Return to Video

چۆن کحول مەستت دەکات؟ - جودی گریسڵ

  • 0:07 - 0:12
    ‎ئیسانۆل: ئەم گەردیلەیە، لە گەردیلەی بچوکی
    ‎ کاربۆن درووست کراوە،
  • 0:12 - 0:15
    کە بەرپرسیارە لە بێ ئاگابوون .
  • 0:15 - 0:18
    کە زۆر جاریش بە سادەیی پێی دەوترێت
    کحول،
  • 0:18 - 0:21
    ئیسانۆڵ پێکهاتەیەکی چالاکە لە ناو
    خواردنەوە کحولییەکان.
  • 0:21 - 0:24
    سادەییەکەی یارمەتی دەدات بە ناو
    توێژەکاندا تێپەڕێت
  • 0:24 - 0:26
    پاشان لە بۆشاییە جیاوازەکاندا جێگیر دەبێت،
  • 0:26 - 0:31
    کاریگەریەکی فراوان تر دروست دەکات
    بە بەراورد بە گەردیلەکانی تر.
  • 0:31 - 0:34
    بەم شێوەیە دەبێتە هۆکار بۆ سەرخۆش بوون،
  • 0:34 - 0:39
    و بۆچی بە شێوەیەکی بەرچاو کاریگەری
    جیاوازی لەسەر کەسە جیاوازەکان دەبێت؟
  • 0:39 - 0:40
    بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە،
  • 0:40 - 0:44
    پێویستە چاودێری کحول بکەین کاتێک
    بە نێو لاشە ی مرۆڤدا بڵاو دەبێتەوە.
  • 0:44 - 0:47
    کحول لەسەر گەدە دەنیشێتە پاشان
    لەلایەن خوێنەوە هەڵدەمژرێت
  • 0:47 - 0:51
    بەنێو کرداری هەرسدا،
    بە تایبەت ڕیخۆڵە بچووکەکان.
  • 0:51 - 0:54
    پێکھاتەکانی گەدە کاریگەری لە سەر
    توانای کحول هەیە
  • 0:54 - 0:58
    بۆ ئەوەی بچێتە ناو خوێنەوە لە دوای نان
    خواردن، ماسوولکەی هێنەر بچوکە،
  • 0:58 - 1:01
    گەدە لە ڕیخۆڵە بچووکەکان جیا دەکاتەوە،
    دایدەخات.
  • 1:01 - 1:04
    کەواتە ئاستی کحول کە دەگاتە خوێن
    لە دوای ژەمێکی گەورە
  • 1:04 - 1:09
    لەوانەیە تەنها چارەگێک بێت لە هەمان
    خواردنەوە لەسەر گەدەیەکی بەتاڵەوە.
  • 1:09 - 1:12
    لە خوێنەوە، کحول دەچێتە لای ئەندامەکان،
    بە تایبەتی
  • 1:12 - 1:14
    بۆ ئەو بەشانەی ڕێژەیەکی
    زیاتری خوێنیان تێدایە:
  • 1:14 - 1:17
    جگەر و مێشک.
  • 1:17 - 1:20
    سەرەتا زیان بە جگەر دەگەیەنێت،
    و ئەنزیمەکانی ناو جگەر
  • 1:20 - 1:23
    گەردیلەکانی کحول بە دوو
    هەنگاو تێک دەشکێنرێن.
  • 1:23 - 1:29
    سەرەتا، ئەنزیمی ADH کحول دەگۆڕێت بۆ
    ئەستێڵدیهاید، کە مادەیەکی ژەھراوییە.
  • 1:29 - 1:36
    دواتر، ئەنزیمێکی تر بە ناوی ALDH
    ئەسیتادێلی ژەھراوی دەگۆڕێ بە خوێی بێ ژەھر.
  • 1:36 - 1:40
    لەکاتی سووڕی خوێندا، جگەر بەبەردەوامی
    خۆی لە کحول خاڵی دەکاتەوە —
  • 1:40 - 1:44
    بەڵام ئەم یەکەم پەڕینەوەی لابردن
    دیاری دەکات چەند کحول
  • 1:44 - 1:47
    دەگاتە مێشک و ئەندامەکانی تر.
  • 1:47 - 1:51
    ھەستیاری مێشک بەرپرسیارە لە ھەست، ھۆش،
  • 1:51 - 1:57
    و کاریگەرییە ڕەفتارەکانی کحول —
    ناسراوە بە سەرخۆشبوون.
  • 1:57 - 2:01
    چالاککەری کحولی یەکەمی بەرگریکاری مێشک،
    ‏‎ دەماری گوێزەرەوەی GABA،
  • 2:01 - 2:06
    ‎گازی سەرەکی بڵاودەکاتەوە،
    ‎دەماری گوێزەرەوەی گلوتمەیت.
  • 2:06 - 2:09
    ‎ئەمەش وا دەکات هەستە دەمار
    ‎کەمتر زانیاری بگەیەن،
  • 2:09 - 2:13
    بەکارهێنەر بەم دەرمانانە خاو دەبێتەوە،
    بە خواردنەوەی زیاتر خەوی لێ دەکەوێت،
  • 2:13 - 2:19
    و ڕێگری لە چالاکییەکانی مێشک دەکات
    کە پێویستن بۆ ڕزگاربوون لە ژەھرەکە.
