsim ve soru.

Hazır biri var bile.
Bir hayli önde olduğunuzu tahmin ediyorum

çünkü isminiz çok net.

Ortanın önünde gibisiniz.

Tahminim... Allan?

Allan diye biri hissediyorum.

Öne çok yakın biri, ortalarda sanıyorum.

Tam şuradan geldiğini hissediyorum.

Bir adam, 60'lı yaşların başında.
Öyle bir şeyler.

Allan: Evet.

DB: Mikrofonunuz var mı?
Harika. Teşekkürler.

Allan lütfen sana yöneldiğimde
''dur'' de, nerede olduğunu bileyim,

nereye döneceğimi.

Allan: Dur.

DB: Oğlak burcu musun?
Allan: Yes.

DB: Allan'ın aklında bir şey var.

Duydunuz mı?
Sesindeki o ayarlamayı duydunuz mu?

Zor bir şey olacak.

Seninle düşünüyorum...
''Evet'' der misin?

Allan: Evet.

DB: Ya şu olacak --

hayır o değil.

Bu erişim. Bir şeye erişim ya da şifre.

Sadece evet ya da hayır.
Aklında bir şifre mi var?

Allan: Evet.

DB: Bir bilgisayar şifresi gibi mi?

Allan: Evet.

DB: Harika.

(Kahkahalar)

O hâlde bunu yapmam lazım.

Eğer ne olduğunu bilirsem

herkes öğrenecek,
muhtemelen milyonlarca insan.

Değiştireceksin değil mi?

Allan: Tabii ki.

(Kahkahalar)

DB: Yeniden ''Tabii ki'' der misin?
Allan: Tabii ki.

DB: Pekâlâ. Bu bir kelime --
Bir kelime olduğunu düşünüyorum --

şifreyi gözlerinin önüne getir,

büyük harflerle, kalın yazı tipiyle.

Ona bakarken benim için
ortasından bir harf düşün

ama söyleme,

ortada olan bir harfi düşün sadece.

Yaptın mı?
Allan: Evet.

DB: Tamam. O orada kalsın.

Ah. Değiştirdin. Tamam.

Fikrini değiştirdin.

Şimdiki kararın --

B harfi mi?

Allan: Hayır.

O değil.

DB: O zaman I harfi.
Allan: Doğru.

DB: Ama önce B'ydi.
Allan: Evet.

DB: Evet, fikrini değiştirdi.
Fikrini değiştirdi.

(Kahkahalar)

Oluşturduğun yazıya bak.

Kendine içinden tekrar tekrar söyle.

Davul çalıyorsun, değil mi?

Allan: Evet.

DB: Onu kafandan çıkar.
Çıkar onu kafandan.

Tek bir şeye odaklan.

(Kahkahalar)

Benim işim size hikâye satmak, değil mi?

Bunu hepinize yapmaya çalışıyorum,

önemli bulduğunuz tek bir şeye
dikkat verin diye,

boşvermenizi istediğim şeyleri boşverin

ve sonra o noktaları birleştirip

yaptığımla ilgili kendinize
bir hikâye anlatabilin diye.

Bunun işe yarama sebebi,
bizim hikâye oluşturucu canlılar olmamız,

yani bunu her gün yapıyoruz.

Benim, sizin, Allan gibi
karmaşık ve belirsiz kişilerle dolu

bu karmaşık ve belirsiz dünyada yaşıyoruz.

Ve bu karakterleri

kendimize söylediğimiz
hikâyelere uyduruyoruz.

''O kadının özgüveni yok.''
''Çok ukala.'' ''Bu adama güven olmaz.''

Bunlar da aklınızı bir şekilde
okuduğum hikâyesi gibi sadece hikâyeler.

Şu anda sen de şirketini satmayı
düşünüyorsun, öyle değil mi?

Allan: Doğru.

DB: Şirketin ciltle ilgili bir iş yapıyor.

Allan: Evet.

DB: Cilt bakımı gibi bir şey.

Allan: Evet.

DB: Ve sanırım bunu çok sevmemin sebebi

gerçek olanın karmaşıklığı
ve belirsizliğine karşı

bena hep canlı ve uyanık
olmamı hatırlatıyor.

Her zaman bilmediğimiz
bir sürü başka şey oluyor,

takılıp kalmak zorunda değiliz,
insanlara daha nazik olabiliriz

çünkü streslerinin altında
hep korku olduğunu görebiliriz,

buna karşı savunma yapmak zorunda değiliz.

Hikâyeleri oldukları gibi görüp

hayatın bizden ibaret
olmadığını fark edebiliriz.

Oh!

Şifren, neredesin?
Neredesin? Allan nerede?

Allan: Buradayım.

DB: Ayağa kalkar mısın?
Şifren ''ariboy.''

A-r-i-b-o-y? Doğru mu?
Allan: Doğru.

DB: Çok teşekkürler.
Gerçekten çok teşekkürler.

Teşekkürler.

(Alkışlar)