8 mẹo xác minh tin giả

Chúng tôi đã dành ra cả năm qua trao đổi với các nhà báo và các nhà xác minh thông tin trên cả nước về cách họ giải quyết những thông tin giả. Đây là 8 mẹo mà bạn có thể sử dụng trên cả điện thoại và máy tính để giúp bạn kiểm tra các thông tin bạn thấy trên dòng thời gian của mình.

Tôi là Hari Sreenivasan.
Đây là với Take on Fake,

nơi vạch trần những điều bạn đã
nhìn thấy hay chia sẻ trên mạng.

Chúng tôi đã dành cả năm ngoái

trao đổi với các nhà báo và nhà xác minh
dữ liệu khắp cả nước

về cách họ xử lý khi thông tin sai lệch
bị truyền đi nhanh chóng.

Họ đã chia sẻ với chúng tôi
rất nhiều mẹo và công cụ

không chỉ giúp ích cho họ mà
còn có thể có ích cho bạn nữa.

Đây là 8 bước bạn có thể áp dụng,

bất kể là trên điện thoại hay laptop

giúp những thông tin bạn đọc được
trên tường trở nên hợp lý hơn.

Nắm được sự khác nhau giữa
misinformation và disinformation

Trước hết là phải hiểu được
sự khác nhau giữa hai từ này.

Có thể bạn đã nhìn và nghe thấy
chúng rất nhiều

trong những năm gần đây.

Misinformation là việc thông tin sai lệch
được lan truyền

bất kể là có chủ ý nhằm
đánh lừa hay không.

Ngược lại, Disinformation là thông tin
được tạo ra nhằm đánh lừa bạn.

Có thể là câu chuyện nhằm
bẻ hướng thao túng

hoặc hoàn toàn là tin bịa đặt.

Disinformation được tạo ra là
nhằm để tuyên truyền.

Bây giờ thì bạn đã biết về
các loại thông tin xấu,

vậy khi bắt gặp chúng thì
bạn có thể làm gì?

Kiềm chế phản ứng cảm xúc của bạn.

Mạng xã hội được thiết kế nhằm thu hút
phản ứng quá khích từ bạn

bất kể là điều khiến bạn
thích thú hay yêu mến,

khiến cho bạn khóc hay cảm thấy tức giận.

Nếu bạn đang lướt mạng xã hội

và bạn nhìn thấy một điều gì đó
đặc biệt thu hút,

bạn cảm thấy nó rất đúng đắn,

bạn thấy như thể điều đó đang
củng cố cho những suy nghĩ của bạn.

Nên xem đây là dấu hiệu cảnh báo
rằng thông tin đó có vấn đề.

Thường thì những dữ kiện được
đưa ra mà bạn cảm thấy

có vẻ hợp lý và đúng đắn nhất,
thực ra lại là sai.

Tìm những dấu hiệu cảnh báo
trong chính những bài đăng.

Cách nào để bạn nhận ra
có gì đó không đúng?

Thật ra có nhiều dấu hiệu để lật tẩy

một bài đăng không có logic

bạn có thể nhìn ra được mà không cần
phải từ bỏ mạng xã hội

Nếu bạn nhìn thấy hàng đống những hashtag,

hãy ngẫm nghĩ xem-bài đăng này
đang muốn nhắm tới ai?

Đối tượng nào mà bài đăng đang
cố gắng tiếp cận?

Ngay lập tức chúng tôi cảm thấy hoài nghi

bởi khi nhìn thấy hàng đống những hashtag

thật dễ để nhận ra rằng có
ai đó đang cố gắng

nhanh chóng lan truyền điều gì đó

Thậm chí bạn có thể dễ dàng nhận ra
vài hashtag QAnon ở đây

vốn là một thứ ngoài lề,

nay là thuyết âm mưu theo
chủ nghĩa dân túy.

Vậy nên ngay lập tức có thể
nhận ra được rằng

có gì đó không đúng ở đây.

Tiếp theo, bài đăng có thể đã
bị gắn cờ sẵn.

Hầu hết các nền tảng mạng xã hội làm việc
với các bên xác minh thông tin

cho phép họ gắn nhãn lên

bài đăng sai sự thật, gây hiểu lầm hoặc
không được đặt trong đúng ngữ cảnh.

Mở một cửa sổ mới.

Một cửa sổ mới luôn được những nhà
xác minh thông tin tin dùng.

Trao đổi với rất nhiều nhà báo,

họ đều có cùng một điểm chung

hãy nhìn vào số lượng những cửa sổ này đi.

Khi mở một cửa sổ mới,

bạn nên bắt đầu với công cụ
tìm kiếm trên mạng.

