Return to Video

Kasırgalar nasıl oluşur? - James Spann

  • 0:07 - 0:09
    Bana kasırga avcısı derler.
  • 0:09 - 0:12
    Rüzgâr olduğunda
    ve şartlar uygun olduğunda
  • 0:12 - 0:15
    arabama atlıyorum
    ve şiddetli fırtınaları takip ediyorum.
  • 0:15 - 0:17
    "Bu çılgınca" mı diyorsunuz? Muhtemelen.
  • 0:17 - 0:20
    Ama aslında bu gökyüzü canavarlarını
    onları öğrenmek için kovalıyorum.
  • 0:20 - 0:23
    Bildiklerimi sizinle paylaşmak istiyorum.
  • 0:23 - 0:28
    Kasırgalar, fırtınaların içinde oluşan
    hızla dönen kolonlardır,
  • 0:28 - 0:31
    bir bulut borusu aracılığıyla
    yerle birleşirler.
  • 0:31 - 0:33
    Bu olduğunda yeryüzü
    boyunca yıkıma neden olur,
  • 0:33 - 0:37
    yaşama ve mülklere
    çok büyük bir tehdit oluştururlar.
  • 0:37 - 0:40
    Bu yüzden bu olgular bir hayli araştırılır
  • 0:40 - 0:41
    ama gerçek şu ki
  • 0:41 - 0:45
    hala kasırgaların nasıl oluştuğu
    hakkında bilmediğimiz çok şey var.
  • 0:45 - 0:47
    Bir kasırgaya sebebiyet verebilen şartlar
  • 0:47 - 0:50
    ille de bir başkasına neden olmaz.
  • 0:50 - 0:53
    Ama insanlar ilk kez kasırgaları
    kayda almaya başladıklarından beri
  • 0:53 - 0:54
    çok şey öğrendik,
  • 0:54 - 0:59
    bir tanesi gökyüzünde hazırlandığında
    oluşan belirtileri fark etmek gibi.
  • 0:59 - 1:01
    Gezintiye geliyor musunuz?
  • 1:01 - 1:05
    Kasırgalar gök gürültülü bir sağanakla
    başlar ama herhangi bir sağanakla değil.
  • 1:05 - 1:10
    Bunlar özellikle süper hücre denen
    güçlü, şiddetli sağanaklardır.
  • 1:10 - 1:15
    1500 metreye ulaşarak çok güçlü
    rüzgarları, devasa dolu parçalarını,
  • 1:15 - 1:19
    bazen seli ve muazzam
    şimşek çakmalarını da getirirler.
  • 1:19 - 1:22
    Bunlar kasırgalara
    sebep olan türden fırtınalardır
  • 1:22 - 1:26
    ama bir yerde çok spesifik
    şartların olması kaydıyla,
  • 1:26 - 1:29
    bir fırtınayı tahmin etmeye çalıştığınızda
  • 1:29 - 1:31
    ölçebileceğiniz
    ve bakabileceğiniz ipuçları.
  • 1:31 - 1:35
    Yükselen hava bir kasırganın
    gelişmesi için gereken ilk malzemedir.
  • 1:35 - 1:40
    Bir fırtına, bulutların türevi olan
    yoğuşma meydana geldiğinde oluşur.
  • 1:40 - 1:42
    Yoğuşma ısı salar
  • 1:42 - 1:47
    ve ısı havayı yukarı doğru
    çeken enerji hâline gelir.
  • 1:47 - 1:50
    Yoğuşma ne kadar çok olursa
    fırtına bulutları da o kadar büyük olur,
  • 1:50 - 1:53
    dolayısıyla yukarı yönlü
    hava akımı da daha güçlü hâle gelir.
  • 1:53 - 1:57
    Süper hücrelerde, bu yükselen
    hava kütlesi özellikle güçlüdür.
  • 1:57 - 2:02
    Hava tırmandıkça yön değiştirebilir
    ve daha hızlı hareket etmeye başlayabilir.
  • 2:02 - 2:05
    En sonunda fırtınanın
    temelinde çok nem varsa
  • 2:05 - 2:07
    devasa bir bulut tabanı gelişir,
  • 2:07 - 2:11
    eğer o kadar yol alırsa kasırganın
    daha sonrasında kullanacağı bir şey verir.
  • 2:11 - 2:13
