Kaygı ile başa çıkabilen çocukları nasıl yetiştiririz

Büyümek yeni zorluklarla karşılaşmaktır. Ama bazı çocuklar için belirsiz durumlar, ailelerin çoğunlukla yatıştırmaya çalıştığı kaygı sorununa sebep olabilir. Psikolog Anne Marie Albano, ne sıklıkta çocukların problemlerini düzeltmeye çabalamanın hayat boyu süren bir bağımlılık ve dargınlık döngüsünü devam ettireceğini açıklıyor. Ayrıca, çocuklarda sağlıklı dozdaki riskin nasıl uzun süren güven hissini geliştirdiğini bizlerle paylaşıyor.

Çocukken pek çok korkum vardı.

Şimşeklerden, böceklerden,

gürültüden ve kostümlü
karakterlerden korkardım.

Ayrıca doktorlar ve iğneler

çok büyük fobilerimdi.

Aile doktorumuzdan kaçma
çabalarım esnasında

o kadar çok hırçınlaşmıştım ki

doktor beni sakinleştirmek için
yüzüme tokat atmıştı.

Altı yaşındaydım.

O zamanlar savaş ya da kaç modundaydım

ve basit bir aşı için bile
beni ailem dahil

üç-dört yetişkinin tutması gerekiyordu.

Sonrasında, ailem
tam liseye başlayacağım sırada

New York'tan Florida'ya taşındı

ve kilise okulundaki yeni çocuktum,

kimseyi tanımıyordum.

Okulun ilk gününden

ortama alışma konusunda
endişeleniyordum ki,

bir öğretmen yoklama alırken
"Anne Marie Albano" ismini söyledi

ve [Staten Adası aksanıyla]
"Burada!" diye cevapladım.

Öğretmen güldü
ve "Ayağa kalk canım." dedi.

"K-Ö-P-E-K de bakalım."

[Staten Adası aksanıyla] "Köpek?" dedim.

Öğretmenle birlikte tüm sınıf
kahkahaya boğuldu.

Sonra bu böyle devam etti,

beni küçümsemek için daha
ne sözcükler biliyordu.

Hıçkırıklarla eve gittim,

kendimden geçmiştim

ve New York'a veya bir rahibe manastırına

gönderilmek için yalvarıyordum.

O okula bir daha asla dönmek istemiyordum.

Ailem beni dinledikten sonra

New York'taki rahip ile
bu konuyu görüşeceğini

ama dokuzuncu sınıfta Staten Adası'na
transfer olabilmek için

katılım bilgilerim gerektiğinden her gün
okula devam etmem gerektiğini söylediler.

Tüm bunlar e-posta
ve telefonlardan önceydi.

Sonraki birkaç hafta boyunca

sözde Manhattan Piskoposu,
Miami ve Vatikan arasında

mektuplar gidip geliyordu.

Her gün okula ağlayarak gider,
eve ağlayarak dönerdim

ki bu sayede din adamları anneme
"Ona bir yer bulana kadar

her gün okula gitmesini sağla."
diyecek ve bana bir yer verecekti.

Saf mıydım neydim?

(Gülüşmeler)

Birkaç hafta sonra, bir gün
okul otobüsünü beklerken

Debbie adında bir kızla tanıştım

ve beni kendi arkadaşlarıyla tanıştırdı.

Böylece benim arkadaşım oldular.

Papa benden kurtulmuş gibiydi.

(Gülüşmeler)

Sakinleşmeye ve oraya yerleşmeye başladım.

Çocuklarda kaygı üzerine
çalıştığım otuz senem, bir bakıma

kendini anlama adına yaptığım
çalışmalarımdan kaynaklanıyor.

Çok şey öğrendim.

Gençler için kaygı,
en yaygın çocukluk psikolojisi.

Bu bozuklukluklar dört yaş gibi
erken bir yaşta başlar

ve yetişkinliğe kadar devam eder.
Her 12 gençten biri

ev ve okulda yaşıtlarıyla olan
aktivitelerinde ciddi güçlük çekiyor.

