Return to Video

Vier vragen die altijd aan je arts moet stellen

  • 0:01 - 0:03
    Ik ben een neurochirurg
  • 0:03 - 0:07
    en ik ben hier om je te vertellen
    dat mensen zoals ik je hulp nodig hebben.
  • 0:08 - 0:10
    Over enkele ogenblikken
    zal ik je vertellen hoe.
  • 0:10 - 0:14
    Ik zal beginnen met je te vertellen
    over een patiënt van mij.
  • 0:14 - 0:17
    Ze was een vrouw van in de 50,
  • 0:17 - 0:19
    in redelijk goede conditie,
  • 0:19 - 0:21
    die al een paar keer
    in het ziekenhuis gelegen had
  • 0:21 - 0:25
    voor curatieve behandeling
    van borstkanker.
  • 0:26 - 0:29
    Ze had een verzakking
    van een tussenwervelschijf opgelopen
  • 0:29 - 0:31
    waardoor ze hevige pijn had
  • 0:31 - 0:34
    die uitstraalde
    naar haar rechterarm.
  • 0:35 - 0:38
    Ik bekeek haar MRI-scan voor het consult
  • 0:38 - 0:40
    en besloot een operatie voor te stellen.
  • 0:40 - 0:45
    Nekoperaties als deze
    zijn gestandaardiseerd en snel uitgevoerd.
  • 0:45 - 0:47
    Maar ze hebben wel een risico.
  • 0:47 - 0:49
    Je maakt hier een incisie
  • 0:49 - 0:52
    en je ontleed voorzichtig
    voorbij de luchtpijp,
  • 0:52 - 0:53
    de slokdarm,
  • 0:53 - 0:57
    en je probeert niet
    in de halsslagader te snijden.
  • 0:57 - 0:58
    (Gelach)
  • 0:58 - 1:00
    Dan pak je de microscoop
  • 1:00 - 1:02
    en verwijdert voorzichtig
    de wervel en de verzakking
  • 1:02 - 1:04
    in het zenuwkanaal,
  • 1:04 - 1:06
    zonder het merg en
    de zenuwwortel te beschadigen
  • 1:06 - 1:08
    die daar slechts millimeters onder liggen.
  • 1:08 - 1:11
    In het slechtste geval
    is er schade aan het ruggenmerg,
  • 1:11 - 1:15
    wat kan leiden tot verlamming
    vanaf de nek naar beneden.
  • 1:17 - 1:19
    Toen ik dit uitlegde
    aan de patiënt werd ze stil.
  • 1:19 - 1:20
    En na een ogenblik
  • 1:20 - 1:24
    sprak ze een paar belangrijke woorden,
    voor mij en voor haar.
  • 1:26 - 1:29
    "Dokter, is dit echt noodzakelijk?"
  • 1:29 - 1:31

    (Gelach)
  • 1:32 - 1:35
    Weet je wat ik me
    op dat moment realiseerde?
  • 1:35 - 1:37
    Dat was het niet.
  • 1:38 - 1:41
    Sterker nog, als ik patiënten
    zoals deze vrouw zie,
  • 1:41 - 1:43
    adviseer ik normaal geen operatie.
  • 1:44 - 1:46
    Waarom deed ik dat deze keer wel?
  • 1:47 - 1:49
    Het zit zo.
  • 1:49 - 1:51
    Deze verzakking was zo kwetsbaar
  • 1:51 - 1:55
    dat ik al voor me zag hoe ik het
    uit het zenuwkanaal zou trekken
  • 1:55 - 1:57
    voordat ze de spreekkamer binnenkwam.
  • 1:58 - 2:01
    Ik moet toegeven
    dat ik haar wilde opereren.
  • 2:01 - 2:03
    Ik zou haar heel graag willen opereren.
  • 2:03 - 2:07
    Opereren is het leukste
    onderdeel van mijn baan.
  • 2:07 - 2:10
    (Gelach)
  • 2:11 - 2:13
    Je kent dit gevoel vast wel.
