Bir mimarın ABD-Meksika sınır duvarını yıkıcı bir şekilde yeniden hayal etmesi

Sınır nedir? Harita üzerinde bir çizgi, kültürlerin güzelce, bazen şiddetle ve ara sıra da saçma şekilde karıştığı ve birleştiği bir yer. Ya bir sınır duvarı? Mimar Ronald Rael, bir dizi karmaşık soruna oldukça basit bir cevap olarak tanımlıyor. Hareketli, görsel içerikli bu konuşmasında Rael, Amerika Birleşik Devletleri ile Meksika'yı bölen fiziki engeli yeniden hayal ediyor -sınır bölgelerinden ilham alan eleştirel, önemli sanat eserlerini paylaşarak bize sınırın haberlerde görmediğimiz halini gösteriyor. Rael, “Bir duvarın tanımladığı iki taraf yoktur. Bu, bölünmüş tek bir manzaradır.” diyor.

Harita üzerine çizgi çizmek gibi
basit bir eylemin

dünyayı görüş ve deneyimleyişimizi
değiştirebilmesi,

çizgiler ve sınırlar arasındaki
o alanların

mekânlar haline gelmesi
büyüleyici değil mi?

Dillerin, yemeklerin, müziğin
ve farklı kültürlerden insanların

bazen güzel bazen vahşiyane,

zaman zaman oldukça gülünç biçimde
rastlaştıkları yerler haline gelirler.

Harita üzerine çekilen o çizgiler,

aslında yeryüzünde iz oluşturabilir

ve hafızamızda yaralar bırakabilirler.

Sınırlara olan ilgim,

sınırların mimarisini araştırdığım
sırada oluştu.

Amerika-Meksika sınır hattındaki
birkaç proje üzerinde çalışıyor,

yerden alınan topraktan
yapılmış binalar tasarlıyordum.

Ayrıca, bu alana göçle geldiği
söylenebilecek projeler üzerinde çalıştım.

''Prada Marfa'' adında, sanatla mimari
arasındaki sınırı aşan

arazi sanatı heykeli,
bana mimarinin

siyasal ve kültürel açıdan
oldukça karmaşık fikirlerin

iletişimini sağlayabileceğini gösterdi.

Mimarinin aynı zamanda
hem eleştirel hem de ciddi olabileceğini,

zengillik ile yoksulluk arasındaki
farklılıkları,

neyin yerli neyin yabancı olduğunu
gösterebileceğini anlattı.

Benim de sınır bölgelerinin mimarisine
ilişkin arayışım sırasında

aklımda bir soru oluştu.

Bu duvar bir mimarlık eseri mi?

Ben de düşüncelerimi
ve duvarı ziyaretlerimi

birtakım hatıralar yaratarak
kaydetmeye başladım,

bizlere duvarı inşa ettiğimiz dönemi
ve bunun o zamanlar

ne kadar çılgın bir fikir olduğunu
hatırlatması için.

Sınır oyunları,

(Gülüşmeler)

kartpostallar,

içinde küçük mimari maketler
olan kar küreleri,

duvara karşı direncin hikâyesini
anlatan haritalar oluşturdum

ve sınırın yarattığı problemin tasarım
sayesinde çözülebilmesi için

yollar aramaya başladım.

Yani, bu duvar mimari bir eser midir?

Tabii ki tasarlanmış bir yapı olup

FenceLab adlı bir araştırma
tesisinde tasarlanmıştır.

4.500 kilogramlık yüklerle
doldurulmuş araçları,

geçirmezliğini test etmek adına

saatte 64 km hızla
duvarın üstüne sürmüşlerdi.

Ancak diğer tarafta devam eden
karşıt bir araştırma vardı.

Duvara götürülebilecek ve üzerinden
araçların geçmesine izin verecek

taşınabilir bir köprünün tasarımı.

(Gülüşmeler)

Her araştırma projesinde olduğu gibi

başarılar ve başarısızlıklar var.

(Gülüşmeler)

Bunlar Ortaçağ'dan kalma tepkiler,

açılıp kapanan asma köprü mesela,

çünkü duvar kendi başına mimarinin
gizemli ve Ortaçağ'dan kalma bir formu.

Birtakım kompleks sorunlara karşı
fazla basit bir cevap.

Birkaç Ortaçağ teknolojisi
duvar süresince türemiş:

duvarın üstünden marihuana
balyaları atan mancınıklar

(Gülüşmeler)

veya duvarın üzerinden kokain ve eroin
paketleri ateşleyen toplar.

