आयुष्याच्या प्रत्येक दिवशी आपण पृथ्वीवर परिणाम करत असतो.
-
0:02 - 0:04ख्रिस अँडरसन: डॉ. जेन गुडाल, आपले स्वागत.
-
0:05 - 0:06जेन गुडाल: धन्यवाद.
-
0:06 - 0:10मला वाटतं, माझ्यासोबत मि. एच आहेत,
हे लोकांना कळले पाहिजे. -
0:10 - 0:12नाहीतर ही मुलाखत अपुरी राहील.
-
0:12 - 0:14कारण मि. एच यांना सगळे ओळखतात.
-
0:16 - 0:18ख्रिस: हॅलो, मि. एच.
-
0:19 - 0:21१७ वर्षांपूर्वीच्या टेड व्याख्यानात आपण
-
0:21 - 0:27मानवाच्या निसर्गावरच्या अतिक्रमणाबद्दल
धोक्याची सूचना दिली होती. -
0:27 - 0:29आजची ही महामारी म्हणजे एक प्रकारे
-
0:29 - 0:32निसर्गाचा प्रतिहल्ला आहे,
असे आपल्याला वाटते का? -
0:32 - 0:38गुडाल:हे अगदी स्पष्ट आहे, की
-
0:38 - 0:43करोना किंवा एच आय व्ही/एड्स
यासारखे प्राणिजन्य रोग -
0:43 - 0:47आणि प्राण्यांपासून उद्भवणारे
सर्व प्रकारचे इतर रोग -
0:47 - 0:50यांचा पर्यावरणाच्या हानीशी
अंशतः संबंध आहे. -
0:50 - 0:54प्राण्यांचे निवासस्थान नष्ट झाले,
की ते दाटीवाटीने राहू लागतात. -
0:54 - 0:58त्यामुळे काहीवेळा एखाद्या प्राणी प्रजातीत
सामान्यपणे आढळणारा विषाणू, -
0:58 - 1:01जो शेकडो वर्षे त्या प्रजातीत
सहजपणे राहिला असेल, -
1:01 - 1:03तो नव्या प्रजातीत संक्रमित होतो.
-
1:04 - 1:09याशिवाय, प्राणी मानवाच्या
अधिक निकट संपर्कात येत आहेत. -
1:09 - 1:15काहीवेळा यापैकी एखादा प्राणी --
ज्याला विषाणूची लागण झाली असेल -- -
1:15 - 1:19तो विषाणूला मानवात
संक्रमित होण्याची संधी देतो, -
1:19 - 1:23आणि कोविड-१९ सारखा नवा रोग निर्माण करतो.
-
1:23 - 1:25याचबरोबर
-
1:25 - 1:28आपण प्राण्यांचा मोठा अनादर करत आहोत.
-
1:28 - 1:30आपण त्यांची शिकार करतो,
-
1:30 - 1:32त्यांना ठार मारतो, त्यांना खातो,
-
1:32 - 1:33त्यांचा विक्रय करतो,
-
1:33 - 1:40वन्यप्राण्यांच्या बाजारपेठेत पाठवतो,
-
1:40 - 1:41आशियामध्ये.
-
1:41 - 1:44तिथे त्यांना छोट्याशा पिंजऱ्यांत,
भयानक अवस्थेत कोंडून ठेवले जाते. -
1:44 - 1:49तिथे मानवांमध्ये रक्त, मूत्र, विष्ठा
याद्वारे संसर्ग फैलावतो. -
1:49 - 1:53एका प्राण्यातून दुसऱ्यात किंवा मानवात
विषाणूचा प्रसार होण्यासाठी -
1:53 - 1:55ही परिस्थिती आदर्श ठरते.
-
1:55 - 1:59ख्रिस: मला थोडं भूतकाळात डोकावायचे आहे.
-
2:00 - 2:01कारण आपली कहाणीच तशी अद्भुत आहे.
-
2:01 - 2:06म्हणजे १९६० च्या सुमारास,
आजच्यापेक्षा कट्टर स्त्रीविरोधी वातावरणात -
2:06 - 2:08आपण मार्ग काढू शकलात,
-
2:08 - 2:12जगातल्या आघाडीच्या
शास्त्रज्ञांपैकी एक ठरलात, -
2:12 - 2:15चिंपांझींबद्दल एकामागून एक
आश्चर्यजनक शोध लावलेत, -
2:15 - 2:18म्हणजे त्यांनी साधनांचा केलेला वापर,
आणि असेच इतर अनेक शोध. -
2:18 - 2:21हे यश आपल्यामधल्या
कोणत्या वैशिष्ट्यामुळे मिळाले, -
2:21 - 2:24असे आपल्याला वाटते?
-
2:24 - 2:27गुडाल: प्राण्यांविषयी प्रेम घेऊनच
मी जन्माला आले. -
2:27 - 2:30आणि अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे,
आईने मला खूप पाठिंबा दिला. -
2:30 - 2:33माझ्या अंथरुणात गांडूळ पाहून
ती चिडली नाही. -
2:33 - 2:36हे बागेत असायला हवेत, इतकेच म्हणाली.
-
2:36 - 2:38मी चार तास गायब होते,
तेव्हाही ती चिडली नाही. -
2:38 - 2:41तिने पोलिसांना फोन केला.
मी खुराड्यात बसून राहिले होते. -
2:41 - 2:45कारण अंडे कोणत्या भोकातून बाहेर येते
ते मला कोणी सांगत नव्हते. -
2:45 - 2:47शास्त्रज्ञ व्हावे,असे माझे स्वप्न नव्हते.
-
2:47 - 2:49कारण स्त्रिया अशा प्रकारचे काही करत नसत.
-
2:50 - 2:53खरे तर त्याकाळी कोणी पुरुषही
असे काही करत नव्हते. -
2:53 - 2:55सगळे मला हसले. फक्त आई सोडून.
-
2:55 - 2:58ती म्हणाली, "तुला हे खरोखर करायचे असेल,
तर प्रचंड कष्ट करावे लागतील. -
2:58 - 3:00प्रत्येक संधीचा फायदा घ्यावा लागेल.
