Kiệt sức làm ta kém sáng tạo đi như thế nào

Nỗi ám ảnh của chúng ta với năng suất công việc - danh sách việc cần làm, mẹo vặt cuộc sống, thói quen buổi sáng -- đang làm giảm năng suất của chính mình, theo lời nhà nhân chủng học thời đại số Rahaf Harfoush. Cô sẽ giải thích tại sao chúng ta cần thiết kế lại ngày làm việc của mình xoay quanh sự sáng tạo - chứ không chỉ sự hiệu quả.

Vài năm trước, nỗi ám ảnh của tôi
về năng suất lao động

trở nên tệ đến nỗi khiến tôi
trở nên kiệt sức

và làm tôi sợ chết khiếp.

Tôi nói đến mất ngủ, tăng cân, rụng tóc...
những điều tệ nhất.

Tôi đã làm việc nhiều đến mức não của mình

gần như chẳng thể nảy ra
ý tưởng nào nữa.

Nó cho tôi thấy rằng con người của tôi
đã gắn với ý tưởng về năng suất.

[Cách Ta Hoạt Động]

Tài trợ bởi Dropbox

Bạn có thấy tội lỗi nếu bạn
không làm việc đủ hiệu quả ban ngày không?

Bạn có dành hàng giờ
đọc qua các mẹo tăng năng suất,

thử mấy nền tảng
và ứng dụng (apps) mới

để làm được nhiều việc hơn?

Tôi đã thử hết chúng rồi--
các ứng dụng nhắc việc, lên lịch

và quản lý thời gian,

những thứ lẽ ra giúp bạn
quản lý một ngày.

Chúng ta đã quá ám ảnh về
làm nhiều việc hơn

mà bỏ lỡ đi điều quan trọng nhất.

Nhiều công cụ chẳng giúp ích được gì.

Chúng còn khiến mọi việc tệ hơn.

Được rồi, ta hãy thử
nói về năng suất một tẹo nhé.

Theo dòng lịch sử, năng suất
theo cách ta biết ngày nay

được dùng trong thời
cách mạng công nghiệp.

Nó là một hệ thống để đánh giá hiệu quả
dựa trên lượng đầu ra cố định.

Bạn đánh dấu lúc vào ca làm việc

và chịu trách nhiệm làm ra
X số lượng sản phẩm

trong dây chuyền sản xuất.

Cuối ngày, khá là dễ để thấy

ai làm việc chăm chỉ còn ai thì không.

Khi chúng ta chuyển sang
nền kinh tế tri thức,

con người đột nhiên có các nhiệm vụ
trừu tượng hơn nhiều,

ví dụ như viết lách, giải quyết vấn đề
hay đề ra chiến lược,

các nhiệm vụ không dễ để đo đếm.

Các công ty nỗ lực tìm cách nhận ra

ai đang làm việc còn ai thì không,

thế nên họ đã tận dụng hệ thống cũ
theo cách tốt nhất có thể,

dẫn đến những thứ như bảng chấm công

khi mọi người chịu áp lực

để chứng tỏ họ đã làm gì mỗi ngày.

Chỉ có một vấn đề.

Những hệ thống này không
mang nhiều ý nghĩa với công việc sáng tạo.

Chúng ta vẫn nghĩ năng suất là
một môn thể thao sức bền.

Ta cố tạo ra càng nhiều bài viết càng tốt

hay nhồi nhét các cuộc họp kín cả ngày.

Nhưng mô hình tạo sản phẩm liên tục này
chẳng ích lợi gì cho sự sáng tạo cả.

Ngày nay, nhân viên tri thức đang
đứng trước một thách thức lớn.

Chúng ta được mong đợi phải liên tục

đạt năng suất cao
và đồng thời phải sáng tạo.

Nhưng thật ra điều đó là bất khả thi

khi để não bộ của chúng ta để
liên tiếp tạo ra các ý tưởng mới

mà không được nghỉ ngơi.

Thực tế, thời gian nghỉ ngơi
là cần thiết để não bộ

hồi phục và vận hành đúng cách.

