Yalan Haberleri Çürütmek için 8 İpucu
-
0:00 - 0:01Merhaba, ben Hari Sreenivasan.
-
0:01 - 0:02Sosyal medyada görüp, hatta paylaştığınız
-
0:02 - 0:06bazı iddiaları çürüteceğimiz Take on Fake'e hoş geldiniz.
-
0:06 - 0:08Geçtiğimiz yılı tüm ülkeden gazeteciler ve doğruluk kontrolcülerle
-
0:08 - 0:11internette yayılan yanlış bilgilerle nasıl
-
0:11 - 0:14başa çıktıklarını konuşarak geçirdik.
-
0:14 - 0:17Bizlerle sadece onlar için değil, sizin için de
-
0:17 - 0:20yararlı olacak bilgiler ve araçlar paylaştılar.
-
0:20 - 0:22İşte, telefonunuzda ya da bilgisayarınızda olsun
-
0:22 - 0:24ana sayfanızda gördüğünüz
-
0:24 - 0:27bilgileri anlayabileceğiniz 8 ipucu.
-
0:27 - 0:31Yanlış haber ile yalan haberin farkını bilin.
-
0:31 - 0:35Her şeyden önce bu iki kelimenin farkını anlamak önemli.
-
0:36 - 0:38Muhtemelen bu sözleri geçtiğimiz yıllarda
-
0:38 - 0:39çokça duydunuz ya da gördünüz.
-
0:39 - 0:42Yanlış haber, amaç ya da aldatmaca
-
0:42 - 0:46olmaksızın yayılan asılsız haberdir.
-
0:46 - 0:50Öte yandan, yalan haber sizi kandırmak için hazırlanmıştır.
-
0:50 - 0:52Çarpıtılmış bir anlatım ya da tamamen
-
0:52 - 0:54uydurulmuş bilgiler olabilir.
-
0:54 - 0:57Yalan haber basit bir propagandadır.
-
0:57 - 1:00Şimdi sahte bilgilerin türlerini bildiğinize göre,
-
1:00 - 1:03onlara denk geldiğinizde ne yapabilirsiniz?
-
1:03 - 1:05Duygusal tepkinizi kontrol edin.
-
1:05 - 1:09Sosyal medya, sizden beğendiğiniz
-
1:09 - 1:11sevdiğiniz, ağlayacağınız, güleceğiniz ya da
-
1:11 - 1:14sinirleneceğiniz büyük bir tepki almak için tasarlanmıştır.
-
1:14 - 1:16Eğer sosyal medyada geziniyorsanız
-
1:16 - 1:19ve size hitap eden bir şey, doğru olduğunu
-
1:19 - 1:21hissettiğiniz bir şey gördüyseniz
-
1:21 - 1:26ve "Evet bu gerçekten düşündüğüm şeyi yansıtıyor" diyorsanız
-
1:26 - 1:29bu sizin için sorgulanabilecek bir şey olduğunu bir işareti olmalıdır.
-
1:29 - 1:33Çoğu zaman en doğrusu gibi hissettiğiniz
-
1:33 - 1:37bilgiler aslında yanlış olduğunu göreceksiniz.
-
1:37 - 1:40Gönderinin içindeki tehlike işaretlerine bakın.
-
1:40 - 1:42Bir şeyin yanlış olduğunu nasıl bilebilirsiniz?
-
1:42 - 1:44Aslında, ana sayfanızdan ayrılmadan bulacağınız
-
1:44 - 1:46gönderinin gerçek olmadığını
-
1:46 - 1:50gösteren bir sürü uyarıcı işaret var.
-
1:50 - 1:53Eğer düzinelerce hashtag görüyorsanız
-
1:53 - 1:56daha yakından bakın, gönderi kime hitap ediyor?
-
1:56 - 1:59Gönderi hangi tür kitleye ulaşmaya çalışıyor?
-
1:59 - 2:02Direkt şüpheleniyoruz
-
2:02 - 2:07çünkü bir sürü birinin
-
2:07 - 2:09bir şeyleri çabucak yaymaya çalıştığı
-
2:09 - 2:11hashtagler görüyoruz.
-
2:11 - 2:14Hatta birkaç tane yaygın olmayan ve şimdi
-
2:14 - 2:16daha popüler olan komplo teorisi
-
2:16 - 2:19QAnon hashtaglerini görebilirsin.
-
2:19 - 2:21Yani, bu hemen kendini belli eden
-
2:21 - 2:24ve buraya uymayan bir işaretti.
-
2:24 - 2:28Bir sonraki, gönderi senin için işaretlenmiş olabilir.
