Teknoloji işitme engelli olmayı nasıl değiştirdi?

''Mutlak sessizlik bağımlılık yapar.'' diyor Rebecca Knill, kendisi biyonik kulaklar yardımıyla duyan bir yazar. Bu eğlenceli, bilgilendirici konuşmasında yardımcı işitme teknolojisini, insanların işitme engelli olmaya hala vermekte olduğu çağ dışı tepkiyi ve herkese kucak açan bir dünya yaratmak için yetilerimize olan kültürel bakışımızı nasıl değiştirebileceğimizi ele alıyor. ''Teknoloji çok yol katetti.'' diyor Knill. ''Zihniyetimizin de ona yetişmesi gerekiyor.''

Benim adım Rebecca ve ben yarı robotum.

(Gülüşmeler)

Daha açık konuşmak gerekirse
kafamın içinde duymamı sağlayan

32 adet bilgisayar çipi var.

Buna biyonik kulak da deniyor.

Star Trek’teki Borgları hatırlarsınız,

hani şu gördükleri her şeyi fetheden
ve sömüren uzaylı robotlar var ya.

İşte o benim.

(Gülüşmeler)

Ama hiç merak etmeyin
teknolojiniz için geldim,

insan ırkını robotlaştırmak için değil.

(Gülüşmeler)

Aslında Star Trek’in
tek bir bölümünü bile izlemedim.

(Gülüşmeler)

Ama bunun bir sebebi var;

ben küçükken
televizyonda altyazı yoktu ki.

İşitme engelli olarak büyüdüm.

Devlet okuluna gittim
ve dudak okumak zorundaydım.

20 yaşıma kadar başka işitme engelli
birisiyle karşılaşmadım.

O zamanlar elektronik aygıtlar
hep ses odaklıydı.

Çalar saatim kız kardeşim Barbara idi,

kendi alarmını kurar

ve beni uyandırmak için
bana doğru bir şeyler fırlatırdı.

(Gülüşmeler)

İşitme cihazlarım aşırı güçlüydü,
bangır bangırdı

ama çoğu insana olduğundan
daha fazla yararları oldu bana.

Onlar sayesinde hem müzik
hem kendi sesimi duyabildim.

Teknolojinin dünyayı insanlaştırabileceği
fikrini hep sevmişimdir.

Eskiden, ses yükseldiğinde
müzik setindeki ışıkların

renginin değişmesini izler

ve kol saatimin bana
sesleri de göstermeye başlamasının

sadece an meselesi olduğunu bilirdim.

İşitmenin beyinde meydana geldiğini
biliyor muydunuz?

Kulağınızda kulak salyangozu
denilen ufak bir organ var

ve tüylü hücreler denilen
almaçlarla kaplı.

Ses kulağınıza ulaştığında

tüylü hücreler beyninize
elektro sinyaller gönderir

ve böylece beyniniz
bu sinyalleri ses olarak tanımlar.

Tüylü hücrelerin hasar görmesi
çok yaygındır.

Akustik travma, yaşlanma ve hastalık
sebepleri arasındadır.

Benim tüylü hücrelerim ise
ben daha doğmadan tahrip olmuş.

Annem bana hamileyken kızamıkçık geçirmiş.

Aşağı yukarı dünyanın %5'i
ileri düzey işitme kaybından muzdarip.

Bunun 2050'ye kadar iki katına çıkıp
900 milyonu aşması

veya her on kişiden birinde
görülmesi bekleniyor.

Yaşlılarda ise her üç kişiden
birinde zaten var.

Biyonik kulak sayesinde

bilgisayar çipleri tüylü hücrelerin
yerini alıyor.

16'lı bir mum boya seti hayal edin

ve o 16 boyayı kullanarak

evrendeki tüm renkleri
yaratmak zorundasınız.

Biyonik kulak da böyle işte.

İki kulak salyangozumda da
16'şar tane elektrot var.

O 16 elektrot beynime

evrendeki tüm sesleri temsilen
sinyaller gönderiyor.

Kafamın içinde ve dışında

ufak bir işlemci, elektromıknatıslar

ve şarjlı bir batarya da dahil olmak üzere

bunu mümkün kılan
elektronik bir sistem var.

Radyo dalgaları
mıknatıslar aracılığıyla sesi iletiyor.

İnsanlar mıknatıs lafını duyunca

biyonik kulakla ilgili sordukları ilk soru

kafamın buzdolabına
yapışıp yapışmadığı oluyor.

(Gülüşmeler)

Hayır yok öyle bir şey.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Sağ olun sağ olun.

(Alkışlar)

Daha önce denedim de ondan biliyorum.

(Gülüşmeler)

Duyan insanlar
işitme engellilerin her zaman

duyma arzusuyla yanıp tutuştuğunu sanıyor,

onlara göre aksi mümkün değil.

Ama hayatımda hiç
duyabiliyor olmayı dilemedim.

Ben sadece kendim gibilerden
oluşan bir topluluğun

parçası olmak istedim.