Bu çocuklar çok korkuyor, endişeleniyor

tam anlamıyla kaygılarından dolayı
fiziksel olarak rahatsızlık hissediyorlar.

Okulda dikkatlerini toplamak, rahat olmak,

eğlenmek, arkadaş edinmek

ve çocukların yapması gereken

her türlü şeyi yapmak onlar için zor.

Kaygı, çocuklarda mutsuzluğa yol açabilir

ve ebeveynler, çocuklarının üzüntüsüne
tanık olmakta ön safhadalar.

İşim dolayısıyla
kaygılı çocuklarla tanıştıkça

annem ve babama gidip bazı
sorular sormak zorunda kalıyordum.

"Ben iğneden o kadar korkarken

neden bana zorla baskı yaptınız?

Tekrar rezil olmaktan o denli
endişelenirken

neden okula gitmem için bana
o uzun hikayeleri anlattınız?"

Bana dedikleri: "Her seferinde
senin için kalbimiz kırılıyordu,

fakat bunlar senin yapman
gereken şeylerdi.

Senin zamanla ve daha çok tecrübeyle

bu duruma alışmanı beklerken

üzülmeyi göze aldık.

Aşı olman gerekiyordu.

Okula gitmen gerekiyordu." dediler.

Ailemin bildikleri belki azdı

ama yaptıkları, beni kızamıktan
korumaktan çok daha fazlasıydı.

Ayrıca beni hayat boyu kaygı bozukluğu
ile yaşamaktan koruyorlardı.

Küçük çocuklarda aşırı kaygı,
bulaşıcı, hatta çoğalan

dirençli bir bakteri gibi.

Öyle ki, gördüğüm birçok genç

birden fazla kaygı durumunu
bir arada yaşıyor.

Örneğin belirli bir fobileri var,

bunun üzerine ayrılık kaygısı
ve sosyal kaygı da yükleniyor.

Tedavi edilmediği takdirde

çocukluk döneminde kaygı, yetişkinliğe
kadar süren depresyona yol açabilir.

Ayrıca madde kullanımı
ve intihar eğilimine de sebep olabilir.

Benim ailem terapist değildi.

Hiç psikolog da tanımıyorlardı.

Tek bildikleri, bu durum benim için
rahatsız edici olabilirdi

ama zararlı da değildi.

Ailem bu durumlardan kaçmama
izin verseydi eğer, aşırı kaygım

uzun dönemde bana daha çok zarar verirdi

ve ara sıra olan sıkıntılarımla nasıl
başa çıkacağımı öğrenemezdim.

Esas itibarıyla, annem ve babam
bana kendilerinin de yetiştikleri

maruz kalma terapisini uyguluyorlardı,

ki bu da kaygının
bilişsel davranışsal tedavisinin merkezi

ve anahtar bileşeni.

Meslektaşlarım ve ben yedi ile 17
yaş arası çocuklardaki kaygının tedavisi

üzerine en kapsamlı rastgele seçilen
kontrollü araştırmayı yaptık.

Çocuk merkezli bilişsel davranışsal
maruz kalma terapisinin

veya serotonin geri alım tesirini
önleyen ilaçların

tedavi edilen gençlerde yüzde 60
oranında etkili olduğunu gördük.

Ayrıca bunların toplamı, çocukların
yüzde 80'ini üç ayda iyileştiriyor.

Bunlar iyi haberler.

İlaçlara devam ederler

veya çalışma süresince yaptığımız gibi
aylık maruz kalma terapilerini

tamamlarlarsa, bir yıl boyunca
sağlıklı kalabilirler.

Fakat bu çalışma bittikten sonra

geri dönüp bunu takip eden bir
katılımcı çalışması yaptık

ve bu çocukların birçoğunun durumunun
zamanla daha kötüye gittiğini gördük.

Ayrıca kanıta dayalı
en iyi tedavilere rağmen,

kaygılı çocukların yaklaşık yüzde 40'ının

geçen zaman süresince
hasta olduklarını öğrendik.

Bu sonuçlar hakkında çok düşündük.

Neyi kaçırıyorduk?

