Neden insanların üçüncü göz kapakları var? - Dorsa Amir
-
0:07 - 0:11Gözünüzün köşesine kıvrılmış
pembe şeyi biliyorsunuz değil mi? -
0:11 - 0:14O şey aslında üçüncü
göz kapağınızın kalıntıları. -
0:14 - 0:16"Plica semilunaris" olarak bilinir,
-
0:16 - 0:19genelde kuşlarda ve birkaç
memelide çok daha belirgindir, -
0:19 - 0:24gözlerden tozu ve kiri uzak tutan
araba sileceği gibi fonksiyonları vardır. -
0:24 - 0:27Ama insanlarda işe yaramıyor.
-
0:27 - 0:31Bir kalıntı, yani artık eski
amacına hizmet etmiyor. -
0:31 - 0:36İnsan vücudunda plica semilunaris
gibi başka -
0:36 - 0:37kalıntı yapılar da var.
-
0:37 - 0:41Bunların çoğu homo sapienlerden
çok daha önce kalıntı oldular -
0:41 - 0:46bir atamızdan diğerine
yavaşça aktarılarak. -
0:46 - 0:49Peki ama neden hâlâ yok olmadılar?
-
0:49 - 0:53Bu soruyu anlamak için
doğal seleksiyonu anlamak lazım. -
0:53 - 0:56Doğal seleksiyon, organizmaların
-
0:56 - 1:00belirli bir çevrede hayatta kalmasına
yardımcı olan özelliklerin -
1:00 - 1:03bir sonraki nesle aktarılmasıdır.
-
1:03 - 1:08Çevre değiştikçe, önceden yararlı olan
özellikler zararlı olmaya başlayabilir. -
1:08 - 1:11Bu özellikler elenirler
-
1:11 - 1:14yani gitgide toplumdan kaybolurlar.
-
1:14 - 1:19Ama bir özellik zararlı değilse
eleme yapılmayabilir, -
1:19 - 1:23faydası olmasa bile
tamamen yok olmaz. -
1:23 - 1:25Mesela kuyruk kemiği.
-
1:25 - 1:28Evrim biyologlarına göre, iklim kurudukça
-
1:28 - 1:30ve çayırlar belirmeye başladıkça
-
1:30 - 1:35kuyruğu olan atalarımız ağaçları terk edip
karada yürümeye başladılar. -
1:35 - 1:37Onlara ağaçlarda yardım eden kuyruklar
-
1:37 - 1:40karada yürümelerini zorlaştırdı.
-
1:40 - 1:45Böylece mutasyon geçirip kuyruk
boylarını azaltarak -
1:45 - 1:48karadaki yaşamda daha başarılı
olmaya başladılar. -
1:48 - 1:52Böylece, sonraki nesle kısa kuyruklarını
aktaracak kadar uzun yaşayabildiler. -
1:52 - 1:56Bu değişim milyonlarca yıl
yavaş yavaş gerçekleşti -
1:56 - 1:58ve yaklaşık 20 milyon yıl önce
-
1:58 - 2:02atalarımızın kuyrukları
tamamen yok oldu. -
2:02 - 2:07Günümüzde insan embriyolarının, büyüdükçe
yok olan kuyruklarının olduğunu biliyoruz. -
2:07 - 2:10Fakat, kısa kuyruk sokumu inatla kalıyor,
-
2:10 - 2:12büyük ihitmalle hiçbir zararı
olmadığı için. -
2:12 - 2:15Aslında eskisine göre daha küçük bir
işlevi var, -
2:15 - 2:18belirli kaslara dayanak oluyorlar.
-
2:18 - 2:23İnsanların %85'i palmaris longus
diye kalıntı bir kasa sahip. -
2:23 - 2:25Sizde var mı diye bakmak için
-
2:25 - 2:29elinizi düz bir zemine koyun, baş ve serçe
parmaklarınızı birbirine dokundurun. -
2:29 - 2:33Bileğinizde beliren
kısa bir şerit görüyorsanız -
2:33 - 2:37bu şerit, artık işlevi olmayan kasa
bağlı olan sinirdir. -
2:37 - 2:42Bunun herkeste olmaması, işlevini
anlamamıza yardımcı oluyor. -
2:42 - 2:46Kalıntı özellikler kaybolmaları için
bir neden olmadığında kalabilirler. -
2:46 - 2:49Fakat kalmaları için de bir neden
olmadığından -
2:49 - 2:53rastgele gerçekleşen mutasyonlar
bu özellikleri -
2:53 - 2:55bazı insanlarda yok edebilir.
-
2:55 - 2:56Primat akrabalarımıza baktığımızda
-
2:56 - 3:00palmaris longusun, karada daha çok
vakit geçirenlerde -
3:00 - 3:03bazen olmadığını görüyoruz.
-
3:03 - 3:07Fakat ağaçta daha çok vakit geçirenlerde
bu kas her zaman var. -
3:07 - 3:11Dolayısıyla, daldan dala atlamamıza
yardımcı olan bir kas olduğunu -
3:11 - 3:14ve karaya inince işlevsiz hale geldiğini
düşünüyoruz. -
3:14 - 3:19Apandis, bir zamanlar atalarımızın
bağırsak sistemlerinin -
3:19 - 3:23bitkileri sindirmek için kullandığı
bir parçası olabilir. -
3:23 - 3:28Beslenme biçimleri değişince o sistemin
bazı parçaları küçülmeye başladı. -
3:28 - 3:33Diğer kalıntı yapılardan farklı olarak
apandis her zaman zararsız değil. -
3:33 - 3:36Tehlikeli biçimde iltihaplanabilir.
-
3:36 - 3:40Apandis patlaması tarih boyunca
çoğunlukla ölüme neden oluyordu. -
3:40 - 3:42Peki o zaman neden hâlâ yok olmadı?
-
3:42 - 3:45Yavaşça yok olmaya başlıyor olabilir
-
3:45 - 3:49ya da mutasyonlar onu küçültecek kadar
gelişmemiş olabilir. -
3:49 - 3:52Ya da belki bazı yararları vardır --
-
3:52 - 3:58mesela yemekleri parçalamamıza yardım eden
bakterilerin deposu olabilirler. -
3:58 - 4:02Ama aslında apandisin hâlâ neden
yok olmadığını bilmiyoruz. -
4:02 - 4:05Evrim mükemmel bir süreç değil.
-
4:05 - 4:11İnsanlar milyonlarca yıllık
deneme yanılmanın ve tesadüfün ürünüdürler -
4:11 - 4:15ve bunu hatırlamamız için birçok
evrimsel kalıntıya sahibiz.
- Title:
- Neden insanların üçüncü göz kapakları var? - Dorsa Amir
- Speaker:
- Dorsa Amir
- Description:
-
Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/why-do-humans-have-a-third-eyelid-dorsa-amin
Gözünüzün köşesine kıvrılmış pembe şeyi biliyorsunuz değil mi? O şey aslında üçüncü göz kapağınızın kalıntıları. Bu şey insanlarda kalıntı, yani artık bir amaca hizmet etmiyor. İnsan vücudunda bir atamızdan diğerine sessiz sessiz iletilen başka kalıntı yapılar da var. Fakat bunlar neden hala yok olmadılar? Dorsa Amir bu konuyu inceliyor.
Ders: Dorsa Amir, Yönetmen: Avi Ofer
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:15
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? | ||
Ozay Ozaydin accepted Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? | ||
Ozay Ozaydin edited Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? | ||
Rumeysa Durmaz edited Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? | ||
Rumeysa Durmaz edited Turkish subtitles for Why do humans have a third eyelid? |