Diğer herkesin işitme engelli
olmasını istiyordum.

Bence yaşantılarımızı birbirine bağlayan
bu aidiyet hissidir

ve benim yaşamımda bir şeyler eksikti.

Biyonik kulak 80'lerde ilk çıktığında

ameliyat Frankenstein'ın canavarı
korkunçluğundaydı.

2001'e geldiğimizde işlem epey gelişmişti

ama yine de tüm doğal
duyma becerinizi yok ediyordu.

O zamanlar konuşulanı anlama açısından
başarı şansı düşüktü,

en fazla %50'ydi.

Yani başarısız olursa geri dönüş yoktu.

O zamanlar biyonik kulak

işitme engelli kültüründe de
tartışmalı bir konuydu.

Ten rengini değiştirmeye çalışmakla

eşdeğer kabul ediliyordu.

Bir süre erteledim

ama işitme kaybım gittikçe artıyordu

ve işitme cihazları da
artık işe yaramıyordu.

Bu yüzden 2003'te biyonik kulak taktırmak
gibi zor bir karar aldım.

Tek istediğim canımdan bezdiren
bu işitme kaybı döngüsünü kırmaktı,

ameliyatın başarılı olup olmamasının
önemi yoktu

ve zaten olacağını düşünmüyordum.

Tamamen işitme engelli olmadan önce

ki içten içe bunu istiyordum,

denenecek son şeydi benim için.

Mutlak sessizlik bağımlılık yapan bir şey.

İzolasyon tankına girmişliğiniz varsa

ne demek istediğimi biliyorsunuzdur.

Sessizliğin zihin açma gücü var.

Sessizlikte sesleri görebiliyorum.

Sessiz bir müzik videosu izlediğimde

müziği duyabiliyorum.

Sesin yokluğunda

beynim gördüğüm hareketlere göre
boşlukları dolduruyor.

Zihnim seslerin yarattığı
dikkat dağınıklığıyla uğraşmıyor.

Daha yaratıcı düşünmesine imkan sağlıyor.

Biyonik vücut parçalarının olmasının
güzel yanları da yok değil.

Duyabiliyor olmak son derece elverişli

ve istediğimde kapatma tuşuna
basabiliyorum.

(Gülüşmeler)

Duymam gerektiğinde duyuyorum,
onun haricinde duymuyorum.

Biyonik duyular yaşlanmıyor,

gerçi dış kısımları
arada bir değiştirmek gerekiyor.

Gerçekten yarı robot olup

hasarlı parçaları
otomatikman düzeltivermek süper olurdu

ama benim parçalarımı
Advanced Bionics kargoyla yolluyor.

(Gülüşmeler)

Arada kafamın içine

güncelleme de geliyor.

(Gülüşmeler)

Bir AirDrop sayılmaz ama fena değil yani.

(Gülüşmeler)

Biyonik kulak sayesinde

iPod'umdan kafamın içine müzik açıp
kulaklıksız dinleyebiliyorum.

Geçenlerde bir arkadaşımın
uzun ve sıkıcı konserine gittim.

(Gülüşmeler)

Kimseye çaktırmadan konser yerine

üç saat boyunca the Beatles dinledim.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Teknoloji kısa zamanda çok yol katetti.

Bir işitme engelli olarak
yaşadığım en büyük engel

artık fiziki bir engel değil.

İnsanların işitme engelli
olmama verdiği tepki,

daha doğrusu verdikleri çağdışı tepki

-acıma, tepeden bakma, hatta kızgınlık-

çünkü bu durum teknolojinin sağladığı
insani iletişim şansını

silip atıyor.

Bir keresinde seyahate çıktığımda
bir kadınla aynı odada kalıyordum.

Anahtarla kapıyı açamadığı zaman
çaldığını duymadığım için

sinir krizi geçirmişti.

Eğer odada olmasam sorun olmayacaktı,
yedek anahtar bulabilirdi

ama içeride olduğumu gördüğünde
birden küplere bindi.

Sorun artık anahtarla ilgili değildi.

Sorun işitme engelli olmamın,
yaşadığı sıkıntı için

yeterli bir mazeret olmamasıydı.

Ya da mahalle sakinlerinin

sokakta yürürken işaret dili kullanarak

sürpriz yaptıkları
işitme engelli adamla ilgili reklam.

Videoyu bana gönderen herkes
ağladığını söyledi.

Ben de onlara sordum,

''Ya adam işitme engelli olmasaydı?

Ya anadili İspanyolca olsaydı

ve herkes İspanyolca öğrenseydi?

O zaman ağlar mıydın?''

Hepsi de hayır dedi.

İletişim engeli yüzünden ağlamıyorlardı,

adam işitme engelli
olduğu için ağlıyorlardı.

Ama benim bakış açım daha farklı.

Ya o videoda Borglar çıkagelseydi

ve ''İşitme engelli olmak
önemsizdir.'' deselerdi?

Çünkü hep böyle derler değil mi?

Her şey ''önemsizdir.''