  • 2:13 - 2:16
    Mijn buurman is architect en vertelt
    dat hij het liefste gewoon gaat zitten
  • 2:16 - 2:18
    en huizen tekent en ontwerpt.
  • 2:18 - 2:19
    Dat doet hij veel liever
  • 2:20 - 2:23
    dan praten met de klant
    die voor het huis betaalt
  • 2:23 - 2:26
    en die hem misschien zelfs
    beperkingen oplegt.
  • 2:27 - 2:28
    Zoals elke architect
  • 2:28 - 2:31
    moet elke chirurg
    zijn patiënt in de ogen kijken.
  • 2:31 - 2:33
    Samen met de patiënt
  • 2:33 - 2:37
    moet hij beslissen wat het beste is
    voor de persoon die de operatie ondergaat.
  • 2:38 - 2:40
    Dat klinkt misschien makkelijk.
  • 2:40 - 2:42
    Maar laten we eens naar de cijfers kijken.
  • 2:44 - 2:47
    De amandelen zijn de twee bultjes
    achterin je keel.
  • 2:47 - 2:50
    Ze kunnen operatief verwijderd worden;
  • 2:50 - 2:52
    dit heet een tonsillectomie.
  • 2:52 - 2:55
    Op deze grafiek staat hoe vaak
    een tonsillectomie uitgevoerd wordt
  • 2:55 - 2:57
    in verschillende regio's in Noorwegen.
  • 2:57 - 3:03
    Het valt op dat de kans
    twee keer zo groot is dat je kind --
  • 3:03 - 3:05
    want dit gaat over kinderen --
  • 3:05 - 3:08
    in Finnmark een tonsillectomie
    krijgt dan in Trondheim.
  • 3:09 - 3:12
    De indicaties zijn
    in beide regio's hetzelfde.
  • 3:12 - 3:15
    Er zou geen verschil moeten zijn,
    maar dat is er wel.
  • 3:15 - 3:16
    Hier is nog een grafiek.
  • 3:16 - 3:18
    De meniscus helpt de knie stabiliseren
  • 3:18 - 3:21
    en kan acuut scheuren of versplinteren,
  • 3:21 - 3:23
    vaak tijdens sporten zoals voetbal.
  • 3:24 - 3:27
    Hier zie je het aantal operaties
    voor deze aandoening.
  • 3:27 - 3:31
    Je ziet dat het aantal operaties
    in Møre og Romsdal
  • 3:31 - 3:35
    vijf keer hoger ligt dan
    het aantal operaties in Stavanger.
  • 3:35 - 3:37
    Vijf keer.
  • 3:37 - 3:38
    Hoe kan dit voorkomen?
  • 3:38 - 3:40
    Hebben de spelers in Møre og Romsdal
  • 3:40 - 3:43
    ruwer gevoetbald dan elders in het land?
  • 3:43 - 3:44
    (Gelach)
  • 3:45 - 3:46
    Waarschijnlijk niet.
  • 3:47 - 3:49
    Ik heb wat informatie toegevoegd.
  • 3:49 - 3:51
    Nu zie je het aantal operaties uitgevoerd
  • 3:51 - 3:53
    in openbare ziekenhuizen in het blauw
  • 3:54 - 3:57
    en in het lichtgroen
    de operaties in privéklinieken.
  • 3:57 - 4:00
    Er is veel activiteit in de privéklinieken
  • 4:00 - 4:02
    in Møre og Romsdal, of niet?
  • 4:02 - 4:04
    Wat toont dit aan?
  • 4:04 - 4:08
    Een mogelijke economische motivatie
    om de patiënten te behandelen.
  • 4:09 - 4:10
    En er is meer.
  • 4:12 - 4:15
    Recent onderzoek naar het verschil
    in resultaat van de behandeling
  • 4:15 - 4:19
    tussen reguliere fysiotherapie
    en knie-operaties --
  • 4:19 - 4:20
    er is geen verschil.
