Return to Video

Neden insanların üçüncü göz kapakları var? - Dorsa Amir

  • 0:07 - 0:11
    Gözünüzün köşesine kıvrılmış
    pembe şeyi biliyorsunuz değil mi?
  • 0:11 - 0:14
    O şey aslında üçüncü
    göz kapağınızın kalıntıları.
  • 0:14 - 0:16
    "Plica semilunaris" olarak bilinir,
  • 0:16 - 0:19
    genelde kuşlarda ve birkaç
    memelide çok daha belirgindir,
  • 0:19 - 0:24
    gözlerden tozu ve kiri uzak tutan
    araba sileceği gibi fonksiyonları vardır.
  • 0:24 - 0:27
    Ama insanlarda işe yaramıyor.
  • 0:27 - 0:31
    Bir kalıntı, yani artık eski
    amacına hizmet etmiyor.
  • 0:31 - 0:36
    İnsan vücudunda plica semilunaris
    gibi başka
  • 0:36 - 0:37
    kalıntı yapılar da var.
  • 0:37 - 0:41
    Bunların çoğu homo sapienlerden
    çok daha önce kalıntı oldular
  • 0:41 - 0:46
    bir atamızdan diğerine
    yavaşça aktarılarak.
  • 0:46 - 0:49
    Peki ama neden hâlâ yok olmadılar?
  • 0:49 - 0:53
    Bu soruyu anlamak için
    doğal seleksiyonu anlamak lazım.
  • 0:53 - 0:56
    Doğal seleksiyon, organizmaların
  • 0:56 - 1:00
    belirli bir çevrede hayatta kalmasına
    yardımcı olan özelliklerin
  • 1:00 - 1:03
    bir sonraki nesle aktarılmasıdır.
  • 1:03 - 1:08
    Çevre değiştikçe, önceden yararlı olan
    özellikler zararlı olmaya başlayabilir.
  • 1:08 - 1:11
    Bu özellikler elenirler
  • 1:11 - 1:14
    yani gitgide toplumdan kaybolurlar.
  • 1:14 - 1:19
    Ama bir özellik zararlı değilse
    eleme yapılmayabilir,
  • 1:19 - 1:23
    faydası olmasa bile
    tamamen yok olmaz.
  • 1:23 - 1:25
    Mesela kuyruk kemiği.
  • 1:25 - 1:28
    Evrim biyologlarına göre, iklim kurudukça
  • 1:28 - 1:30
    ve çayırlar belirmeye başladıkça
  • 1:30 - 1:35
    kuyruğu olan atalarımız ağaçları terk edip
    karada yürümeye başladılar.
  • 1:35 - 1:37
    Onlara ağaçlarda yardım eden kuyruklar
  • 1:37 - 1:40
    karada yürümelerini zorlaştırdı.
  • 1:40 - 1:45
    Böylece mutasyon geçirip kuyruk
    boylarını azaltarak
  • 1:45 - 1:48
    karadaki yaşamda daha başarılı
    olmaya başladılar.
  • 1:48 - 1:52
    Böylece, sonraki nesle kısa kuyruklarını
    aktaracak kadar uzun yaşayabildiler.
  • 1:52 - 1:56
    Bu değişim milyonlarca yıl
    yavaş yavaş gerçekleşti
  • 1:56 - 1:58
    ve yaklaşık 20 milyon yıl önce
  • 1:58 - 2:02
    atalarımızın kuyrukları
    tamamen yok oldu.
  • 2:02 - 2:07
    Günümüzde insan embriyolarının, büyüdükçe
    yok olan kuyruklarının olduğunu biliyoruz.
  • 2:07 - 2:10
    Fakat, kısa kuyruk sokumu inatla kalıyor,
  • 2:10 - 2:12
    büyük ihitmalle hiçbir zararı
    olmadığı için.
  • 2:12 - 2:15
    Aslında eskisine göre daha küçük bir
    işlevi var,
  • 2:15 - 2:18
    belirli kaslara dayanak oluyorlar.
  • 2:18 - 2:23
    İnsanların %85'i palmaris longus
    diye kalıntı bir kasa sahip.
  • 2:23 - 2:25
    Sizde var mı diye bakmak için
  • 2:25 - 2:29