-
3:00 - 3:02हार मानली नाहीस,
तर कदाचित तुला मार्ग सापडेल." -
3:02 - 3:07ख्रिस: आणि कसा कोण जाणे,
आपण चिंपांझींचा विश्वास संपादन केलात. -
3:07 - 3:10हे पूर्वी कोणालाच जमले नव्हते.
-
3:11 - 3:16मागे वळून पाहताना
आनंदाचे कोणते क्षण आठवतात? -
3:16 - 3:19किंवा अजून चिंपांझींबद्दल लोकांना न कळणारे
असे काही आहे का? -
3:20 - 3:24गुडाल: तुम्ही म्हणता,
"कोणीच न पाहिलेले मी पाहिले, -
3:24 - 3:26विश्वास संपादन केला."
-
3:26 - 3:27इतर कोणी प्रयत्नच केला नव्हता.
-
3:27 - 3:29खरंच सांगते.
-
3:29 - 3:34मी त्याच पद्धती वापरल्या,
-
3:34 - 3:39ज्या वापरून मी लहानपणी
घराभोवतीच्या प्राण्यांचा अभ्यास करत असे. -
3:39 - 3:40शांतपणे बसून राहणे.
-
3:40 - 3:43भर्रकन प्राण्यांच्या फार जवळ न जाणे.
-
3:43 - 3:47पण ते कठीण होते.
कारण फक्त सहा महिन्यांपुरते पैसे होते. -
3:47 - 3:50कल्पना करा, पैसे मिळवणे किती कठीण असेल.
-
3:50 - 3:52एका तरुण मुलीला, जिच्याजवळ पदवीही नाही,
-
3:52 - 3:55काहीतरी विचित्र करण्यासाठी,
जंगलात जाऊन शांत बसून राहण्यासाठी पैसे. -
3:55 - 3:57पण शेवटी
-
3:57 - 4:01एका अमेरिकन परोपकारी व्यक्तीकडून
सहा महिन्यांपुरते पैसे मिळाले. -
4:01 - 4:05कालांतराने आपण चिंपांझीचा विश्वास कमावू,
हे मला ठाऊक होते. -
4:05 - 4:06पण माझ्याजवळ वेळ होता का?
-
4:06 - 4:11हळूहळू महिने उलटले,
आणि शेवटी सुमारे चार महिन्यांनंतर -
4:11 - 4:14एका चिंपांझीची भीती चेपली.
-
4:14 - 4:17आणि एका प्रसंगी
त्याच चिंपांझीला मी पाहिले -- -
4:17 - 4:20अजून मी फार जवळ गेले नव्हते,
पण माझ्याजवळ दुर्बीण होती -- -
4:20 - 4:25वाळवी शोधण्यासाठी साधने तयार करून
तो ती वापरत होता. -
4:25 - 4:28मला आश्चर्याचा धक्का बसला नाही,
-
4:28 - 4:32कारण बंदिवासातील चिंपांझी
काय करू शकतात ते मी वाचले होते -- -
4:32 - 4:34पण मला वैज्ञानिक मत ठाऊक होते.
ते असे, की -
4:34 - 4:38मानव, फक्त मानवच साधने निर्माण करतो
आणि त्यांचा वापर करतो. -
4:38 - 4:41[डॉ. लुईस] लीकींना किती आनंद होईल,
ते मला ठाऊक होते. -
4:41 - 4:43या निरीक्षणामुळे
-
4:43 - 4:46त्यांना नॅशनल जॉग्राफिककडे जाता आले.
-
4:46 - 4:50आणि त्यांचे उत्तर आले, "ठीक आहे,
आम्ही या संशोधनासाठी साहाय्य करत राहू." -
4:50 - 4:54मग त्यांनी ह्युगो व्हान लाविक या
छायाचित्रकार-चित्रपटनिर्मात्याला पाठवले. -
4:54 - 4:57माझ्या निरीक्षणाची नोंद करण्यासाठी.
-
4:57 - 5:01अनेक शास्त्रज्ञ साधन वापरावर
विश्वास ठेवायला तयार नव्हते. -
5:01 - 5:04खरेच, त्यातला एक म्हणाला, की
मी चिंपांझींना शिकवले असले पाहिजे. -
5:04 - 5:06(हशा)
-
5:06 - 5:09पण मी त्यांच्याजवळ जात नव्हते,
म्हणजे हा चमत्कार असावा. -
5:09 - 5:12पण ह्युगोची चित्रफीत पाहिल्यावर,
-
5:12 - 5:16आणि मी केलेली चिंपांझींच्या
वर्तनाची वर्णने ऐकल्यावर -
5:16 - 5:19शास्त्रज्ञांना आपले मत बदलायला
सुरुवात करावी लागली. -
5:19 - 5:22ख्रिस: आणि त्यानंतर
आपण आणखी अनेक शोध लावलेत. -
5:22 - 5:27त्यामुळे चिंपांझींचे मानवाशी
अविश्वसनीय असे जवळचे नाते सिद्ध झाले. -
5:27 - 5:30चिंपांझींना विनोदाचे अंग असते
असे तुम्ही कुठेतरी म्हटल्याचे आठवते. -
5:30 - 5:33ते कुठे व्यक्त झालेले आपण पाहिले आहे का?
-
5:33 - 5:37गुडाल: त्यांच्या खेळात ते दिसून येते.
-
5:37 - 5:39एखादा मोठा चिंपांझी छोट्याशी खेळत असतो.
-
5:39 - 5:42छोटा झाडाभोवती वेलीमागे जात असतो.
-
5:42 - 5:45दरवेळी छोटा ती वेल पकडणार,
-
5:45 - 5:47तेवढ्यात मोठा ती ओढून दूर खेचतो.
-
5:47 - 5:48छोटा रडू लागतो,
-
5:48 - 5:50तर मोठा हसू लागतो.
-
5:50 - 5:52यावरून समजते.
-
5:54 - 6:00ख्रिस: आणि नंतर आपण
फार क्लेशकारक असे काही पाहिलेत. -
6:00 - 6:05काही प्रसंगी आपण
चिंपांझींच्या टोळ्या, जमाती, गट, -
6:05 - 6:11एकमेकांशी क्रूरपणे,
हिंसकपणे वागताना पाहिलेत. -
6:11 - 6:14याचा अर्थ आपण कसा लावला
हे मला जाणून घ्यायचे आहे. -
6:14 - 6:18त्यांना पाहून आपल्याला
मानवाबद्दल निराशा वाटली का? -
6:18 - 6:20कारण मानवाशी त्यांचे जवळचे नाते आहे.