-
2:28 - 2:31Bir çok sosyal medya platformu bağımsız gerçeklik doğrulayıcılarla çalışıyor
-
2:31 - 2:34ve onların sahte, yanlış yönlendiren
-
2:34 - 2:37ve konudan alakasız gönderilere işaret koymasına izin veriyor.
-
2:38 - 2:40Yeni bir sekme açın.
-
2:40 - 2:43Yeni sekmeler gerçeklik doğrulayıcılarının en yakın arkadaşı.
-
2:43 - 2:45Bir sürü gazeteciyle konuştuk
-
2:45 - 2:47ve hepsinin tek bir ortak noktası vardı.
-
2:47 - 2:50Sadece bütün sekmelere bakın.
-
2:50 - 2:52Yeni bir sekme açtığında
-
2:52 - 2:54başlanacak en iyi nokta, internette araştırmaktır.
-
2:54 - 2:55Bir anahtar kelime sana bilgininin orijinal kaynağının
-
2:55 - 2:57neresi olduğunu gösterebilir,
-
2:57 - 3:01ama ayrıca diğer kaynakların bahsettiklerini görebilir
-
3:01 - 3:03ve aradığın şeyin çoktan doğrulandığını
-
3:03 - 3:07ya da çürütüldüğünü görebilirsin.
-
3:07 - 3:08Websiteyi kontrol edin.
-
3:08 - 3:11Bazen sosyal medya gönderilerinde website bağlantısı olabilir.
-
3:11 - 3:13Eğer varsa,
-
3:13 - 3:15kaynağın doğruluğunu birazcık
-
3:15 - 3:17detektiflik yaparak çözebilirsiniz.
-
3:17 - 3:21Yani bir şey paylaşmadan önce sitelerde
-
3:21 - 3:23yapabildiğin kadar araştırma yapmak istiyorsun.
-
3:23 - 3:26Bu yüzden her zaman siteye girip "Hakkında" kısmına bakın.
-
3:26 - 3:28Eğer orda çok da fazla bilgi yoksa,
-
3:28 - 3:31ya da heceleme hataları ve genelse
-
3:31 - 3:32bunlar o sitenin güvenli olmadığına dair
-
3:32 - 3:34işaretler olabilir.
-
3:36 - 3:37Bu araçlardan birini deneyin.
-
3:37 - 3:40Gazeteciler bir bilgi hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak için
-
3:40 - 3:44yüzlerce faydalı ve ücretsiz kaynak kullanıyorlar.
-
3:44 - 3:45Şüpheli bir fotoğraf mı buldun?
-
3:45 - 3:47Tersine görsel aramasını dene.
-
3:47 - 3:50Ve bu tersine görsel araması, Google ya da
-
3:50 - 3:53başka bir arama motoruna "Daha önce internete bu başlıkla bir görsel
-
3:53 - 3:55yüklendi mi? Bulabilir misin?".
-
3:55 - 3:58diye sorabileceğin bir yer
-
3:58 - 4:01Şüphe uyandıran siteler için, Whois kullan.
-
4:01 - 4:05Bu arama aracı bilgiyi kimin girdiğini
-
4:05 - 4:08ve sitenin ne zaman oluşturulduğunu gösterebilir.
-
4:08 - 4:11Eğer site, gönderinin popüler olduğu
-
4:11 - 4:13dönemle aynı zamanda oluşturulduysa
-
4:13 - 4:16bu sizin için tehlike çanlarının çaldığını gösterebilir.
-
4:16 - 4:19Son dakika haberleri için hazır olun.
-
4:19 - 4:22Güvenilir bilgi zaman alır ama bir haber aniden
-
4:22 - 4:25yayınlandığında, bilgi gerçekten daha hızlı yayılabilir.
-
4:25 - 4:27Bu yüzden, güncel ve doğru bilgileri aldığından
-
4:27 - 4:29nasıl emin olabilirsin?
-
4:29 - 4:32Eğer bireysel çalışıyorsanız, bu bütün farklı
-
4:32 - 4:37gazetecileri listelemek konusunda bence çok yardımcı.
-
4:37 - 4:39Bu sayede son dakika haberleri sırasında bunları görüntüleyebilirsiniz.
-
4:39 - 4:41Kendi küçük güvenilir ve
-
4:41 - 4:44onaylanmış uzman ekibinizi oluşturun.
-
4:44 - 4:47Ve bu sayede paylaşmak üzere olduğunuz şeyin
-
4:47 - 4:49aslında paylaşmamanız gereken bir şey olduğunu görebilirsiniz.
-
4:49 - 4:50Aynen öyle.
-
4:50 - 4:52Yardım isteyin.
