Uçsuz samanlıkta bir iğne: Yaşanılabilir dünyalar bulmak - Ariel Anbar

Dersin tamamını izlemek için: http://ed.ted.com/lessons/a-needle-in-countless-haystacks-finding-habitable-planets-ariel-anbar

Milyarlarca galaksi ve yıldız arasından Dünya gibi yaşanılabilir dünyaları nasıl buluruz? Bildiğimiz yaşamı desteklemek için ne gerekli? Ariel Anbar diğer gezegenlerde yaşam bulmak için bir kontrol listesi sunuyor.

TED-Ed animasyonu ile Ariel Anbar'ın dersi.

Evren, yaklaşık
100 milyar galaksiyi kapsar.

Bu galaksilerin her biri yaklaşık
100 milyar yıldız kapsar.

Bu yıldızların çoğunun
yörüngesinde gezegenler var.

Peki, bu uçsuz bucaksızlıkta
nasıl yaşam ararız?

Bu, sonu olmayan samanlıkta
iğne aramak gibi.

Araştırmamızı, yaşamı
destekleyeceğini bildiğimiz

gezegenlere odaklamayı isteyebiliriz --

yaşanılabilir dünyalar
dediğimiz gezegenlere.

Böyle gezegenler nasıl görünür?

Bu soruyu yanıtlamak için oraya bakmayız.

Onun yerine kendimize, Dünya'ya bakarız.

Çünkü evrende yaşanılabilir olduğundan
emin olduğumuz tek gezegen o.

Uzaydan Dünya'ya baktığımızda
mavi, sulu bir dünya görürüz.

Yüzeyinin 3/4'ünün okyanuslarla
kaplı olması tesadüf değildir.

Eşsiz kimyasal ve fiziksel
özelliği sebebiyle

su, bildiğimiz kadarıyla
tüm yaşamlar için kesinlikle gereklidir.

Bu yüzden özellikle suyun bol olduğu
diğer dünyalar konusunda heyecanlıyız.

Neyse ki su evrende oldukça yaygın.

Ama yaşamak için suya buz
ya da buhar halinde değil,

sıvı halinde ihtiyacımız var
ve bu daha az yaygın.

Bir gezegenin yüzeyinde sıvı halde
su olması için 3 şey önemlidir:

İlki, yer çekimi kuvvetinin
su moleküllerinin

uzaya uçmadan durmasını
sağlamak için gezegen büyük olmalı.

Örneğin, Mars Dünya'dan küçüktür;
bu yüzden daha az yer çekimi vardır.

Bu, Mars'ın oldukça ince
bir atmosferinin olmasında

ve yüzeyinde okyanus
olmamasında önemli bir sebeptir.

İkincisi, gezegenin atmosfere
ihtiyacı vardır. Neden?

Çünkü atmosfer olmazsa gezegen boşluktadır

ve sıvı haldeki su boşlukta sabit durmaz.

Örneğin, Ay'ın atmosferi yoktur;
bu yüzden Ay'ın yüzeyine biraz su dökersen

ya kaynayıp buhar olur
ya da donar ve katı halde buz olur.

Atmosfer basıncı olmadan
sıvı haldeki su var olamaz.

Üçüncüsü, gezegen yıldızından
yeteri kadar uzakta olmalı.

Çok yakın olursa yüzey sıcaklığı
su kaynama sıcaklığını aşacak

ve okyanuslar buharlaşacaktır.

Çok uzak olursa yüzey sıcaklığı
suyun donma noktasının altında kalacak,

bu da okyanusların buza
dönüşmesine sebep olacaktır.

Çok sıcak ya da çok soğuk.

Bildiğimiz yaşam için
ikisi de elverişli değil.

Suyun sıvı halde kalıp yıldız
çevresinde bir kemer gibi göründüğü

mükemmel bir bölge düşünebilirsiniz.

Bu kemere yaşanabilir bölge diyoruz.