    Tüm bunlar yerini aldığında
  • 2:13 - 2:16
    fırtına tarafından çevrelenmiş
    bir girdap gelişebilir
  • 2:16 - 2:21
    ve yukarı doğru çekilen geniş, uzun
    bir dönen hava borusu oluşabilir.
  • 2:21 - 2:23
    Biz buna mesosiklon diyoruz.
  • 2:23 - 2:25
    Dışarıda serin, kuru, alçalan hava
  • 2:25 - 2:28
    bu mesosiklonun arkasını
    sarmalamaya başlar,
  • 2:28 - 2:31
    arka yan alt çekiş olarak
    bilinen şeyi oluşturur.
  • 2:31 - 2:36
    Bu olağandışı senaryo, mesosiklonun
    içindeki ve dışındaki hava arasında
  • 2:36 - 2:39
    sert bir sıcaklık farkı yaratır,
  • 2:39 - 2:43
    kasırganın büyüyebilmesi için olanak veren
    bir istikrarsızlık düzeyi geliştirir.
  • 2:43 - 2:46
    Daha sonra mesosiklonun
    alt kısmı daha sıkılaşır,
  • 2:46 - 2:48
    rüzgârın hızını arttırır.
  • 2:48 - 2:52
    Eğer ve bu çok büyük bir eğer,
    bu hava borusu aşağıya,
  • 2:52 - 2:55
    ana fırtınanın temelindeki bu geniş,
    nemli bulut tabanına hareket eder,
  • 2:55 - 2:59
    içine emer ve dönen
    bir bulut duvarına dönüştürür,
  • 2:59 - 3:03
    kasırgayı yaratan fırtına ve yeryüzü
    arasında bir bağlantı oluşturur.
  • 3:03 - 3:05
    Dönen bulut borusu yere dokunur dokunmaz
  • 3:05 - 3:08
    bir kasırga hâlini alır.
  • 3:08 - 3:13
    Çoğu küçük ve kısa ömürlüdür, saatte
    104 -160 km hızda rüzgarlar oluşturur
  • 3:13 - 3:19
    ama diğerleri bir saatten fazla sürebilir,
    saatte 321 km hızda rüzgarlar oluşturur.
  • 3:19 - 3:21
    Çok güzeller ama korkutucular da
  • 3:21 - 3:24
    özellikle de siz veya kasabanız
    onun yolundaysa.
  • 3:24 - 3:28
    Bu durumda kimse,
    benim gibi kasırga avcıları bile
  • 3:28 - 3:31
    o şeyin baş göstermesini
    izlemekten hoşlanmaz.
  • 3:31 - 3:35
    Yine de her şey gibi
    kasırgalar da sona erer.
  • 3:35 - 3:38
    Sıcaklık farkı yok olduğunda
    ve şartlar daha sabit hale geldiğinde
  • 3:38 - 3:40
    veya havadaki nem kuruduğunda
  • 3:40 - 3:46
    bir zamanlar şiddetli olan ana fırtına
    hızını kaybeder ve kasırgayı içeri çeker.
  • 3:46 - 3:50
    Yine de meteorolojistler ve benim gibi
    fırtına avcıları beklemede kalacaklar,
  • 3:50 - 3:54
    tekrar bir fırtınanın uzun halatını
    salıp salmayacağını görmek için
  • 3:54 - 3:56
    her zaman izlemede olacaklar.
Title:
Kasırgalar nasıl oluşur? - James Spann
Description:

Tüm dersi görüntüleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-do-tornadoes-form-james-spann

Kasırgalar, saatte 321 kilometre hızı aşan rüzgarlarla birlikte dünyadaki en şiddetli fırtınalardır. Peki, bu korkutucu siklonlar nasıl oluşuyor? Meteorolojist James Spann, en sonunda yok olmadan önce süper hücre denen gök gürültülü sağanaklardan korkutucu hortumlara dönüşen kasırgaların ömrüne ışık tutuyor.

Ders: James Spann, Animasyon: Província Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:12

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.