-
6:20 - 6:24सर्व वानर जमातींमध्ये
अटळपणे कोणत्या तरी स्वरूपात -
6:24 - 6:27हिंसा असणार, असे वाटले का?
-
6:28 - 6:31गुडाल: तशी ती आहे, हे तर उघड आहे.
-
6:31 - 6:36मानवी क्रौर्याशी माझा प्रथम संबंध आला,
-
6:36 - 6:37तो युद्ध संपल्यावर,
-
6:37 - 6:40ज्यूंच्या संहाराची चित्रे पाहताना.
-
6:40 - 6:43आणि त्यामुळे मला मोठा धक्का बसला.
-
6:43 - 6:44त्यामुळे मी बदलले.
-
6:44 - 6:46मला वाटतं, त्यावेळी मी दहा वर्षांची होते.
-
6:46 - 6:49आणि जेव्हा मला चिंपांझींमधल्या
-
6:49 - 6:52हिंसेची झलक दिसली, तेव्हा वाटलं, की
-
6:52 - 6:55ते आपल्यासारखेच पण जास्त चांगले आहेत.
-
6:55 - 6:57मग समजले, की माझ्या कल्पनेपेक्षा
-
6:57 - 6:59आपल्यात जास्त साम्य आहे.
-
6:59 - 7:03१९७० च्या दशकाच्या सुरुवातीला
-
7:03 - 7:04हे फार विचित्र वाटले.
-
7:04 - 7:06आक्रमकता ही जन्मजात असते,
-
7:06 - 7:10की आत्मसात केलेली असते
याबद्दल मोठा वाद होता. -
7:10 - 7:12आणि त्याला राजकीय वळण लागले.
-
7:12 - 7:16तो खराच मोठा विचित्र काळ होता.
-
7:16 - 7:18मी पुढे सरून सांगत होते,
-
7:18 - 7:20"नाही. मला वाटते, आक्रमकता हा नक्कीच
-
7:20 - 7:24आपल्या नैसर्गिक वर्तणुकींच्या
पटलामधला एक भाग आहे." -
7:24 - 7:30एका आदरणीय शास्त्रज्ञाला
मी त्यांचे खरेखुरे मत विचारले. -
7:30 - 7:32कारण ते स्पष्ट सांगत होते, की
-
7:32 - 7:34आक्रमकता आत्मसात केलेली असते.
-
7:34 - 7:38आणि ते म्हणाले, "जेन, मला खरोखर काय वाटते
याबद्दल मी न बोलणे चांगले." -
7:38 - 7:42माझ्यासाठी विज्ञानाच्या दृष्टीने
हा मोठाच धक्का होता. -
7:43 - 7:47ख्रिस: लहानपणापासून, जग सुंदर आहे
असा माझा समज होता. -
7:47 - 7:53फुलपाखरे, मधमाशा, फुले
यांबद्दलचे अनेक सुंदर चित्रपट, -
7:53 - 7:56अतिशय सुंदर असे निसर्गचित्र.
-
7:56 - 8:02अनेक पर्यावरण शास्त्रज्ञ
बरेचदा असा पवित्रा घेतात, -
8:02 - 8:06"होय, निसर्ग निर्मळ आहे.
निसर्ग सुंदर आहे. मानव दुष्ट आहे." -
8:06 - 8:09पण प्रत्यक्षात मात्र
आपली निरीक्षणे निराळी असतात. -
8:09 - 8:12निसर्गाच्या कोणत्याही घटकाकडे
जास्त बारकाईने पाहता -
8:12 - 8:14खरोखर भयंकर गोष्टी आढळतात.
-
8:14 - 8:16निसर्गाचा अर्थ आपण कसा लावता?
आपल्याला काय वाटते? -
8:16 - 8:19आपण त्याचा अर्थ कसा लावावा?
-
8:19 - 8:21गुडाल: निसर्ग म्हणजे
-
8:21 - 8:25उत्क्रांतीचा संपूर्ण वर्णपट पाहता,
-
8:25 - 8:29एखादे आदिम स्वरूपातले ठिकाण..
-
8:29 - 8:33माझ्या लहानपणी आफ्रिका
अशी आदिम स्वरूपात होती. -
8:33 - 8:36तिथे सर्वत्र प्राणी होते.
-
8:36 - 8:40आणि सिंहांनी शिकार केलेली
मला कधीच आवडत नसे. -
8:40 - 8:43पण त्यांना शिकार करावी लागते.
तो त्यांचा धर्म आहे. -
8:43 - 8:46त्यांनी प्राणी मारले नाहीत,
तर ते स्वतः मरतील. -
8:46 - 8:50आपण आणि प्राणी यांतला मोठा फरक, मला वाटते,
-
8:50 - 8:56ते जे काही करतात,
तो त्यांचा धर्म असतो म्हणून करतात. -
8:56 - 8:59आपण योजना आखून काम करू शकतो.
-
8:59 - 9:01आपल्या योजना फार निराळ्या असतात.
-
9:01 - 9:05आपण एखादे जंगल पूर्णपणे तोडण्याच्या
योजना आखू शकतो, -
9:05 - 9:08कारण आपल्याला लाकूड विकायचे असते,
-
9:08 - 9:10किंवा आणखी एखादा शॉपिंग मॉल बांधायचा असतो,
-
9:10 - 9:11वगैरे काहीतरी.
-
9:11 - 9:16आपण निसर्गाचा नाश करतो, युद्धे करतो.
-
9:16 - 9:20आपण असा दुष्टावा करू शकतो,
कारण स्वतः आरामात बसून -
9:20 - 9:23आपण दूरवर कोणाला तरी
छळण्याची योजना आखू शकतो. -
9:23 - 9:24हा दुष्टपणा आहे.
-
9:24 - 9:28चिंपांझींचे युद्ध आदिम प्रकारचे असते.
-
9:28 - 9:29ते अतिशय आक्रमक होऊ शकतात.
-
9:30 - 9:31पण ते क्षणिक असते.
-
9:31 - 9:32ती त्यांची भावना असते.