  • 4:20 - 4:24
    Wat betekent dat de meeste
    van de uitgevoerde operaties
  • 4:24 - 4:26
    op de grafiek die ik zojuist liet zien,
  • 4:26 - 4:29
    vermeden hadden kunnen worden,
    zelfs in Stavanger.
  • 4:30 - 4:32
    Wat probeer ik je te vertellen?
  • 4:32 - 4:36
    Zelfs al zijn de meeste indicaties
    voor behandelingen
  • 4:36 - 4:39
    wereldwijd gestandaardiseerd,
  • 4:39 - 4:43
    dan nog is er onnodig veel variatie
    in beslissingen over behandelingen,
  • 4:43 - 4:45
    vooral in de westerse wereld.
  • 4:46 - 4:49
    Sommige mensen krijgen niet
    de behandeling die ze nodig hebben,
  • 4:49 - 4:53
    maar nog veel meer van jullie
  • 4:53 - 4:54
    worden overbehandeld.
  • 4:57 - 4:59
    "Dokter, is dit echt noodzakelijk?"
  • 4:59 - 5:02
    Die vraag heb ik maar een keer
    in mijn carrière gehoord.
  • 5:02 - 5:06
    Mijn collega's zeggen dat nog geen patiënt
    hen dit heeft gevraagd.
  • 5:07 - 5:09
    Laten we dit eens omdraaien.
  • 5:09 - 5:12
    Hoe vaak denk je dat je
    'nee' krijgt te horen van een arts
  • 5:12 - 5:14
    als je deze vraag stelt?
  • 5:14 - 5:16
    Onderzoekers hebben dit bestudeerd
  • 5:16 - 5:19
    en hebben even vaak 'nee' gehoord
  • 5:19 - 5:20
    waar ze ook waren.
  • 5:20 - 5:22
    Ongeveer 30 procent.
  • 5:22 - 5:26
    Wat betekent dat drie van de 10 keer
  • 5:26 - 5:29
    je arts iets voorschrijft of voorstelt
  • 5:29 - 5:32
    dat compleet overbodig is.
  • 5:35 - 5:37
    Weet je wat ze aangeven
    dat hier de reden voor is?
  • 5:38 - 5:39
    Druk vanuit de patiënt.
  • 5:41 - 5:42
    Met andere woorden: jij.
  • 5:43 - 5:45
    Jij wilt dat er iets gedaan wordt.
  • 5:47 - 5:49
    Een vriend kwam naar me toe
    voor medisch advies.
  • 5:49 - 5:50
    Dit is een sportieve man
  • 5:50 - 5:54
    die vaak gaat langlaufen in de winter
  • 5:54 - 5:56
    en hardlopen in de zomer.
  • 5:56 - 6:00
    Hij had nu heel veel rugpijn
    als hij ging hardlopen.
  • 6:00 - 6:02
    Zoveel dat hij ermee gestopt is.
  • 6:03 - 6:06
    Ik deed een medisch onderzoek
    en stelde uitgebreide vragen.
  • 6:06 - 6:10
    Ik kwam erachter dat hij waarschijnlijk
    slijtage in een ruggenwervel had
  • 6:10 - 6:12
    in zijn onderrug.
  • 6:12 - 6:14
    Als er spanning op kwam, deed het zeer.
  • 6:16 - 6:18
    Hij was al gaan zwemmen
    in plaats van hardlopen.
  • 6:18 - 6:21
    Er was niets aan te doen,
    dus vertelde ik hem:
  • 6:21 - 6:23
    "Je moet selectiever zijn
    wat betreft je training.
  • 6:23 - 6:25
    Sommige activiteiten zijn goed voor je
  • 6:25 - 6:27
    en sommige niet."
  • 6:28 - 6:29
    Zijn reactie was:
  • 6:30 - 6:32
    "Ik wil een MRI van mijn rug."
  • 6:34 - 6:35
    "Waarom wil je een MRI?"
  • 6:36 - 6:39
    "Het wordt vergoed
    door de verzekering via mijn werk."
  • 6:40 - 6:43
    "Kom op," zei ik --
    hij was tenslotte ook mijn vriend.