Böyle bir hipotez kurduk

çünkü yalnızca çocuk merkezli müdahale
üzerine odaklanmıştık,

belki ailelere de hitap edip onları
tedaviye dahil etmek

önemli olabilirdi.

Kendi laboratuvarımdan ve tüm dünyadaki
meslektaşlarımdan çalışmalar

tutarlı bir eğilim gösterdi:

İyi niyetli aileler
genelde kasıtsız olarak

kaygı döngüsüne sürükleniyorlar.

Pes ediyorlar ve çocuklarına
çok fazla konfor sunuyorlar,

böylece çocuklarının zorlu koşullardan
kaçmasına izin vermiş oluyorlar.

Bunu şu şekilde düşünmenizi istiyorum:

Çocuğunuz eve ağlayarak
gözyaşları içinde geliyor.

Beş altı yaşındalar.

"Okulda kimse beni sevmiyor!
Bu çocuklar acımasız.

Kimse benimle oynamaz."

Çocuğunuzu bu denli üzgün görünce
ne hissedersiniz?

Ne yaparsınız?

Doğal olarak ebeveyn içgüdüsü çocuğu
rahatlatmak, yatıştırmak, korumak

ve durumu düzeltmek ister.

Öğretmeni arayıp duruma müdahale etmek
veya oyun buluşması için aileleri aramak

beş yaşında işe yarayabilir.

Peki ya çocuğunuz her gün eve gözyaşları
içinde gelmeye devam ederse?

Sekiz, 10, 14 yaşlarında hala onlar için
durumu düzeltmeye mi çalışacaksınız?

Çocuklar gelişirken

devamlı zor durumlarla karşılaşacaklar:

yatıya kalmalar, sözlü bildiriler,

pat diye gelen zor bir sınav,

okuldaki bir spor takımı
veya sahne için hazırlanmak,

arkadaşlarla çatışma...

Tüm bu durumlar risk barındırır:

iyi yapamama, onların istediklerini
elde edememe riski,

belki hata yapma

veya utanma riski.

Risk almayan ve birbirleriyle kaynaşmayan

kaygılı çocuklar

daha sonra bu tür durumları nasıl
halledeceğini öğrenmiyorlar.

Çünkü beceriler zaman içinde
baskıyla gelişir,

çocukların her gün maruz kaldığı durumlar:

kendi kendini yatıştırma becerileri

ya da üzgünken
kendini sakinleştirme yeteneği;

problem çözme becerileri,

başkalarıyla olan çatışmaları çözme
yeteneği de buna dahil;

ertelenmiş tatmini

veya çabalarınızı devam ettirme yeteneği,

üstelik sonucu görmek için çok fazla
beklemek zorunda olmanıza rağmen.

Bunlar ve diğer birçok beceri,

risk alan çoğu çocukta gelişmekte.

Öz yeterlilik biçimlenir,

basitçe söylemek gerekirse

bu zorlu şartlarla
başa çıkabileceğine inanmak.

Bu tür durumlardan kaçan

ve başkalarının yardımını bekleyen
kaygılı çocuklar

zamanla daha da kaygılı hale gelirler,

üstelik kendilerine olan
güvenleri de azalır.

Kaygı sorunu yaşamayan akranlarına kıyasla

bu durumların
içinden çıkamayacaklarına inanırlar.

Bunların üstesinden gelmek için
başkalarına, aileleri gibi birilerine

ihtiyaçları olduğunu düşünürler.

Doğal ebeveyn içgüdüsü çocuğu
rahatlatmak, onu korumak

güvende hissettirmek

fakat 1930'da psikiyatrist Alfred Adler

ebeveynleri şu şekilde uyarmış:

Bir çocuğu istediğimiz kadar sevebiliriz

ama o çocuğu bağımlı hale getirmemeliyiz.

Çocukları eğitmeye çok erken;
kendi başlarına yürümeye başladıklarında

başlamamız gerektiğini tavsiye etmiş.

Ayrıca şuna da dikkat çekmiş:
Çocuklar, anne babalarının

çocuklarına kul köle olmaktan daha önemli
işleri olmadığı izlenimini edinirlerse

sevgiyi yanlış anlayacaklar.