-
9:32 - 9:35एका भावनेला दिलेला तो प्रतिसाद असतो.
-
9:35 - 9:38ख्रिस: आपल्या निरीक्षणानुसार
चिंपांझींची प्रगती -
9:38 - 9:42काही लोक ज्याला मानवी महाशक्ती म्हणतात
-
9:42 - 9:44तिच्याइतकी नाही.
-
9:44 - 9:50भविष्याचे तपशीलवार चित्र मनात पाहून
-
9:50 - 9:52मानव दीर्घकालीन योजना आखू शकतो.
-
9:52 - 9:58त्या योजना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी
एकमेकांना उत्तेजन देऊ शकतो. -
9:58 - 10:01चिंपांझींबरोबर इतका काळ घालवलेल्या
आपणासारख्या व्यक्तीलादेखील -
10:01 - 10:04असे वाटते की हे निराळे कौशल्य आहे.
-
10:04 - 10:07आपण त्याची जबाबदारी घेऊन
-
10:07 - 10:09ते अधिक शहाणपणाने वापरले पाहिजे.
-
10:09 - 10:11गुडाल: होय. मला स्वतःला असे वाटते --
-
10:11 - 10:14म्हणजे याबद्दल बरीच चर्चा झाली आहे,
-
10:14 - 10:18पण मला वाटते, आपण दोघे
ज्या पद्धतीने संवाद करत आहोत, -
10:18 - 10:19ती पद्धत मानवाने निर्माण केली आहे.
-
10:19 - 10:22आपल्याजवळ शब्द आहेत.
-
10:22 - 10:25म्हणजे प्राण्यांमधला संवाद
आपल्याला वाटतो त्यापेक्षा -
10:25 - 10:26फार प्रगत आहे.
-
10:26 - 10:28चिंपांझी, गोरिला, ओरँगउटान
-
10:28 - 10:32हे बहिऱ्यांसाठीची मानवी
खाणाखुणांची भाषा शिकू शकतात. -
10:33 - 10:38आपली जी भाषा असेल,
तीच शिकत आपण मोठे होतो. -
10:38 - 10:42त्यामुळे तुम्ही कधीच ऐकल्या नसतील
अशा गोष्टी मी तुम्हांला सांगू शकते. -
10:42 - 10:44पण चिंपांझी तसे करू शकत नाहीत.
-
10:44 - 10:50आपण आपल्या मुलांना
अमूर्त गोष्टी शिकवू शकतो. -
10:50 - 10:52पण चिंपांझी तसे करू शकत नाहीत.
-
10:52 - 10:55हो, चिंपांझी सर्व प्रकारच्या
चतुराईच्या गोष्टी करू शकतात. -
10:55 - 11:00तसेच हत्ती, कावळे
आणि ऑक्टोपससुद्धा करू शकतात. -
11:00 - 11:04पण आपण दुसऱ्या ग्रहांवर जाणारी
याने तयार करू शकतो. -
11:04 - 11:06छायाचित्रे काढणारे छोटे
यंत्रमानव निर्माण करू शकतो. -
11:06 - 11:11आपण दोघे आपापल्या ठिकाणाहून
एकमेकांशी बोलतो आहोत, -
11:11 - 11:13ती अद्भुत पद्धत आपण शोधून काढली आहे.
-
11:13 - 11:15माझ्या लहानपणी
-
11:15 - 11:18टीव्ही नव्हता, मोबाईल नव्हता.
-
11:18 - 11:19संगणक नव्हते.
-
11:19 - 11:21ते जग फार निराळे होते.
-
11:21 - 11:25माझ्याजवळ होती फक्त पेन्सिल, पेन आणि वही.
-
11:25 - 11:27ख्रिस: आपण पुन्हा निसर्गाबद्दलच्या
प्रश्नाकडे वळू. -
11:27 - 11:29मी याबद्दल पुष्कळ विचार करतो.
-
11:29 - 11:32प्रामाणिकपणे सांगतो,
मी हे समजून घ्यायचा प्रयत्न करत आहे. -
11:33 - 11:37आपण, आणि मला आदरणीय असणाऱ्या अनेक लोकांनी
-
11:37 - 11:44निसर्गाची हानी होऊ न देणे
या एका ध्यासापोटी इतके कार्य केले आहे. -
11:44 - 11:47तर, ही गोष्ट शक्य आहे का,
योग्य किंवा गरजेची आहे का: -
11:47 - 11:52आपण एकाच वेळी दोन्ही बाजू
स्वीकारू शकतो का, -
11:52 - 11:54की निसर्गात अनेक भयंकर गोष्टी असतात,
-
11:54 - 11:57पण त्याचवेळी निसर्ग विलक्षण सुंदरही असतो.
-
11:57 - 12:02यापैकी काही सौंदर्य त्या भयंकरपणाच्या
शक्यतेतून निर्माण होतं. -
12:02 - 12:07ते आपले भान हरपण्याइतके सुंदर असते.
-
12:07 - 12:11आपण निसर्गाचा एक भाग आहोत.
त्याशिवाय आपल्याला अस्तित्व नाही. -
12:11 - 12:13मानवाला पूर्णत्व हवे असेल, तर प्रथम
-
12:13 - 12:17आपण निसर्गाला आपलेसे केले पाहिजे.
त्याचा भाग झाले पाहिजे. बरोबर? -
12:17 - 12:22हे नाते कोणत्या भाषेत मांडावे?
आपण मला मार्गदर्शन करा. -
12:22 - 12:26गुडाल: मला वाटतं, एक समस्या अशी आहे,
की आपली बुद्धी जशी विकसित झाली, -
12:26 - 12:29तशी आपल्या उपयोगासाठी
-
12:29 - 12:32पर्यावरणात बदल घडवण्याची
आपली क्षमता वाढत गेली, -
12:32 - 12:35आपण शेती करून पीक घेऊ लागलो.
-
12:35 - 12:38त्या जागी पूर्वी जंगल किंवा वनराई होती.
-
12:38 - 12:41आपण आता त्याबद्दल बोलायला नको.
-
12:41 - 12:45पण अशी आहे आपली निसर्ग बदलण्याची क्षमता.