    elinizi düz bir zemine koyun, baş ve serçe
    parmaklarınızı birbirine dokundurun.
  • 2:29 - 2:33
    Bileğinizde beliren
    kısa bir şerit görüyorsanız
  • 2:33 - 2:37
    bu şerit, artık işlevi olmayan kasa
    bağlı olan sinirdir.
  • 2:37 - 2:42
    Bunun herkeste olmaması, işlevini
    anlamamıza yardımcı oluyor.
  • 2:42 - 2:46
    Kalıntı özellikler kaybolmaları için
    bir neden olmadığında kalabilirler.
  • 2:46 - 2:49
    Fakat kalmaları için de bir neden
    olmadığından
  • 2:49 - 2:53
    rastgele gerçekleşen mutasyonlar
    bu özellikleri
  • 2:53 - 2:55
    bazı insanlarda yok edebilir.
  • 2:55 - 2:56
    Primat akrabalarımıza baktığımızda
  • 2:56 - 3:00
    palmaris longusun, karada daha çok
    vakit geçirenlerde
  • 3:00 - 3:03
    bazen olmadığını görüyoruz.
  • 3:03 - 3:07
    Fakat ağaçta daha çok vakit geçirenlerde
    bu kas her zaman var.
  • 3:07 - 3:11
    Dolayısıyla, daldan dala atlamamıza
    yardımcı olan bir kas olduğunu
  • 3:11 - 3:14
    ve karaya inince işlevsiz hale geldiğini
    düşünüyoruz.
  • 3:14 - 3:19
    Apandis, bir zamanlar atalarımızın
    bağırsak sistemlerinin
  • 3:19 - 3:23
    bitkileri sindirmek için kullandığı
    bir parçası olabilir.
  • 3:23 - 3:28
    Beslenme biçimleri değişince o sistemin
    bazı parçaları küçülmeye başladı.
  • 3:28 - 3:33
    Diğer kalıntı yapılardan farklı olarak
    apandis her zaman zararsız değil.
  • 3:33 - 3:36
    Tehlikeli biçimde iltihaplanabilir.
  • 3:36 - 3:40
    Apandis patlaması tarih boyunca
    çoğunlukla ölüme neden oluyordu.
  • 3:40 - 3:42
    Peki o zaman neden hâlâ yok olmadı?
  • 3:42 - 3:45
    Yavaşça yok olmaya başlıyor olabilir
  • 3:45 - 3:49
    ya da mutasyonlar onu küçültecek kadar
    gelişmemiş olabilir.
  • 3:49 - 3:52
    Ya da belki bazı yararları vardır --
  • 3:52 - 3:58
    mesela yemekleri parçalamamıza yardım eden
    bakterilerin deposu olabilirler.
  • 3:58 - 4:02
    Ama aslında apandisin hâlâ neden
    yok olmadığını bilmiyoruz.
  • 4:02 - 4:05
    Evrim mükemmel bir süreç değil.
  • 4:05 - 4:11
    İnsanlar milyonlarca yıllık
    deneme yanılmanın ve tesadüfün ürünüdürler
  • 4:11 - 4:15
    ve bunu hatırlamamız için birçok
    evrimsel kalıntıya sahibiz.
Title:
Neden insanların üçüncü göz kapakları var? - Dorsa Amir
Speaker:
Dorsa Amir
Description:

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/why-do-humans-have-a-third-eyelid-dorsa-amin

Gözünüzün köşesine kıvrılmış pembe şeyi biliyorsunuz değil mi? O şey aslında üçüncü göz kapağınızın kalıntıları. Bu şey insanlarda kalıntı, yani artık bir amaca hizmet etmiyor. İnsan vücudunda bir atamızdan diğerine sessiz sessiz iletilen başka kalıntı yapılar da var. Fakat bunlar neden hala yok olmadılar? Dorsa Amir bu konuyu inceliyor.

Ders: Dorsa Amir, Yönetmen: Avi Ofer
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:15

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.