Ortaçağ zamanlarında

hastalıklı, ölü bedenler

bazen biyolojik silahların ilkel bir şekli
olarak duvarların üzerinden atılırdı

ve bugün, insanların göçmenliğin
bir şekli olarak

duvarların üzerinden
fırlatıldığı düşünülüyor.

Gülünç bir düşünce.

Ama şimdiye kadar duvarın üzerinden
Meksika'dan Amerika'ya atıldığı bilinen

belgelenmiş tek kişi,

bir Amerikan vatandaşıymış.

Ona duvarın üzerinden,
60 metre yüksekten atılma izni verilmiş.

Tabii, pasaportunu elinde
taşıması şartıyla

(Gülüşmeler)

ve o karşı tarafta bulunan bir
filenin içine güvenlice inmiş.

Fikirlerimde mimar Hassan Fathy'nin
bir sözünden ilham aldım.

"Mimarlar duvarları değil, duvarların
arasındaki alanları tasarlar." demişti.

Yani, ben mimarların duvar tasarlaması
gerektiğini düşünmüyorum,

ama aradaki o alanlara dikkat etmelerinin

önemli ve zaruri olduğunu düşünüyorum.

Mekânlar ve insanlar için,

duvarın tehlikeye attığı alanları
tasarlamalılar.

İnsanlar şimdiden gerekeni yapıyorlar

ve duvarın amacı insanları ayırmak,
birbirlerinden uzak tutmakken

aslında onları dikkate değer şekillerde
bir araya getiriyor.

İnsanlar sınırda iki uluslu yoga dersi
gibi etkinlikler düzenliyorlar,

bölünen insanları bir araya getirmek için.

Ben bu poza anıt pozu diyorum.

(Gülüşmeler)

Daha önce hiç "duvarbol"u
duymuş muydunuz?

(Gülüşmeler)

Bu voleybolun sınır versiyonu
ve 1979'dan beri oynanıyor.

(Gülüşmeler)

ABD-Meksika sınırı boyunca

iki uluslu mirası kutlamak için.

Bu akla ilginç sorular getiriyor,
değil mi?

Böyle bir oyun yasal mı?

Duvarın üzerinden top atıp tutmak
yasa dışı ticaret midir?

(Gülüşmeler)

Bu voleybolun güzelliği,

duvarı sadece kumun üzerindeki
bir çizgi haline getirmesi,

her iki tarafın zihni, bedeni ve ruhu
tarafından belirlenmiş bir çizgi.

Ben asıl bu iki taraflı anlaşmaların

bölen duvarı indirmek için
gerektiğine inanıyorum.

Şimdi, duvarın üzerinden
top atmak sorun değil

ama duvarın üzeriden taş atılması

Sınır Devriyesi araçlarına zarar verdi

ve Sınır Devriyesi polisleri
yaraladı,

Amerika tarafından gelen
karşılık ise şiddetli oldu.

Sınır Devriyesindeki polislerin
duvardan ateş açması

Meksika tarafından taş
atan insanları öldürdü.

Sınır Devriyesi'nden
gelen başka bir karşılık,

kendileri ve araçlarını korumak için
beyzbol saha arkası çiti dikmekti.

Bu saha arkası çitleri,
yeni duvarların yapımında kullanılan

kalıcı bir özellik haline geldi.

Ben de belki de voleybol gibi
beyzbol da sınırda olan

kalıcı bir özellik olmalı diye
düşünmeye başladım.

Bu sayede duvarlar
açılmaya başlayabilir,

toplumların karşıya geçip
oynamasına izin verebilir.

Eğer sayı vuruşu yaparlarsa da

belki bir Sınır Devriyesi polisi
topu alıp diğer tarafa tekrar atabilir.

Bir Sınır Devriyesi polisi sadece
birkaç metre ötedeki satıcıdan

donmuş bir tatlı olan raspado alabilir

ve duvar yoluyla para ve
yemek takas edilir.

Oldukça normal olan bu etkinlik,
haritaya çizilmiş çizgi

ve birkaç milimetre çelik yüzünden
yasa dışı bir hale geliyor.

Bu sahne bana bir deyişi hatırlattı.

"Eğer ihtiyacın olandan daha
fazlasına sahipsen

uzun masalar yapmalısın,
yüksek duvarlar değil."

Bu yüzden ben bu hediyelik eşyayı,
bölünme karşısında paylaşabileceğimiz

yemekle sohbeti hatırlatması
için yarattım.

Bir salıncak, birinin girmesi ve
karşı tarafa doğru sallanmasına izin verir

ta ki yer çekimi onu ülkesine
geri gönderene kadar.

Sınır ve sınır duvarı

bugünlerde bir tür politik bir
tiyatro gibi düşünülüyor,

yani belki biz de bu tiyatroya
seyirci davet etmeliyiz.

İnsanların oyuncu ve müzisyenlerle
bir araya gelebilecekleri

bu iki uluslu tiyatroya.

Belki duvar, kocaman bir enstrümandan
başka bir şey değildir.

Dünyanın en büyük ksilofonu
ve biz bu duvarı

kitlesel perküsyon hareketleriyle
yıkabiliriz.

(Gülüşmeler)

Ben kafamda iki uluslu
kütüphaneyi canlandırdığımda

insanların sınır üzerinden
kitap ve bilgi paylaşabileceği

bir alan hayal etmek istedim.

Duvarın kitap rafından başka bir şey
olmadığı bir alan.

Belki de Meksika ve ABD arasındaki

karşılıklı ilişkiyi örnekleyebilecek
en iyi yol

bir tahterevalli hayal etmektir.

Olanların karşı tarafta olacakları
doğrudan etkileyeceği bir tahterevalli.

Çünkü görüyorsunuz ki sınır kendi başına

ABD-Meksika ilişkilerinde hem
sembolik hem de gerçek bir dayanak noktası

ve iki komşu arasına duvar dikmek
bu ilişkileri yaralar.

Muhtemelen, "İyi çitler, iyi komşular
yaratır." sözünü hatırlıyorsunuzdur.

Bu genelde Robert Frost'un "Mending Wall"
şiirinin teması olarak düşünülür.

Ama şiir aslında duvar dikme
ihtiyacımızı sorgular.

Aslında insan ilişkilerini
onarmak hakkında.

İlk dizesi en sevdiğim dize:

"Duvarı sevmeyen bir şey var."

Çünkü eğer bana göre açık olan
bir şey varsa o da

duvar tarafından belirlenen
iki taraf yok.

Bu sadece bölünmüş bir arazi.

Bir tarafta şöyle görünebilir.

Bir adam arka bahçesinde bir duvar
belirirken çimlerini biçiyor.

Ama diğer tarafta şöyle görünebilir.

Duvar bir kişinin evinin
dördüncü duvarı.

Ama gerçekte duvar insanların
hayatlarını kesiyor.

Özel mülkümüzü,

kamu arazilerimizi,

Yerli Amerikalı topraklarımızı,
şehirlerimizi,

bir üniversiteyi,

mahallelerimizi kesiyor.

Ben de çok merak ettim.

Eğer duvar bir evi ortasından
kesseydi ne olurdu?

Zenginlikle fakirliğin farklılığını
hatırlıyor musunuz?

Sağ tarafta El Paso, Texas'taki bir evin
ortalama büyüklüğü,

sol taraftaysa Juarez'deki bir evin
ortalama büyüklüğü.

Burada duvar mutfak masasını
doğrudan ikiye bölüyor.

Burada da duvar yatak odasında
yatağın üzerinden geçiyor.

Çünkü ben duvarın sadece yerleri değil,

insanları ve aileleri ayırdığını
anlatmak istedim.

Duvarın talihsiz siyaseti

bugün çocukları ailelerinden ayırıyor.

Bu bilindik trafik işaretine
aşina olabilirsiniz.

Yerli bir eski asker

ve Kaliforniya Ulaştırma Departmanı'nda
çalışan bir grafik tasarımcı olan

John Hood tarafından tasarlanmıştı.

Ona, karayolunda mahsur kalan göçmenlerin

yolun karşısına koşabileceği
konusunda motorcuları uyaracak

bir levha tasarlama görevi verilmişti.

Hood, günümüzdeki göçmenleri Uzun Yürüyüş
sırasındaki Navajo'lularla bağdaştırıyor.

Bu gerçekten tasarım aktivizminin
mükemmel bir örneği.

O çok dikkatliydi,

mesela iki atkuyruğu olan
küçük bir kızı kullanırken.

Çünkü motorcuların en çok onunla
empati kurabileceğini düşündü.

İnsan hakları lideri
Cesar Chavez'in silüetini

babanın başını yaratırken kullandı.

Ben bu işaretin harikuladeliğini
kullanarak

çocukların sınırda ailelerinden
ayırılmalarına dikkat çekmek istedim.

Çok basit bir harekette bulundum.

Aileleri birbirleriyle yüz yüze getirdim.

Bu son haftalarda

o levhayı karayoluna tekrar getirme
şansı elde ettim.

Bir hikâye anlatmak için,

onarmamız gereken ilişkileri

ve bölünmüş değil
yeniden birleşmiş devletleri

tasarlamamız gerektiğini
hatırlatan bir hikâye.

Teşekkürler.

(Alkışlar)