  • 6:43 - 6:45
    "Dat is niet de echte reden."
  • 6:45 - 6:49
    "Ik denk dat het goed is
    om te kijken hoe slecht het er uit ziet."
  • 6:51 - 6:54
    "Sinds wanneer kan jij
    MRI-scans lezen?" zei ik.
  • 6:54 - 6:56
    (Gelach)
  • 6:56 - 6:58
    "Vertrouw me maar.
  • 6:58 - 7:00
    Je gaat geen scan nodig hebben."
  • 7:01 - 7:03
    "OK," zei hij,
  • 7:03 - 7:06
    en na een tijdje ging hij verder:
    "Het zou kanker kunnen zijn."
  • 7:06 - 7:08
    (Gelach)
  • 7:08 - 7:10
    Hij kreeg natuurlijk de scan.
  • 7:11 - 7:14
    Dankzij de verzekering van zijn werk
    kon hij een van mijn collega's zien
  • 7:14 - 7:17
    die hem vertelde
    over de slijtage aan zijn wervel,
  • 7:17 - 7:18
    dat er niets aan te doen was
  • 7:18 - 7:22
    en dat hij moest blijven zwemmen
    en stoppen met hardlopen.
  • 7:24 - 7:26
    Ik sprak hem weer
    na een tijdje en hij zei:
  • 7:26 - 7:28
    "Nu weet ik ten minste wat het is."
  • 7:29 - 7:30
    Ik wil jullie een vraag stellen.
  • 7:30 - 7:34
    Wat als jullie allemaal deze symptomen
    hadden en een MRI kregen?
  • 7:34 - 7:37
    Wat als alle inwoners van Noorwegen
  • 7:37 - 7:41
    een MRI kregen als ze
    af en toe rugpijn hadden?
  • 7:42 - 7:46
    De wachtlijst voor een MRI
    zou op zijn minst verviervoudigen.
  • 7:46 - 7:49
    Jullie zouden de plaats
    op die wachtlijst innemen
  • 7:49 - 7:51
    van iemand die wel echt kanker had.
  • 7:52 - 7:55
    Een goede arts zegt soms 'nee'.
  • 7:56 - 8:01
    Een verstandige patiënt slaat soms
    ook de mogelijkheid af
  • 8:01 - 8:03
    om een diagnose of behandeling te krijgen.
  • 8:05 - 8:08
    "Dokter, is dit echt noodzakelijk?"
  • 8:08 - 8:12
    Dit kan een moeilijke
    vraag zijn om te stellen.
  • 8:12 - 8:17
    50 jaar geleden zou men dit zelfs
    onbeleefd gevonden hebben.
  • 8:17 - 8:18
    (Gelach)
  • 8:18 - 8:20
    Als de dokter had besloten
    wat hij met je ging doen,
  • 8:20 - 8:22
    dan was dat wat er gebeurde.
  • 8:24 - 8:26
    Een collega van me die nu huisarts is,
  • 8:26 - 8:31
    heeft als kind zes maanden lang
    in een tuberculosesanatorium gewoond.
  • 8:31 - 8:33
    Dit was zeer traumatisch voor haar.
  • 8:34 - 8:36
    Ze kwam er als volwassene achter
  • 8:36 - 8:40
    dat haar tuberculosetests
    al die tijd negatief waren.
  • 8:40 - 8:44
    De arts had haar daar slechts op basis van
    een vermoeden naartoe gestuurd.
  • 8:44 - 8:49
    Niemand had gedurfd of zelfs overwogen
    om hem daarmee te confronteren.
  • 8:49 - 8:51
    Zelfs haar ouders niet.
  • 8:52 - 8:55
    Tegenwoordig spreekt de Minister
    van Gezondheid van Noorwegen
  • 8:55 - 8:58
    over de gezondheidszorg voor patiënten.
  • 8:59 - 9:03
    De patiënt moet advies krijgen
    van de arts over wat hij kan doen.
  • 9:04 - 9:06
    Dit duidt op een grote vooruitgang.
  • 9:06 - 9:10
    Maar het legt ook meer
    verantwoordelijkheid bij jou.