  • 2:19 - 2:22
    هەروەها کحول هاوشێوەی گرووپێکی دەمارەخانە
  • 2:22 - 2:26
    لە ناوەڕاستی مێشکەوە بۆ کاکڵی
    مێشک درێژ دەبێتەوە،
  • 2:26 - 2:28
    ناوچەیەکی گرنگ بۆ وروژاندن.
  • 2:28 - 2:30
    وەکو هەموو دەرمانە ئالودەبووەکان،
  • 2:30 - 2:33
    بەهۆی ئەم کحولەوە دۆپامین دەوروژێت
    لەناو کاکڵی مێشکدا
  • 2:33 - 2:36
    کە خۆشیەیەک بە بەکارهێنەر دەبەخشێت.
  • 2:36 - 2:41
    کهول دەبێتە هۆکار بۆ هەندێک لە
    دەمارەخانەکان وا دەکات ئیندرۆفین دەربدەن.
  • 2:41 - 2:45
    ئیندۆرفین یارمەتیمان دەدەت بۆ هێوربوونەوە
    کاتێک تووشی فشار یا مەترسی دەبین.
  • 2:45 - 2:47
    بەرزی ڕێژەی ئیندۆرفین دەبێتە
    ھۆی مەست بوون
  • 2:47 - 2:51
    پشوودان و خاوبوونەوەش پەیوەندی
    بە بەکارهێنانی کهولەوە هەیە.
  • 2:51 - 2:52
    لە کۆتاییدا،
  • 2:52 - 2:56
    لەکاتێکدا جگەر ئەو کحولە شی دەکاتەوە
    کە مێشک وەری دەگرێت،
  • 2:56 - 2:58
    سەرخۆش بوون نامێنێت.
  • 2:58 - 3:01
    جیاوازیی بەپێی کەسەکان
    لەهەر شوێنێکی ئەم گەشتەدا
  • 3:01 - 3:04
    وادەکات خەڵکی کەمتر یا زیاتر
    سەرخۆش دەربکەون.
  • 3:04 - 3:08
    بۆ نموونە، ژن و پیاوێک کە کێشیان
    هەمان شت و هەمان بڕێش بخۆنەوە
  • 3:08 - 3:13
    لەکاتی ژەمێکی خواردنێکی وەک یەک ھێشتا
    خەستی کهول لە خوێنیاندا جیاوازە،
  • 3:13 - 3:15
    یان BACs.
  • 3:15 - 3:18
    ئەمەش لەبەر ئەوەی
    ئافرەتان خوێنیان کەمترە —
  • 3:18 - 3:20
    ڕێژەی چەوری بە گشتی لە ئافرەتاندا بەرزترە،
  • 3:20 - 3:22
    ئەمەش پێویستی بە ڕێژەی خوێنی کەمترە
    لە ماسوولکە.
  • 3:22 - 3:26
    قەبارەیەکی کەمتری خوێن، هەمان بڕە
    کحولە هەڵدەگرێت،
  • 3:26 - 3:29
    مانای وایە خەستیەکەی
    لە ئافرەتاندا بەرزتر دەبێت.
  • 3:29 - 3:35
    جیاوازی بۆماوەیی لە ئەنزیمەکانی چارەسەری
    کحول لەناو جگەرهەروەها کار دەکاتە سەر BAC.
  • 3:35 - 3:38
    و خواردنەوەیەکی ئاسایی
    بەرهەمهێنانی ئەم ئەنزیمانە زیاد دەکات،
  • 3:38 - 3:40
    و ئارامی دەبەخشێت.
  • 3:40 - 3:44
    لە لایەکی ترەوە، ئەو کەسانەی بۆ
    ماوەیەکی درێژ لەڕادەبەدەر کهول دەخۆنەوە
  • 3:44 - 3:48
    جگەریان زیانی پێ دەگات، کە ئەمەش
    کاریگەریەکی خراپی دەبێت.
  • 3:48 - 3:52
    لە هەمان کاتدا، جیاوازیە بۆماوەییەکان
    لە دۆپامیندا، GABA،
  • 3:52 - 3:55
    و بڵاوبونەوەی ئیندۆرفین لەوانەیە
    مەترسی دروست بکات
  • 3:55 - 3:58
    لەسەر بەکارھێنانی کحول بە ناڕێکی.
  • 3:58 - 4:01
    ئەوانەی بە سروشتی ئیندۆرفینیان کەمە
    یان ئاستی دۆپامین لەوانەیە چارەسەری خۆی
  • 4:01 - 4:03
    لە ڕێگەی خواردنەوەدا بکات.
  • 4:03 - 4:05
    هەندێک کەس مەترسی زیاتریان هەیە
    بە خواردنەوەی زۆر
  • 4:05 - 4:09
    بەھۆیوەڵامی ھەستیاری ئێندۆرفینی
    کە کاریگەری چێژی
  • 4:09 - 4:10
    کحول زیاد دەکات.
  • 4:10 - 4:13
    ئەوانی تر جیاوازییان هەیە لە گواستنەوەی
    ‏ GABA دا
  • 4:13 - 4:17
    وایان لێ دەکات بە تایبەتی هەستیار بن
    بە کاریگەری هێورکەرەوەکانی کهول،
  • 4:17 - 4:21
    مەترسی نەخۆش کەوتنیان بەهۆی
    خواردنەوەی ناