Doktorunuza daima sormanız gereken 4 soru

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?" Beyin cerrahı Christer Mjåset, gereksiz tedaviyle ilgili istatistiklerle destekleyerek bu sorunun ve diğer basit soruların tıbbi tedavi ve ameliyat ortamındaki gücünü açıklıyor ve hastaların, ihtiyaç duydukları tedaviyi alabilmeleri için doktorlarıyla nasıl daha iyi iş birliği yapabileceğini anlatıyor.

Ben bir beyin cerrahıyım

ve bugün, benim gibilerinin sizlere
ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.

Birkaç dakika içinde size
nedenini söyleyeceğim.

Fakat ilk önce size
bir hastamdan bahsedeyim.

Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,

genel olarak iyi bir durumdaydı

fakat göğüs kanseri tedavisi için

zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.

Boyun fıtığı vardı

ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan

bir türden acı veriyordu.

Meslektaşlarıma danışmadan önce
MR'ına baktığımda

ameliyat olmasını
teklif etmeyi kararlaştırdım.

Bu tarz boyun operasyonları standarttır
ve çabuk biterler.

Ancak bazı riskler vardır.

Buradan bir kesik açarsınız

soluk borusunun ve yemek borusunun
üzerinden dikkatle geçersiniz

ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.

(Gülüşmeler)

Mikroskobu getirirsiniz,

diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı

omuriliğe zarar vermeden

sinirlere yalnızca milimetreler varken

çıkartmaya çalışırsınız.

Olabilecek en kötü şey
omuriliğin zarar görmesidir.

Bunun sonucunda boyundan aşağısının
tamamen felç olduğu görülebilir.

Bunları hastama anlattığımda
sessizliğe büründü.

Bir süre sonra,

hem benim için hem de kendisi için
aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

(Gülüşmeler)

Tam orada o an ne fark etmiştim
biliyor musunuz?

Gerekli değildi.

Aslına bakarsanız bu kadın gibi
hastalarım geldiklerinde

ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.

Peki bu sefer değişen şey neydi?

Bu sarkıntı çok hassastı.

Henüz hastam konsültasyon odasına
girmeden önce

hakikaten kendimi sinir köklerindeki
sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.

Kabul etmeliyim ki
onu ameliyat etmek istiyordum.

Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!

Ne de olsa ameliyat etmek
işimin en eğlenceli tarafıydı.

(Gülüşmeler)

Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.

Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi
ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.

Parayı ödeyen müşterisiyle
ev hakkında konuşurken

müşterisinin ev üzerinde
bazı kısıtlamalar yapmasındansa

tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.

Yine de her mimar gibi

cerrahların da hastaların gözlerine bakıp

ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü

olduğuna karar vermeleri gerekir.

Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.

Bir de istatistiklere bakalım.

Bademcikler boğazınızın
ardında bulunan iki topakçıktır.

Cerrahi müdahele ile alınabilirler

buna da bademcik ameliyatı denir.

Gördüğünüz grafik
Norveç'teki bazı bölgelerin

bademcik ameliyatlarının
oranını gösteriyor.

Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun
Trondheim bölgesine oranla

Finnmark bölgesinde
bademcik ameliyatı olma şansının

iki kat daha fazla olduğu olacaktır.

İki bölgedeki belirtiler de aynı.

Hiç fark olmamalı ama var.

Bu da bir başka grafik.

Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,

genellikle futbol gibi sporlar esnasında

aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.

Burada gördüğünüz şey
bu sakatlığın ameliyat oranı.

Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının

Stavanger'dekinin beş katı
olduğunu görüyoruz.

Beş katı.

Bu nasıl oluyor?

Møre og Romsdal'daki futbolcular

ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan
daha mı hileli oynuyor dersiniz?

(Gülüşmeler)

Muhtemelen hayır.

Buna bazı bilgiler ekledim.

Şu an ekranda gördüğünüz

açık maviler devlet hastanelerinde
uygulanan işlemleri

ve açık yeşiller özel kliniklerde
uygulanan işlemleri gösteriyor.

Møre og Romsdal'daki özel kliniklere
oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.

Bu bize ne gösteriyor peki?

Hastalara bakması için doktorlara
ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.

Bu kadarla sınır değil.

Son zamanlarda yapılan bir araştırma

normal bir fizyoterapi ile
diz ameliyatları arasında

hiçbir fark olmadığını gösteriyor.

Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki
çoğu ameliyat önlenebilirmiş,

Stavanger'da bile.

Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?

Dünyadaki çoğu hastalığın
belirtileri standart olsa bile

lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla

özellikle Batı dünyasında.

Bazı insanlar ihtiyaçları olan
tedaviyi alamıyorlar

fakat o insanlardan daha fazlası da
gerektiğinden çok tedavi alıyor.

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.

Meslektaşlarım daha önce bu soruyu
hiç duymadıklarını söylüyorlar.

Bir de şöyle düşünelim,

bu soruyu bir doktora soracak olsanız

ne sıklıkla "hayır" kelimesini
duyarsınız sizce?