-
12:45 - 12:49आपण शहरांत आणि महानगरांत
जास्त वस्ती करू लागलो, -
12:49 - 12:53तंत्रज्ञानावर जास्त अवलंबून राहू लागलो,
-
12:53 - 12:57त्यामुळे जास्त लोकांना निसर्गापासून
ताटातूट झाल्यासारखे वाटू लागले. -
12:57 - 13:00आज शेकडो, हजारो मुले
-
13:00 - 13:01शहराच्या आतल्या भागांत वाढताहेत.
-
13:01 - 13:04तिथे कोणत्याही प्रकारचा निसर्ग नाही.
-
13:04 - 13:09म्हणूनच हरित शहरांची मोहीम
इतकी महत्त्वाची आहे. -
13:09 - 13:12याबाबत प्रयोग झाले आहेत.
-
13:12 - 13:15मला वाटते शिकागोमध्ये असावेत.
पण खात्री नाही. -
13:15 - 13:18तिथे अनेक मोकळ्या जागा होत्या.
-
13:18 - 13:22हिंसाचार प्रबळ असणाऱ्या
शहराच्या एका भागात. -
13:22 - 13:25यापैकी काही जागा त्यांनी हरित केल्या.
-
13:25 - 13:30त्यांनी त्या मोकळ्या जागांमध्ये
फुले, झाडे, झुडुपे लावली. -
13:30 - 13:33आणि तिथले हिंसेचे प्रमाण एकदम कमी झाले.
-
13:33 - 13:36मग त्यांनी उरलेल्या
अर्ध्या भागातही झाडे लावली. -
13:37 - 13:39यावरून हे स्पष्ट होते.
-
13:39 - 13:42याखेरीज संशोधनातून
असेही सिद्ध झाले आहे, की -
13:42 - 13:46योग्य मानसिक वाढीसाठी
मुलांना हरित निसर्गाची गरज असते. -
13:47 - 13:50तुम्ही म्हटल्याप्रमाणे
आपण निसर्गाचा एक भाग आहोत. -
13:50 - 13:54आणि आपण निसर्गाचा अनादर करत आहोत.
-
13:54 - 13:57हे आपल्या मुलांसाठी फार घातक आहे.
-
13:57 - 13:59आणि आपल्या नातवंडांसाठीही.
-
13:59 - 14:03कारण स्वच्छ हवा, स्वच्छ पाणी,
हवामान आणि पावसाचे नियमन -
14:03 - 14:06यासाठी आपण निसर्गावर अवलंबून असतो.
-
14:06 - 14:09आपण काय केले त्याकडे पहा.
हवामान संकटाकडे पहा. -
14:09 - 14:11हे आपल्यामुळे घडले. आपणच हे केले.
-
14:12 - 14:13ख्रिस: सुमारे तीस वर्षांपूर्वी
-
14:13 - 14:19आपण वैज्ञानिक ते सामाजिक कार्यकर्ती
असा बदल केलात. -
14:19 - 14:20का?
-
14:21 - 14:27गुडाल: १९८६ सालची विज्ञान परिषद.
तोपर्यंत मला पी. एच.डी. मिळालेली होती. -
14:27 - 14:31चिंपांझींचे वर्तन सभोवतालच्या
परिसरासोबत कसे बदलते, -
14:31 - 14:32याबद्दल परिषद होती.
-
14:32 - 14:35आफ्रिकाभर सहा ठिकाणी
पाहणीच्या जागा होत्या. -
14:35 - 14:38आम्हांला वाटले,
या शास्त्रज्ञांना एकत्र आणू, -
14:38 - 14:40आणि याचा शोध घेऊ.
-
14:40 - 14:41हे फार रंजक होते.
-
14:41 - 14:44पण यापैकी एक सत्र
निसर्ग संरक्षणाबद्दल होते. -
14:44 - 14:48आणि एक सत्र बंदिस्त अवस्थेतील
प्राण्यांबद्दल होते. -
14:48 - 14:50उदाहरणार्थ, वैद्यकीय संशोधनातील प्राणी.
-
14:50 - 14:54ही दोन सत्रे माझ्यासाठी धक्कादायक ठरली.
-
14:54 - 14:57एक वैज्ञानिक म्हणून मी परिषदेला गेले होते,
-
14:57 - 14:58कार्यकर्ती म्हणून बाहेर आले.
-
14:58 - 15:02हा निर्णय मी घेतला नाही.
मनात आत काहीतरी घडलं. -
15:02 - 15:06ख्रिस: गेली चौतीस वर्षे
-
15:06 - 15:08मानव आणि निसर्गातले संबंध सुधारण्यासाठी
-
15:08 - 15:12आपण अथकपणे मोहीम राबवलीत.
-
15:13 - 15:18हे संबंध कसे असायला हवेत?
-
15:19 - 15:24गुडाल: हे प्रश्न पुन्हापुन्हा समोर येतात.
-
15:24 - 15:27मानवाला राहण्यासाठी जागा लागते.
-
15:28 - 15:30पण मला वाटते, समस्या हीच आहे, की
-
15:30 - 15:33आपला सधन समाज
-
15:33 - 15:35अतिशय लोभी झाला आहे.
-
15:35 - 15:40खरोखर, मोठमोठी पटांगणे असणारी
चार चार घरे कोणाला लागतात? -
15:40 - 15:44आणखी एक शॉपिंग मॉल
आपल्याला कशासाठी हवा असतो? -
15:44 - 15:45आणखी असेच बरेच काही.
-
15:45 - 15:50आपण अल्पकाळचा आर्थिक फायदा पाहतो आहोत.
-
15:50 - 15:54पैसा हा उपासना करण्याचा देव झाला आहे.
-
15:54 - 15:58निसर्गाशी असलेले अस्तित्वाचे सर्व बंध
आपण हरवून बसलो आहोत. -
15:58 - 16:03म्हणून आपण अल्पकाळचा आर्थिक फायदा
किंवा सत्ता मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहोत. -
16:03 - 16:06पृथ्वीचे संरक्षण
-
16:06 - 16:08किंवा आपल्या मुलांचे भविष्य याऐवजी.
-
16:09 - 16:12आता आपल्याला या गोष्टींची काळजी वाटत नाही.
-
16:12 - 16:15म्हणून, मी माझा लढा कधीच थांबवणार नाही.