-
4:52 - 4:54Eğer ana sayfanızda gördüğünüz bir şeyin doğrulanmasını istiyorsanız
-
4:54 - 4:56güvenilir bir bilene ulaşın ve
-
4:56 - 4:59onlara sizler için araştırmasını rica edin.
-
4:59 - 5:02Bizim gerçekten doğrulayıcılar için bir şeyleri işaretlemeleri
-
5:02 - 5:05açısından halkın yardımına da ihtiyacımız var.
-
5:05 - 5:07E-mail'imiz var, sosyal medya hesaplarımız var,
-
5:07 - 5:10ve insanların aklında soru işareti varsa, seve seve yardım ederiz.
-
5:11 - 5:142020 iyi bir yıldı.
-
5:14 - 5:18Her gün yeni bir son dakika haberi çıkmış ve bununla birlikte
-
5:18 - 5:22doğrudan sahtelikler ve sınırsız yalanlar çıkmış gibi gözüküyor.
-
5:22 - 5:24Herkes için yorucuydu.
-
5:24 - 5:26Bu yüzden, özellikle konuştuğumuz
-
5:26 - 5:29çalışkan gazetecilere minettarız.
-
5:29 - 5:33Biz bu 10 bölümde sadece yalan haberlerin bir kısmını işledik.
-
5:33 - 5:37ama doğrulayıcılar binlercesini inceledi.
-
5:37 - 5:39Bu yüzden, bu kaynakları kontrol eden,
-
5:39 - 5:43gerçekleri doğrulayan, ve saçma bilgileri çürüten
-
5:43 - 5:45herkese şapka çıkartıyoruz.
-
5:45 - 5:47Bir sonraki zamana kadar, sahte haberleri yaymayın.
-
5:47 - 5:48Gerçek tutun.
-
5:48 - 5:51Ben Hari Sreenivasan ve bu Take on Fake.
-
5:53 - 5:55Bu bölümde bize katıldığınız için teşekkürler.
-
5:55 - 5:57Bir süre ara vereceğiz
-
5:57 - 6:00ama umarım bu aramızda gerçekleri kontrol etmeye devam edersiniz.
-
6:00 - 6:02Gerçeği kovalamanızda yardımcı olması için
-
6:02 - 6:05açıklama kutusunu kontrol edin.
- Title:
- Yalan Haberleri Çürütmek için 8 İpucu
- Description:
-
Geçtiğimiz yılı tüm ülkeden gazeteciler ve doğruluk kontrolcülerle internette yayılan yanlış bilgilerle nasıl başa çıktıklarını konuşarak geçirdik. Bizlerle sadece onlar için değil, sizin için de yararlı olacak bilgiler ve araçlar paylaştılar. İşte, telefonunuzda ya da bilgisayarınızda olsun ana sayfanızda gördüğünüz bilgileri anlayabileceğiniz 8 ipucu.
==========
8 İPUCUMUZ
==========
1. Yanlış haber ile yalan haberin farkını bilin.
2.Duygusal tepkinizi kontrol edin.
3. Gönderinin içindeki tehlike işaretlerine bakın.
4. Yeni sekme açın,
5. Siteyi kontrol edin.
6. Bu araçlardan birini deneyin (listemize bakın!).
7. Son dakika haberlerine hazırlıklı olun.
8. Yardım isteyin.================
ARAÇLARI KULLANIN
================
InVid video doğrulama aracı: https://www.invid-project.eu/
Google Görsel Arama: https://www.google.com/imghp
TinEye: https://tineye.com/
WhoIs domain lookup: https://whois.domaintools.com/============
YARDIM İSTE
============
Angelo Fichera: https://twitter.com/ajfichera
Daniel Funke: https://twitter.com/dpfunke
Laura Garcia: https://twitter.com/lauragrb
Alex Mahadevan: https://twitter.com/AlexMahadevan
Emmanuelle Saliba: https://twitter.com/_esaliba
Sara Spencer: https://twitter.com/byshspencerBeğenip Abone Olmayı Unutmayın: https://bit.ly/3dziPoH
Take on Fake nasıl bilgili kaldığını göstermek için gördüğünüz ya da paylaştığınız iddiaları çürütüyor. Sunucu Hari Sreenivasan başlıktan devamını okuyup güvenilir kaynaklar bulup gerçeği açığa çıkarıp, yanlış bilgilerin çıkmazını takip ediyor.
#TakeOnFake
- Video Language:
- English
- Team:
- Amplifying Voices
- Project:
- Misinformation and Disinformation
- Duration:
- 06:05
Sümeyye Kalaycı edited Turkish subtitles for 8 Tips for Debunking Fake News |