Araştırmacılar bunu inceledi

ve nereye giderseler gitsinler
"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.

Oran da %30.

Bu demek oluyor ki doktorunuz,
önerdiği her on şeyden üçünde

size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.

Bunun nedeninin ne olduğunu
iddia ediyorlar biliyor musunuz?

Hasta baskısı.

Yani bir başka deyişle, siz.

Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.

Bir arkadaşım tıbbi
bir tavsiye için bana gelmişti.

Sporla uğraşan bir çocuktu,

kışın kros kayağı yapar

yazın da koşardı.

Yavaş koşu yaptığında sırtında
derin bir acı hissettiğini söyledi.

Acısı koşuyu bıraktıracak derecede
çoğalmıştı hatta.

Muayene ettim, sorular sordum

ve anladım ki büyük ihtimalle
omurgasının alt tarafında

dejenere olmuş disk vardı.

Her kasıldığında acı veriyordu.

Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.

Yapacak bir şey yoktu

bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında
daha seçici olmalısın,

bazı aktiviteler senin için iyi,
bazıları kötü olabilir."

Cevabı şuydu:

"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."

"Neden MR çekirmek istiyorsun?"

"İş sigortam sayesinde
ücretsiz çektirebilirim."

"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı.
"asıl sebebi bu olamaz."

"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda
olduğunu görmek iyi olacak."

"Ne zamandan beri çekilen MR'ları
yorumluyorsun sen?" dedim.

(Gülüşmeler)

"Bana inan, taramaya falan
ihtiyacın yok senin."

"Ama yani," dedi

bir süre sonra devam etti,
"ya kansersem?"

(Gülüşmeler)

Taramasını aldı, tabii ki.

İş sigortası sayesinde
meslektaşlarımdan birini gördü,

o da dejenere olmuş diskten
ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;

arkadaşımın yüzmeye devam etmesi
ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.

Bir zaman sonra arkadaşımla
karşılaştım ve bana dedi ki

"En azından bunun ne olduğunu
artık biliyorum."

Size bir soru sorayım o zaman.

Bu odadaki semptomları aynı olan herkes
MR çektirseydi ne olurdu?

Ya da Norveç'teki ara sıra
sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?

MR sırası bekleyen hasta sayısı
dört katına çıkardı, belki daha da fazla

ve siz belki de gerçekten kanser olan
birinin sırasını almış olurdunuz.

O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der

ancak anlayışlı bir hasta da bazen

teşhis konulma ya da tedavi edilme
imkânını geri çevirir.

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

Bu soruyu sormak
size zor geliyor olabilir.

Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar

bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.

(Gülüşmeler)

Doktor sizin hakkınızda
ne karar verdiyse o olurdu.

Şu an pratisyen doktor olan
bir meslektaşım

küçük bir kızken verem hastalığının
tedavi edilmesi için altı aylığına

bir sağlıkevine gönderilmiş.

Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.

Büyüdüğünde öğrenmiş ki

verem hastalığı için yaptırdığı
tüm testler negatif çıkmış.

Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden
sağlıkevine göndermiş.

Kimse doktora karşı çıkmaya
ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.

Ebeveynleri bile.

Günümüzde, Norveç sağlık bakanı

hasta sağlık hizmetleri
hakkında konuşuyor.

Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında
doktora danışmak zorunda.

Bu büyük bir ilerleme.

Fakat bu sizin üzerinize de
oldukça çok sorumluluk yüklüyor.

Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız

ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında
fikirleşmelisiniz.

Öyleyse bir daha muayenehanede
bulunduğunuzda

sizden doktorunuza
şu soruyu sormanızı istiyorum:

"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda

cevabım hayır olurdu

ama bazen ameliyat etmek de
gerekli olabilir.

"Peki ameliyatın riskleri ne?"

Hastaların %5-10'u
acılarının kötüleştiğini söylüyor.

Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise

enfeksiyon ya da kanama oluyor

bunun sonucunda ise yeniden
ameliyat olmaları gerekiyor.

Hastaların %0,5'inde
kalıcı ses kısıklığı görülüyor

ve bir kısmı kollarında
hatta bacaklarını kullanmada

işlevsizlik görülüyor.

"Doktor, başka seçenekler var mı?"

Evet var, dinlenin
ve bir süre fizyoterapi alın.

Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.

"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"

Bunu önermiyoruz

ama yapmazsanız bile
küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.

Dört tane soru.

Basit sorular.

Bunları, bize yardım edecek
bir alet çantası gibi görün.

Bu gerçekten gerekli mi?

Riskler neler?

Başka seçenekler de var mı?

Hiçbir şey yapmazsam ne olur?

Bu soruları, doktorunuz
sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,

reçeteye antibiyotik yazdığında

ya da ameliyat önerdiğinde sorun.

Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla

her beş kişiden biri, yani %20'si,

ne yapılması gerektiği hakkındaki
fikirlerini değiştiriyorlar.

Bunu yaparak sadece hayatınızı
kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak

aynı zamanda tüm sağlık sektörünün

sizin kararınızdan
faydalanmasını sağlayacaksınız.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)