-
16:15 - 16:19ख्रिस: चिंपांझी संरक्षणाच्या आपल्या कामात
-
16:19 - 16:24आपण जनतेला केंद्रस्थानी ठेवले.
-
16:24 - 16:26स्थानिक जनतेचा सहभाग मिळवला.
-
16:26 - 16:28यात कितपत यश मिळाले?
-
16:28 - 16:30पृथ्वीचे यशस्वीपणे रक्षण करण्यासाठी
-
16:30 - 16:33हे गरजेचे आहे, असे आपल्याला वाटते का?
-
16:33 - 16:35गुडाल: त्या सुप्रसिद्ध परिषदेनंतर
मला वाटले, -
16:35 - 16:39आफ्रिकेतले चिंपांझी नाहीसे का होताहेत,
आणि जंगलांची काय परिस्थिती आहे -
16:39 - 16:41याबद्दल जास्त जाणून घ्यायला हवे.
-
16:41 - 16:46मग मी थोडे पैसे जमवून चिंपांझी वस्तीच्या
सहा देशांना भेट दिली. -
16:46 - 16:50आणि चिंपांझींना कोणत्या समस्यांचा
सामना करावा लागतो हे समजून घेतले. -
16:50 - 16:53मांसासाठी हत्या होणे,
जिवंत प्राण्यांचा विक्रय, -
16:53 - 16:55सापळ्यात पकडले जाणे,
-
16:55 - 16:59मानवी लोकसंख्येची वाढ
-
16:59 - 17:03आणि त्यामुळे त्यांची शेती, गुरे
आणि वस्तीसाठी जास्त जमिनीची गरज. -
17:03 - 17:07पण अनेक माणसांना सोसावे लागणारे
हाल सुद्धा मी पाहत होते. -
17:07 - 17:11अतोनात दारिद्र्य,
आरोग्य आणि शिक्षण यांचा अभाव, -
17:11 - 17:14जमिनीची धूप.
-
17:14 - 17:19गॉम्बेच्या छोट्याशा राष्ट्रीय उद्यानावरून
विमानाने जात असताना हे विचार असह्य झाले. -
17:19 - 17:23एकेकाळी आफ्रिकेच्या
पश्चिम किनाऱ्यापर्यंत जाणारा हा -
17:23 - 17:24विषुववृत्तीय जंगलपट्टा.
-
17:24 - 17:25आणि १९९० मध्ये
-
17:25 - 17:29उरले होते त्या जंगलाचे एक छोटेसे बेट.
छोटेसे राष्ट्रीय उद्यान. -
17:29 - 17:31सभोवतालच्या सगळ्या टेकड्या उजाड होत्या.
-
17:31 - 17:33त्यावेळी मला जोरदार धक्का बसला.
-
17:33 - 17:35आपण जर जनतेला
-
17:35 - 17:37पर्यावरणाची हानी न करता
-
17:37 - 17:40जगण्याच्या पद्धती शोधायला मदत केली नाही,
-
17:40 - 17:42तर आपण चिंपांझींना वाचवण्याचा प्रयत्न
करूच शकत नाही. -
17:42 - 17:46म्हणून जेन गुडाल संस्थेने
"Take Care" हा कार्यक्रम सुरु केला. -
17:46 - 17:48आम्ही त्याला "TACARE" म्हणतो.
-
17:48 - 17:52ही आमची निसर्ग संरक्षणाची पद्धत
समाजावर आधारित आहे. -
17:52 - 17:54ही सर्वसमावेशक आहे.
-
17:54 - 17:57निसर्ग संरक्षणाची साधने
-
17:57 - 17:59आम्ही गावकऱ्यांच्या हातात सोपवली आहेत.
-
17:59 - 18:04टांझानियामधले वन्य चिंपांझी
आरक्षित जागेत राहत नाहीत. -
18:04 - 18:07ते गावातल्या राखीव जंगलांत राहतात.
-
18:07 - 18:12लोक आता गावातल्या जंगलांवर
नजर ठेवू लागले आहेत. -
18:12 - 18:15आता त्यांना समजते, की
-
18:15 - 18:18जंगलांचे संरक्षण हे फक्त
वन्यप्राण्यांसाठी नसून -
18:18 - 18:20ते त्यांच्यासाठीदेखील आहे.
-
18:20 - 18:22जंगल ही त्यांची गरज आहे.
-
18:22 - 18:24त्यांना त्याचा अभिमान वाटतो.
-
18:24 - 18:26तिथले स्वयंसेवक कार्यशाळेत जातात.
-
18:26 - 18:28स्मार्टफोन कसे वापरावेत ते शिकतात.
-
18:28 - 18:33क्लाउड मध्ये माहिती
अपलोड कशी करावी ते शिकतात. -
18:33 - 18:35त्यामुळे सर्व काम पारदर्शी होते.
-
18:36 - 18:38झाडे पुन्हा उगवली आहेत.
-
18:38 - 18:40आता टेकड्या उजाड राहिल्या नाहीत.
-
18:40 - 18:44गॉम्बेभोवती एक मध्यवर्ती विभाग
निर्माण करण्याचे त्यांनी ठरवले आहे. -
18:44 - 18:48त्यामुळे चिंपांझींना १९९० पेक्षा
जास्त मोठे जंगल उपलब्ध होईल. -
18:48 - 18:50जंगलांमधले जोडमार्ग ते खुले करत आहेत.
-
18:50 - 18:55त्यामुळे विखुरलेल्या प्रजातींचा संबंध येईल
जवळच्या नात्यात संबंध येणार नाही. -
18:55 - 18:58होय, या पद्धतीला यश मिळाले आहे.
आता ती आणखी सहा देशांत सुरु आहे. -
18:58 - 19:00हीच पद्धत.
-
19:00 - 19:05ख्रिस: आपण आपले असामान्य विचार
न थकता जगात सर्वत्र पोहोचवता. -
19:05 - 19:07इतका प्रवास करता.
-
19:07 - 19:11सगळीकडे व्याख्याने देता.
सर्वत्र लोकांना प्रेरणा देता. -
19:11 - 19:16आपल्याला ही ऊर्जा कुठून मिळते?
-
19:16 - 19:17या कार्याचा इतका उत्कट ध्यास,
-
19:17 - 19:20कारण हे काम थकवणारं आहे.
-
19:20 - 19:23मोठ्या समुदायासमोर दिलेले
प्रत्येक व्याख्यान -
19:23 - 19:25शारीरिक दृष्टया थकवून टाकते.
-
19:25 - 19:28तरीही, आपण अजूनही हे करताहात.
-
19:28 - 19:30आपण हे कसे करता?
-
19:31 - 19:36गुडाल: तुम्हांला ठाऊक असेल, मी हट्टी आहे.
मला हार मानणं आवडत नाही. -
19:36 - 19:42मोठाल्या कंपन्यांचे अधिकारी
-
19:42 - 19:43जे जंगले नष्ट करतात,
-
19:43 - 19:50किंवा पूर्वीच्या राष्ट्राध्यक्षांचे
निसर्ग रक्षणाचे नियम -
19:50 - 19:51रद्द करणारे राजकारणी,
-
19:51 - 19:54मी कोणाबद्दल बोलते आहे तुम्ही जाणता.
-
19:54 - 19:56यांच्याविरुद्ध मी लढतच राहणार आहे.
-
19:56 - 20:00वन्यजीवनाविषयी मला काळजी आहे,
तो माझा ध्यास आहे. -
20:00 - 20:03मला निसर्गाचा ध्यास आहे.
-
20:03 - 20:07माझं जंगलांवर प्रेम आहे.
त्यांचा नाश होताना पाहून मला दुःख वाटते. -
20:07 - 20:10आणि मला मुलांविषयी फार आस्था वाटते.
-
20:10 - 20:12त्यांचे भवितव्य आपण हिरावून घेत आहोत.
-
20:12 - 20:14मी हार मानणार नाही.
-
20:14 - 20:19मला वाटते, माझ्याजवळ चांगली जनुके आहेत.
ही देवाची देणगी आहे. -
20:19 - 20:23आणि माझ्याजवळ जी दुसरी देणगी
असल्याचे माझ्या लक्षात आले, -
20:23 - 20:24ती म्हणजे संवाद.
-
20:24 - 20:27मग ते लिहिणे असो किंवा बोलणे.
-
20:27 - 20:29आपल्याला वाटते,
-
20:29 - 20:32असे जगभर फिरून काय होणार?
-
20:32 - 20:35पण दरवेळी मी व्याख्यान देते
-
20:35 - 20:36तेव्हा लोक सांगतात,
-
20:36 - 20:39"मी हार मानली होती.
पण तुम्ही मला प्रेरणा दिलीत. -
20:39 - 20:41आता मी माझा हातभार लावण्याची
प्रतिज्ञा करतो." -
20:41 - 20:46आणि "Roots and Shoots" ही मुलांची मोहीम
आता पासष्ट देशांतून सुरु आहे. -
20:46 - 20:48आणि त्यात वाढ होत आहे.
-
20:48 - 20:49सर्व वयोगट
-
20:49 - 20:52मानवाला, प्राण्यांना, पर्यावरणाला
मदत करणारे प्रकल्प निवडताहेत. -
20:52 - 20:55बाह्या सरसावून कामाला लागले आहेत.
-
20:55 - 20:58त्यांच्या डोळ्यांत एक चमक दिसते.
त्यांना सांगायचं असतं, -
20:58 - 21:00डॉ. जेन, पहा, आम्ही काय करतो आहोत
-
21:00 - 21:02पृथ्वीच्या रक्षणासाठी.
-
21:02 - 21:04त्यांना मी निराश कशी करू?
-
21:04 - 21:07ख्रिस: पृथ्वीच्या भविष्याबद्दल
आपल्याला वाटणारी -
21:07 - 21:09सर्वात मोठी काळजी कोणती?
-
21:09 - 21:12आजच्या आपल्या स्थितीबद्दल वाटणारी
सर्वात मोठी भीती कोणती? -
21:14 - 21:19गुडाल: मला वाटते, आपल्या हातात
फार कमी वेळ असल्याची भीती. -
21:19 - 21:23झालेल्या हानीची भरपाई करण्याची
निदान सुरुवात करण्यासाठी, -
21:23 - 21:26हवामान बदल मंदावण्यासाठी.
-
21:26 - 21:28वेळ संपत आली आहे.
-
21:28 - 21:33लॉकडाऊनच्या काळात जगभरात
काय घडले ते आपण पाहिलेच. -
21:33 - 21:35कोविड-१९ मुळे.
-
21:35 - 21:37शहरांवरचे आकाश स्वच्छ झाले.
-
21:37 - 21:41काही लोकांनी प्रथमच
इतक्या शुद्ध हवेत श्वास घेतला. -
21:41 - 21:44आणि रात्री इतके लखलखणारे
आकाश प्रथमच पाहिले, -
21:44 - 21:47जे यापूर्वी कधीच नीट पाहिले नव्हते.
-
21:47 - 21:49तर मला वाटते,
-
21:49 - 21:52सर्वात मोठी काळजी अशी,
-
21:52 - 21:55की जास्त लोकांना,
-
21:56 - 21:58लोकांना समजते, पण ते कृती करत नाहीत.
-
21:58 - 22:00जास्त लोकांना कृती करायला
प्रेरित कसे करावे? -
22:00 - 22:06गुडाल: नॅशनल जॉग्राफिकने आपल्याविषयी
एक असामान्य चित्रफीत प्रदर्शित केली आहे. -
22:06 - 22:10सहा दशकांच्या आपल्या कार्यावर
प्रकाशझोत टाकणारी. -
22:10 - 22:13तिचे नाव आहे:
"Jane Goodall: The Hope." -
22:14 - 22:16तर, ही कोणती आशा?
-
22:16 - 22:17गुडाल: माझी आशा म्हणजे,
-
22:17 - 22:19माझी सर्वात मोठी आशा म्हणजे तरुणाई.
-
22:19 - 22:22चीनमध्ये लोक सांगतात,
-
22:22 - 22:24"होय, अर्थातच मला
पर्यावरणाविषयी आस्था आहे. -
22:24 - 22:26मी प्राथमिक शाळेत
Roots and Shoots मध्ये होतो." -
22:26 - 22:30Roots and Shoots द्वारे आम्ही
नीतिमूल्यांचा पाठपुरावा करतो आहोत. -
22:30 - 22:35या मुलांना भरपूर उत्साह आहे.