Sonra da acıdıklarından
veya kızdıklarından değil,

Borgların sahip olmak istediği,

eşsiz dilsel becerileri de
dahil olmak üzere

ayırt edici biyolojik özellikleri
olduğu için

işitme engelli adamı asimile edip
kendi ırklarına katsalardı?

Öyle bir reklam görmeyi daha çok isterdim.

(Gülüşmeler)

Yetilerimiz hakkında düşünmek insanları
neden bu kadar rahatsız ediyor?

Mark Medoff'un sonradan filme çekilen
bir tiyatro oyunu vardı.

Bilirsiniz belki.

''Başka Tanrı'nın Çocukları''

Bu isim aslında

Alfred Tennyson'un bir şiirinden geliyor

ve benim oyundan ve isimden çıkardığım şey

eksik olarak görünen insanlar

başka küçük bir Tanrı
tarafından yaratılmış

ve bayağı bir varoluş sürdürürken

gerçek Tanrı tarafından yaratılanların
üst sınıf olduğudur.

Çünkü Tanrı hata yapmaz.

İkinci Dünya Savaşı'nda

tahmini olarak 275.000 engelli insan

Hitler'in üstün ırk hayaline
uymadıkları için

toplama kamplarında katledildi.

Hitler 1900'lerin başında

engellilerin zorunlu olarak
kısırlaştırılması kanunu kabul eden

Amerika Birleşik Devletleri'nden
etkilendiğini söyledi.

Bu konuda son kanun
2003'te yürürlükten kaldırılsa da

bu uygulama 30'dan fazla eyalette
70'lere kadar devam etti.

Yani dünya Tennyson'un şiirinden
o kadar da farklı değil.

İnsanlar hakkında yetilerine göre
varsayımda bulunma eğilimi

şu gibi cümlelerle açığa çıkıyor:

''Sen çok özelsin.''
''Ben böyle yaşayamazdım.''

veya ''Tanrı'ya şükür ben böyle değilim.''

İnsanların düşünme şeklini değiştirmek
bir alışkanlıklarını bozdurmak gibi.

Biyonik kulak takılmadan önce
sesli aramaları bırakmıştım

ve e-posta kullanmaya başlamıştım

ama insanlar sesli mesaj bırakmaya
devam ediyordu.

Telefonla bana ulaşamadıkları

ve sesli mesajlarına
geri dönmediğim için üzülüyorlardı.

Durumumu tekrar tekrar anlattım.

Adapte olabilmeleri aylar aldı.

On yıl sonrasına gelirsek

sesli mesajlardan başka kim
nefret ediyor biliyor musunuz?

Y kuşağı.

(Gülüşmeler)

Ne yaptılar biliyor musunuz?

İletişim için mesaj çekmeyi
normalleştirdiler.

Bugünlerde sesli bir mesajı
cevaplamadığınızda

işitme engelli misiniz yoksa
sadece dalgın mısınız kimse umursamıyor.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Y Kuşağı insanların
mesajlaşmaya olan bakışını değiştirdi.

Fabrika ayarlarını sıfırladılar.

Mesajlaşmayı ne kadar sevdiğimi
söylemiş miydim?

Tabii grup sohbetlerini de.

Altı kardeşim var,

hepsi de duyabiliyor

ama onları hiç hor görmüyorum.

(Gülüşmeler)

Hepimiz mesajlaşıyoruz.

Herkesin fiilen kullandığı
bir görsel iletişim yolu olmasının

ne kadar heyecan verici olduğunu
biliyor musunuz?

Teknolojiden faydalanan biri olarak

benim bir görevim var.

Ses bulunan her şey için
görsel bir alternatif istiyorum.

İşitme engelli olabilirim

veya bebeğimin uyanmasını
istemiyor olabilirim.

Fark etmez.

İkisi de eşit derecede geçerli sebepler.

Akıllı tasarımcılar

teknolojiye erişim için
çeşitli yollar sağlıyor

ama bu erişimi ''erişilebilirlik''
adı altında ayrıştırmak

bu imkanları
genel kullanıcı kitlesinden saklamaktır.

İnsanların düşünme şeklini
değiştirmek için

erişilebilir olmaktan fazlasını
yapmamız gerek,

birbirimize bağlı olmalıyız.

Apple son zamanlarda bunu yapmaya başladı.

iPhone'um otomatikman

sesli mesajların
yazılı bir kopyasını gösteriyor.

Ses kayıt tuşunun hemen yanında.

İstesem de bu özelliği kapatamam.

Daha neler var biliyor musunuz?

Netflix'te, Hulu'da, Amazon Prime'da artık

''Duyma engelliler için
altyazı seçeneği'' demiyor.

Altta İngilizce de dahil olmak üzere
birçok dil seçeneğiyle

''altyazı'' ''aç'' veya ''kapat'' diyor.

Teknoloji çok yol katetti.

Zihniyetimizin de ona yetişmesi gerekiyor.

''Direnmek faydasız.''

(Gülüşmeler)

Asimile edildiniz.

(Gülüşmeler)

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)