Tìm kiếm từ khóa cho bạn biết

thông tin đó được bắt nguồn từ đâu,

bạn cũng có thể tham khảo chéo
với các nguồn khác,

và biết được thông tin mà bạn nhìn thấy

đã được xác minh, làm sáng tỏ hay chưa.

Tìm hiểu về website.

Thỉnh thoảng các bài đăng mạng xã hội
sẽ dẫn link đến một website.

Trong trường hợp đó,

bạn có thể biết được mức độ
đáng tin cậy của nguồn tin

chỉ việc bỏ một chút công sức
tìm hiểu thôi.

Bạn hãy dành thời gian tìm hiểu về
website một cách kĩ nhất có thể

trước khi chia sẻ điều gì.

Hãy truy cập website và tìm đọc
mục "About" của họ.

Nếu không có nhiều thông tin hiển thị,

hoặc có lỗi sai chính tả,
hoặc khá là chung chung,

thì đây có thể là dấu hiệu

chỉ ra website này không đáng tin cậy.

Thử một trong những công cụ sau

Các nhà báo sử dụng rất nhiều
nguồn miễn phí và tuyệt vời

để giúp họ hiểu hơn về
một mẩu tin tức.

Thấy một bức ảnh đáng ngờ?

Bắt đầu với Tìm kiếm ngược bằng hình ảnh.

Công cụ này là nơi mà bạn có thể
đặt câu hỏi trên Internet,

bất kể là Google hay công cụ
tìm kiếm khác,

"Đã từng có bài đăng nào được
đăng tải trước đó

mà có thumbnail giống vầy?
Liệu có tìm được trên mạng không?"

Với những website đáng ngờ,
hãy dùng Whois.

Công cụ tìm kiếm này cho bạn biết được
ai là người đăng kí tên miền

và website được tạo từ khi nào.

Nếu một website được tạo cùng thời điểm

với bài đăng đang được lan truyền,

đây có thể xem là một hồi chuông
báo động cho bạn.

Chuẩn bị tinh thần cho những
tin tức nóng hổi

Tin tức đáng tin cậy cần thời gian,
nhưng khi có tin mới,

thông tin được lan truyền còn
nhanh hơn cả sự thật.

Vậy bạn có thể làm gì để đảm bảo

rằng mình đang nắm được thông tin
chính xác và kịp thời?

Tôi nghĩ sẽ rất hữu ích nếu từng cá nhân

tạo cho mình một danh sách bao gồm
những nhà báo khác nhau

để bạn có thể theo dõi họ khi có
những thông tin nóng hổi.

Tự xây dựng một nhóm các chuyên gia

uy tín, được công nhận mà bạn tin tưởng.

Bằng cách này, bạn có thể nhận ra những
điều mà bạn định chia sẻ

thật ra lại là điều bạn không nên.

Chính xác là như vậy

Tìm kiếm sự trợ giúp

Nếu thông tin bạn nhìn thấy
cần được xác minh,

hãy liên hệ ngay với chuyên gia uy tín

và nhờ họ kiểm tra thông tin giúp bạn.

Chúng tôi chắc chắn cũng cần sự giúp đỡ
từ phía cộng đồng,

bằng việc gắn cờ giúp các chuyên gia

Chúng tôi có email và các tài khoản
mạng xã hội,

nếu mọi người có thắc mắc,
chúng tôi luôn sẵn lòng hỗ trợ.

Có nhiều chuyện xảy ra trong 2020.

Dường như mỗi ngày đều có
tin tức mới nóng hổi,

đi kèm với đó là những thông tin sai lệch
hoặc bịa đặt hoàn toàn .

Ai ai cũng đều cảm thấy mệt mỏi.

Do đó chúng tôi thấy đặc biệt biết ơn

tất cả những nhà báo chúng tôi trao đổi
đã làm việc chăm chỉ.

Chúng tôi chỉ đề cập được một phần của
vấn đề thông qua 10 tập phát sóng,

nhưng các chuyên gia họ đã giải quyết
hàng ngàn trường hợp.

Ngả mũ thán phục tất cả những ai ngoài kia

đang làm công việc kiểm tra nguồn tin,
xác minh sự thật,

và vạch trần những luận điệu sai trái.

Hẹn gặp lại bạn.
Đừng lan truyền tin giả.

Hãy thành thật.

Tôi là Hari Sreenivasan và đây là
Take on Fake.

Cảm ơn đã tham gia cùng chúng tôi

Chương trình có lẽ sẽ ngừng lại một lúc,

hi vọng bạn luôn xác minh dữ kiện
trong khoảng thời gian này.

Kiểm tra mục Miêu tả để biết thêm
các công cụ

giúp cho bạn theo đuổi được sự thật.