  • 9:10 - 9:13
    Jij moet naast de arts gaan zitten
  • 9:13 - 9:15
    en samen met hem beslissen
    welke richting jullie uitgaan.
  • 9:15 - 9:19
    De volgende keer
    dat je in de spreekkamer zit,
  • 9:19 - 9:21
    wil ik dat je vraagt:
  • 9:21 - 9:24
    "Dokter, is dit echt noodzakelijk?"
  • 9:24 - 9:27
    In het geval van mijn vrouwelijke patiënt
  • 9:27 - 9:29
    zou het antwoord 'nee' zijn,
  • 9:29 - 9:32
    al zou een operatie wel verdedigbaar zijn.
  • 9:32 - 9:37
    "Dokter, wat zijn de risico's
    die aan deze operatie kleven?"
  • 9:37 - 9:43
    Bij vijf tot tien procent van de patiënten
    zullen de pijnklachten verergeren.
  • 9:43 - 9:45
    Bij een tot twee procent van de patiënten
  • 9:45 - 9:48
    zal de wond gaan ontsteken
    of zelfs opnieuw gaan bloeden
  • 9:48 - 9:51
    waardoor nog een operatie nodig is.
  • 9:52 - 9:56
    0,5 procent van de patiënten
    zal permanent schor zijn
  • 9:56 - 9:57
    en een aantal,
    maar nog steeds een aantal
  • 9:57 - 10:02
    zal hun armen of zelfs hun benen
    minder goed kunnen gebruiken.
  • 10:03 - 10:06
    "Dokter, zijn er andere mogelijkheden?"
  • 10:06 - 10:10
    Ja, door een periode
    van rust en fysiotherapie
  • 10:10 - 10:12
    zou je helemaal beter kunnen worden.
  • 10:13 - 10:16
    "En wat gebeurt er
    als ik helemaal niets doe?"
  • 10:16 - 10:17
    Dat raad ik niet aan,
  • 10:17 - 10:20
    maar zelfs dan is er
    een kleine kans dat je beter wordt.
  • 10:21 - 10:22
    Vier vragen.
  • 10:23 - 10:24
    Simpele vragen.
  • 10:24 - 10:29
    Zie deze maar als je nieuwe
    gereedschapskist om ons te helpen.
  • 10:29 - 10:30
    Is dit echt noodzakelijk?
  • 10:30 - 10:32
    Wat zijn de risico's?
  • 10:32 - 10:34
    Zijn er andere mogelijkheden?
  • 10:34 - 10:37
    Wat gebeurt er als ik niets doe?
  • 10:37 - 10:41
    Stel deze vragen als je arts
    een MRI wil laten maken,
  • 10:41 - 10:44
    als hij antibiotica voorschrijft
  • 10:44 - 10:46
    of een operatie voorstelt.
  • 10:46 - 10:48
    We weten dankzij onderzoek
  • 10:48 - 10:51
    dat een op de vijf van jullie, 20 procent,
  • 10:51 - 10:54
    je mening daardoor aan zal aanpassen.
  • 10:55 - 10:58
    Daardoor wordt je leven niet alleen
  • 10:58 - 11:02
    een heel stuk makkelijker
    en waarschijnlijk zelfs beter,
  • 11:02 - 11:04
    maar de hele gezondheidszorg
  • 11:04 - 11:07
    zal baat hebben bij jouw beslissing.
  • 11:07 - 11:09
    Dank je wel.
  • 11:09 - 11:12
    (Applaus)
Title:
Vier vragen die altijd aan je arts moet stellen
Speaker:
Christer Mjåset
Description:

"Dokter, is dit echt noodzakelijk?" Met ondersteuning van schokkende statistieken over overbehandeling legt neurochirurg Christer Mjåset uit wat de kracht is van deze en andere simpele vragen op het gebied van medische behandelingen en operaties -- en hij vertelt hoe patiënten beter kunnen samenwerken met artsen om de zorg te krijgen die ze nodig hebben.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:25

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.