Bu zamanda kaygılı çocuklar

daima ailelerini arıyor

ya da günün her saatinde
yardım çağrıları atıyorlar.

Peki ya kaygılı çocuklar küçükken
savunma mekanizmalarını geliştiremezse,

büyüdüklerinde onları ne bekler?

Kaygı bozukluğu yaşayan genç yetişkinlerin
ailelerinden oluşan bir grubu yönetiyorum.

Bu gençler 18 ile 28 yaşları arasında.

Çoğunlukla evlerinde,

ailelerine bağımlı bir şekilde yaşıyorlar.

Birçoğu okula ve üniversiteye gitmiş.

Bazıları mezun oldu.

Neredeyse hiçbiri çalışmıyor,

yalnızca evde kalıyor
ve hiçbir şey yapmıyorlar.

Başkalarıyla anlamlı ilişkileri yok,

ailelerine her türlü işlerini
yapmaları açısından

çok ama çok bağımlılar.

Hala doktor randevularını aileleri alıyor.

Çocukların eski arkadaşlarını arayıp
ziyarete gelmeleri için yalvarıyorlar.

Çamaşırlarını yıkayıp
yemeklerini yapıyorlar.

Üstelik çocuklarıyla
müthiş bir çatışma içerisindeler

çünkü kaygıları gelişip artıyor
fakat çocuklar hiç gelişmiyor.

Bu aileler çok büyük suçluluk hissediyor,

daha sonra kırgınlık,

sonra daha büyük bir suçluluk...

Peki ya iyi haberler neler?

Eğer çocuğun ailesi
ve hayatındaki anahtar figürler

ona yardım edebilir,
onu korkularıyla yüzleştirirse

ve çocuk, sorunları çözmeyi öğrenebilirse

o zaman kaygıları ile başa çıkmak
için kendi savunma mekanizmasını

geliştirmesi daha büyük bir olasılık.

Ailelere, o an anlayışlı olmalarını

ve çocuklarının kaygılarına karşı
tavırlarını düşünmelerini öğretiyoruz.

Onlara şu soruları soruyoruz:

"Nedir bu durum?

Çocuğum için ne kadar endişe verici?

Son olarak çocuklarımın bu durumdan
ne öğrenmelerini istiyorum?"

Ebeveynlerin çok dikkatli dinlemesini
istiyoruz tabii ki

çünkü çocuklar ciddi bir şekilde zorbalığa
veya tehlikeye maruz kaldığında

mutlaka ailelerin
mudahale etmelerini istiyoruz.

Ama tipik olarak,
her gün kaygı veren durumlarda

aileler sakin kalıp

gerçekçi ve ılımlı olurlar,

çocuğun duygularını desteklerlerse

sonrasında çocuğa yardım edip

durumu yönetmesini sağlarlarsa
daha çok destek olurlar.

Asıl önemli nokta

bu durumlarla
çocuğun başa çıkmasını sağlamak.

Çocuğun sıkıntı çektiğini görmek
tabii ki de büyük acı verecek,

tıpkı ailemin bana yıllar sonra
söylediği gibi.

Çocuğunuzu o halde görünce

olaya müdahale edip
onu o acıdan kurtarabilirsiniz,

hepsi bu kadar, değil mi?

Yapmak istediğimiz şey bu.

Ama genç ya da yaşlı olalım,

aşırı kaygı, durumun üstesinden
gelebilme yeteneğimizi hafife almamıza,

riski ve sıkıntıyı ise gözümüzde
büyütmemize neden olur.

Korktuğumuz şeye devamlı maruz kalmanın
kuvveti ve direnci arttırırken

kaygıyı zayıflattığını biliyoruz.

Ailemin bildiği bir şeyler vardı.

Günümüzün aşırı kaygılı gençlerine
fazla muhafazakar ailelerin

bir yardımı dokunmuyor.

Sakinlik ve güven yalnızca duygu değil.

Ailelerin ve çocukların öğrenebileceği
baş etme becerileri.

Teşekkürler.

(Alkışlar)