एकदा समस्या समजल्या, -
22:35 - 22:36त्यांच्यात कृती करण्याची क्षमता आहे,
-
22:36 - 22:41ते नद्या स्वच्छ करताहेत.
अतिक्रमण करणाऱ्या प्रजाती काढताहेत. -
22:42 - 22:44त्यांच्यापाशी कितीतरी कल्पना आहेत.
-
22:44 - 22:48आमच्याजवळ विलक्षण बुद्धिमत्तेचे लोक आहेत.
-
22:48 - 22:52त्यांच्या सहयोगाने आम्ही
तंत्रज्ञान विकसित करत आहोत. -
22:52 - 22:55त्यामुळे निसर्गाबरोबर
एकात्मतेने राहता येईल. -
22:55 - 22:57आणि आपल्या वैयक्तिक आयुष्यांत
-
22:57 - 23:01आपल्या रोजच्या कृतींचा परिणाम काय होतो
त्याचा आपण विचार करूया. -
23:01 - 23:03आपण काय विकत घेतो? ते कुठून आले?
-
23:03 - 23:05ते कसे निर्माण झाले?
-
23:05 - 23:08यासाठी पर्यावरणाची हानी झाली का?
प्राण्यांचा छळ झाला का? -
23:08 - 23:10बालमजूर वापरल्यामुळे ते स्वस्त आहे का?
-
23:10 - 23:12नैतिक पर्याय निवडा.
-
23:12 - 23:16पण तुम्ही गरिबीत राहत असाल,
तर तसे करू शकणार नाही. -
23:16 - 23:18सरतेशेवटी, या लोकांजवळ दुर्दम्य आशा आहे.
-
23:18 - 23:21ते अशक्य वाटणाऱ्या प्रश्नांचा सामना करतात
-
23:21 - 23:23आणि हार मानत नाहीत.
-
23:23 - 23:26त्यांना हार मानणं शक्य नसतं.
-
23:26 - 23:29पण काही गोष्टींशी मी लढू शकत नाही.
-
23:29 - 23:32मी भ्रष्टाचाराशी लढू शकत नाही.
-
23:33 - 23:37लष्कराची राजवट आणि हुकूमशहा
यांच्याशी मी लढू शकत नाही. -
23:39 - 23:40मला शक्य आहे तितकेच मी करू शकते.
-
23:40 - 23:44प्रत्येकाने आपल्या कुवतीप्रमाणे वाटा उचलला
-
23:44 - 23:48तर सर्व एकत्र मिळून पूर्णत्वाला येईल
आणि यश मिळेल. -
23:48 - 23:49ख्रिस: आता शेवटचा प्रश्न.
-
23:49 - 23:52अशी एक कल्पना, एक विचार सांगा,
-
23:52 - 23:56जो आज हे व्याख्यान पाहणाऱ्या
प्रत्येकाच्या मनात आपण रुजवू इच्छिता. -
23:56 - 23:58असा कोणता विचार सांगाल?
-
23:58 - 24:02गुडाल: फक्त एवढेच लक्षात ठेवा,
आयुष्याच्या प्रत्येक दिवशी -
24:02 - 24:05तुम्ही पृथ्वीवर परिणाम करत आहात.
-
24:05 - 24:07ते तुम्ही टाळू शकत नाही.
-
24:07 - 24:11अगदी पराकोटीच्या दारिद्र्यात राहत नसाल,
-
24:11 - 24:14तर हा परिणाम कोणत्या प्रकारचा असेल
ते तुम्ही निवडू शकता. -
24:14 - 24:16गरिबीत सुद्धा पर्याय उपलब्ध असतात.
-
24:16 - 24:20पण आपण सधन असलो,
तर आपल्याजवळ जास्त पर्याय असतात. -
24:20 - 24:23आपण सर्वांनी नैतिक पर्याय निवडले,
-
24:23 - 24:26तर आपल्या जगाचा प्रवास योग्य दिशेने होईल
-
24:26 - 24:31आणि ते पतवंडांसाठी सोडून जाताना
इतकं निकृष्ट नसेल. -
24:31 - 24:36मला वाटते, हा सर्वांसाठी संदेश आहे.
-
24:36 - 24:39कारण बऱ्याच लोकांना
काय घडते आहे ते समजते आहे. -
24:39 - 24:41पण त्यांना असहाय वाटते, निराश वाटते.
आणि मग आपण काय करणार, -
24:42 - 24:44म्हणून ते काहीच करत नाहीत.
उदासीन राहतात. -
24:44 - 24:47उदासीनता हा एक मोठा धोका आहे.
-
24:48 - 24:50ख्रिस: डॉ. जेन गुडाल, वा.
-
24:50 - 24:54आपल्या असामान्य आयुष्याबद्दल
मी आपले खूप आभार मानतो. -
24:54 - 24:56आपल्या कार्याबद्दल, आणि
-
24:56 - 24:58आज इथे आमच्याशी इतका वेळ बोलल्याबद्दल.
-
24:58 - 24:59धन्यवाद.
-
24:59 - 25:01गुडाल: धन्यवाद.
- Title:
- आयुष्याच्या प्रत्येक दिवशी आपण पृथ्वीवर परिणाम करत असतो.
- Speaker:
- जेन गुडाल, ख्रिस अँडरसन
- Description:
-
महान आद्यवानरशास्त्रज्ञ डॉ. जेन गुडाल म्हणतात, मानवाचे आयुष्य निसर्ग संरक्षणावर अवलंबून आहे. टेड चे अध्यक्ष ख्रिस अँडरसन यांनी त्यांच्याशी संवाद साधला, त्यावेळी त्यांनी आपल्या सुरुवातीच्या दिवसांत चिंपांझींबरोबर केलेल्या कामाची कहाणी सांगितली. एक माननीय निसर्गतज्ज्ञ ते एक समर्पित कार्यकर्ती हा बदल कसा घडला, ते सांगितले. आणि जगभरातल्या समाजांना त्या निसर्ग रक्षणासाठी कशा प्रकारे सक्षम करत आहेत, तेही सांगितले.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 25:14
Arvind Patil approved Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Arvind Patil accepted Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet | ||
Smita Kantak edited Marathi subtitles for Every day you live, you impact the planet |