Hãy cân nhắc điều đó vì theo
một nhóm nghiên cứu

từ Đại học Nam California,

thư giãn đầu óc
là một trạng thái tinh thần cần thiết

nhằm giúp ta phát triển bản sắc cá nhân,

gia tăng các mối quan hệ xã hội,

và nó thậm chí còn ảnh hưởng đến
lương tâm của chúng ta.

Nhu cầu được nghỉ ngơi
đi ngược với văn hóa hối hả của chúng ta

nói cách khác, đi ngược với câu chuyện
được xã hội rao giảng

về như thế nào là thành công

và cần làm gì để thành công.

Các câu chuyện như Giấc Mơ Mỹ,

là một trong những niềm tin cội nguồn
sâu sắc nhất của chúng ta.

Nó bảo rằng nếu ta làm việc chăm chỉ,
ta sẽ thành công.

Nhưng nó có một mặt trái.

Nếu bạn không thành công,

thì chắc chắn do bạn làm việc
chưa đủ chăm chỉ.

Và nếu bạn không nghĩ là
mình đã làm đủ,

dĩ nhiên bạn sẽ ở lại chỗ làm trễ,
làm việc qua đêm

và cố ép mình nỗ lực thêm
dù bạn biết nhiều hơn thế.

Năng suất đã tự gắn nó
với giá trị bản thân của chúng ta

thế nên sẽ gần như bất khả thi
nếu ta để bản thân

ngừng làm việc.

Bình quân một nhân viên tại Mỹ chỉ dùng
phân nửa số ngày nghỉ hưởng lương của họ,

qua đó chứng tỏ
dù ta có được phép lựa chọn

để nghỉ ngơi đi chăng nữa,
ta vẫn không ngừng nghỉ.

Nói cho rõ thì tôi không nghĩ
tăng năng suất

hay cố gắng cải thiện
hiệu quả làm việc là xấu.

Tôi chỉ muốn nói là mô hình ta đang dùng
để đong đếm các công việc sáng tạo

chẳng có ý nghĩa gì.

Chúng ta cần các hệ thống mới
giúp ta sáng tạo hơn

chứ không phải chống lại nó.

[Vậy ta thay đổi thế nào đây?]

Chẳng có giải pháp ngắn gọn
cho vấn đề này đâu.

Và tôi biết, thế thì tệ thật.

Chẳng ai thích một khuôn mẫu
hay một cụm từ viết tắt hay

nhiều hơn tôi đâu.

Nhưng sự thật là mỗi người
có cách riêng của mình

mà họ cần tự khám phá.

Cho đến khi tôi tìm hiểu
về niềm tin của bản thân về công việc

tôi mới bắt đầu hiểu được ngọn nguồn
câu chuyện về công việc của mình,

cuối cùng cũng có thể loại bỏ
các hành vi độc hại cho bản thân

và tạo nên các thay đổi tích cực kéo dài.

Và đó là cách duy nhất để làm điều đó

là tự hỏi bản thân những câu hỏi khó.

- Có phải bận rộn
làm bạn trở nên quan trọng?

- Ai là người mà bạn xem là
hình mẫu của sự thành công?

- Đạo đức công việc của bạn
bắt nguồn từ đâu?

- Bao nhiêu phần con người của bạn
liên quan tới việc bạn làm?

Sức sáng tạo của bạn
có một giai điệu riêng.

Năng lượng trong ta thay đổi
hàng ngày, hàng tuần hay qua các mùa.

Tôi biết bản thân luôn
tràn trề năng lượng vào đầu tuần

thế nên cuối tuần,

tôi sắp xếp trước công việc
cho phù hợp với điều đó.

Là một cú đêm đầy tự hào, tôi để dành
buổi chiều và tối rảnh rỗi

cho công việc sáng tạo.

Và tôi biết mình
sẽ viết được nhiều hơn

vào mùa đông ấm áp hơn là mùa hè.

Và đó là bí mật.

Khám phá các bí ẩn,
thử thách cách nhìn nhận xưa cũ của mình

nhận ra câu chuyện của riêng bạn

là điều quan trọng mà
chúng ta cần phải làm.

Chúng ta không phải là máy móc

và tôi nghĩ đã đến lúc
chúng ta dừng làm việc như chúng.