Yani, yaşanılabilir dünyalar
ararken yıldızlarının arasında

yaşanılabilir bölgeler olan
gezegenleri aramak istiyoruz.

Bu bölgeler, Dünya gibi gezegenler
bulmak için en isabetli yerler.

Yaşanılabilir bölgeler, yaşam olan
gezegenlerin araştırılması için

oldukça iyi yerler olmasına rağmen
bazı zorlukları var.

Öncelikle, yalnızca
yaşanılabilir bölgede olması

kesinlikle yaşanılabilir demek değildir.

Güneş sistemimizdeki Venüs
gezegenini düşünelim.

Uzaylı bir astronom olsaydın

Venüs'ün yaşam için oldukça
isabetli olacağını düşünürdün.

Yeterli büyüklükte, atmosferi var
ve Güneş'in yaşanılabilir bölgesinde.

Uzaylı bir astronom Venüs'ü
Dünya'nın ikizi olarak düşünebilir.

Ama Venüs, en azından yüzeyi
açısından yaşanılabilir değil.

Bildiğimiz anlamda
yaşanılabilir değil. Çok sıcak.

Bunun sebebi Venüs atmosferinin

önemli bir sera gazı olan
karbondioksitle dolu olması.

Aslında, atmosferinin tamamı
neredeyse karbondioksit

ve bizimkinden neredeyse
100 kat daha ince.

Sonuç olarak, Venüs'ün sıcaklığı
kurşun eritecek kadar sıcak

ve gezegen kemik kadar kuru.

Yani yeterli büyüklükte
ve yıldızlarından yeterli uzaklıkta olan

gezegenler bulmak yalnızca başlangıç.

Atmosferlerinin oluşumunu da bilmeliyiz.

İkinci zorluk ise Dünya'ya daha yakından
baktığın zaman ortaya çıkar.

Son 30 yılda son derece farklı çevrelerde
yaşayan mikroplar keşfettik.

Ayaklarımızın kilometrelerce altındaki
kayaların çatlaklarında,

okyanus tabanında kaynayan sularda,

termal kaynakların asitli sularında,

başımızın kilometrelerce üstündeki

bulut damlalarında
bu mikropları buluyoruz.

Bu sözde-olağanüstü durumlarda
yaşayan organizmalar nadir değil.

Bazı bilim insanları yer altında
yaşayan mikrop kütlesinin

Dünya'nın yüzeyinde yaşayan canlı
kütlesine eşit olduğunu tahmin ediyor.

Bu yer altı mikroplarının okyanuslara
ya da gün ışığına ihtiyacı yok.

Bu keşifler Dünya gibi gezegenlerin
astro-biyolojik buzdağının

yalnızca görünen kısmı
olabileceğini öne sürüyor.

Mars yüzeyinin altındaki akiferlerde
yaşam devam ediyor olabilir.

Mikroplar Jüpiter'in uydusu Europa
üzerinde gelişiyor olabilir

ve sıvı haldeki okyanus belki de
buzlu kabuğun altında uzanıyordur.

Satürn'ün uydusu Enseladus'un
yüzeyinin altındaki başka bir okyanus,

uzaya püsküren gayzerlerin kaynağı.

Bu gayzerlerden mikrop
yağıyor olabilir mi?

Bunu bulmak için gayzerler
boyunca uçabilir miyiz?

Peki, su dışında başka bir sıvı kullanarak
başaramadığımız yaşam nedir?

Belki de biz alışılmadık ve olağan dışı
bir çevrede yaşayan çılgın yaratıklarız.

Belki de gerçekten yaşanılabilir bölge
o kadar büyüktür ki

bu sonu olmayan samanlıkta
milyarlarca iğne vardır.

Büyük resme bakarsak belki de Dünya

yaşanılabilir birçok dünya
arasında yalnızca biridir.

Öğrenmenin tek yolu gitmek ve keşfetmek.