Return to Video

İnsanlar neden yanlış bilgilere inanır - Joseph Isaac

  • 0:07 - 0:10
    1901'de, David Hänig tat anlayışımızı
  • 0:10 - 0:14
    sonsuza kadar değiştiren
    bir makale yayınladı.
  • 0:14 - 0:18
    Araştırması günümüzde
    tat haritası olarak bildiğimiz
  • 0:18 - 0:22
    dili 4 ayrı alana bölen
    bir çizime öncülük etti.
  • 0:22 - 0:24
    Bu haritaya göre,
  • 0:24 - 0:27
    dilimizin ucunda bulunan
    reseptörler tatlılığı yakalar,
  • 0:27 - 0:30
    acılık dilimizin tabanında duyulur,
  • 0:30 - 0:35
    kenarlar boyunca reseptörler
    tuzluluk ve ekşilik duyularını saptar.
  • 0:35 - 0:40
    Bulunuşundan beri tat haritası ders
    kitaplarında ve gazetelerde yayınlandı.
  • 0:40 - 0:44
    Bu haritayla ilgili tek problem
    yanlış olması.
  • 0:44 - 0:50
    Aslında bu Hänig'in ilk baştaki keşfinin
    doğru bir temsili bile değil.
  • 0:50 - 0:53
    Dil haritası
    yaygın bir kavram yanılgısıdır,
  • 0:53 - 0:54
    yaygın biçimde inanılan
  • 0:54 - 0:56
    fakat büyük ölçüde
    doğru olmayan bir şey.
  • 0:56 - 0:59
    O zaman bunun gibi
    kavram yanılgıları nereden geliyor
  • 0:59 - 1:03
    ve uydurma bir olguyu
    inanılması kolay yapan şey ne?
  • 1:03 - 1:07
    Dil haritasının yolculuğunun
    David Hänig'le başladığı doğru.
  • 1:07 - 1:10
    Leipzig Üniversitesinde
    tezinin bir bölümü olarak,
  • 1:10 - 1:16
    Hänig dil yüzeyi boyunca 4 basit tat için
    tat duyusu hassasiyetini analiz etti.
  • 1:16 - 1:20
    Tatlılık için sükrozu,
    acılık için kinin sülfatı,
  • 1:20 - 1:24
    ekşilik için hidroklorik asiti
    ve tuzluluk için tuzu kullanarak
  • 1:24 - 1:28
    Hänig tat duyu eşiklerindeki
    farklılıkları karşılaştırmak için
  • 1:28 - 1:31
    deneğin dili boyunca
    bu uyaranları uyguladı.
  • 1:31 - 1:36
    Bu dört tadı etkileyen fizyolojik
    mekanizları daha iyi anlamayı ümit etti
  • 1:36 - 1:40
    ve verileri her tat duyusunda
    olan hassasiyetin
  • 1:40 - 1:43
    dil yüzeyi boyunca
    değiştiğine işaret etti.
  • 1:43 - 1:47
    Tatlılık için en yüksek duyu
    dilin ucunda konumlanmıştı;
  • 1:47 - 1:50
    acı tatlar dil tabanında;
  • 1:50 - 1:55
    tuz bu alanda ve ekşi dilin
    yan kısımlarının ortasında en güçlüydü.
  • 1:55 - 1:59
    Ancak Hänig her duyunun dilin
    diğer bölgelerinde de tadılabileceğini
  • 1:59 - 2:02
    ve tanımladığı alanların
    yoğunluk açısından
  • 2:02 - 2:07
    çok az değişim gösterdiğini
    not edecek kadar dikkatliydi.
  • 2:07 - 2:09
    Birçok kavram yanılgısı gibi
  • 2:09 - 2:13
    dil haritası özgün kaynağının
    bir çarpıtmasını temsil eder.
  • 2:13 - 2:16
    Fakat bu çarpıtmanın yapısı
    çeşitlilik gösterebilir.
  • 2:16 - 2:19
    Bazi kavram yanılgıları
    dezenformasyonlardan oluşur.
  • 2:19 - 2:23
    Bunlar insanları yanlış yönlendirmek için
    bilerek tasarlanmış yanlış bilgilerdir.
  • 2:23 - 2:26
    Ancak birçok kavram
    yanılgısının merkezinde,
  • 2:26 - 2:30
    dil haritası da dahil olmak üzere,
    misenformasyonlar vardır.
  • 2:30 - 2:35
    Bunlar ise kasıtsız hatalardan kaynaklanan
    yanlış veya yanıltıcı bilgilerdir.
  • 2:35 - 2:39
    Misenformasyon çoğu zaman yanlışlıklar
    ve insan hatalarıyla şekillenir.
  • 2:39 - 2:42
    Fakat kavram yanılgısına
    sebep olan spesifik hatalar
  • 2:42 - 2:45
    şaşırtıcı derecede çeşitlilik gösterir.
  • 2:45 - 2:46
    Dil haritası örneğinde,
  • 2:46 - 2:49
    Hänig’in tezi Almanca yazılmıştı.
  • 2:49 - 2:52
    Bu da makalenin
    sadece Almancada akıcı olan
  • 2:52 - 2:55
    ve Hänig’in küçük akademik bölümüne
    hakim okuyucular tarafından
  • 2:55 - 2:57
    anlaşılması anlamına geliyor.
  • 2:57 - 3:02
    Bu, makalenin üçüncü taraflarlarla
    paylaşılmasının her defasında
  • 3:02 - 3:05
    Häing’in araştırmasını
    yeniden şekillendiren bir oyunu başlattı.
  • 3:05 - 3:08
    Tezinden on yıldan daha az bir sürede,
  • 3:08 - 3:11
    gazeteler yanlış olarak
    deneylerin tatlılığın
  • 3:11 - 3:16
    dilin arka tarafında algılanamayacağını
    kanıtladığını diretiyorlardı.
  • 3:16 - 3:19
    Dil haritasının yayılmasındaki
    ikinci suçlu
  • 3:19 - 3:22
    Häing’in çalışmasının
    canlandırdığı görüntülerdir.
  • 3:22 - 3:25
    1912'de, haritanın kaba bir sürümü
  • 3:25 - 3:29
    tat ve koku araştırmasının
    arkasındaki gizemleri
  • 3:29 - 3:32
    dikkatlice tanımlayan
    bir gazete yazısında göründü.
  • 3:32 - 3:36
    Dil yüzeyi boyunca net etiketler
    içeren makalenin çizimi
  • 3:36 - 3:40
    Häing’in daha karmaşık
    özgün diyagramını basitleştirdi.
  • 3:40 - 3:43
    Kolay ulaşılabilen bu resmin varyasyonları
  • 3:43 - 3:47
    sıklıkla Häing’in çalışmasına
    yönelik dayanak
  • 3:47 - 3:49
    veya derin değerlendirme olmadan
    tekrar tekrar alıntılandı.
  • 3:49 - 3:54
    Nihayetinde bu resim sözde tadı nasıl
    tecrübe ettiğimizin bir hakikatıymış gibi
  • 3:54 - 3:58
    ders kitaplarına ve sınıflara yayıldı.
  • 3:58 - 4:01
    Ancak belki de bu kavram yanılgısına
    en fazla katkıda bulunan faktör
  • 4:01 - 4:04
    anlatılışındaki basitlikliktir.
  • 4:04 - 4:05
    Birçok yönden,
  • 4:05 - 4:10
    bu harita etrafımızdaki dünya hakkında
    net öykülere olan arzumuzu tamamlıyor.
  • 4:10 - 4:15
    Bu nitelik bazen karışık olan
    bilimin alanlarında her zaman bulunmuyor.
  • 4:15 - 4:16
    Örneğin,
  • 4:16 - 4:21
    sahip olduğumuz tatların sayısı Häing’in
    çalışmasının gösterdiğinden bile karışık.
  • 4:21 - 4:27
    Umami—tadı güzel olarak bilinir—
    şimdi beşinci basit tat olarak sayılıyor
  • 4:27 - 4:31
    ve birçoğu hala yağlı, bazik, metalik
    ve su benzeri gibi
  • 4:31 - 4:34
    tatların varlığı üzerine tartışıyor.
  • 4:34 - 4:36
    İyi bir hikaye duyduğumuz anda
  • 4:36 - 4:40
    o bilgiyi nasıl anladığımızı
    değiştirmek zor olabilir,
  • 4:40 - 4:42
    yeni kanıtlarla karşı karşıya kalsak bile.
  • 4:42 - 4:46
    O zaman bir dahaki sefere
    basit bir çizelge gördüğünüzde
  • 4:46 - 4:50
    veya şaşırtıcı bir anektod okuduğunuzda
    sağlıklı bir şüpheciliği sürdürün
  • 4:50 - 4:55
    çünkü kavram yanılgıları dilinizin
    her bölgesinde acı bir tat bırakabilir.
Title:
İnsanlar neden yanlış bilgilere inanır - Joseph Isaac
Speaker:
Joseph Isaac
Description:

Dersin tamamını görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/why-people-fall-for-misinformation-joseph-isaac

1901'de, David Hänig günümüzde tat haritası olarak bildiğimiz, dili 4 ayrı alana bölen bir çizime öncülük eden araştırmasını yayınladı. Tek bir problem var: Harita yanlış. O zaman bunun gibi kavram yanılgıları nasıl yayılır ve ve uydurma bir olguyu inanılması kolay yapan şey ne? Joseph Isaac yanlış bilgilerin dünyasına dalıyor.

Ders: Joseph Isaac, animasyon: CUB Animasyon
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:57

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.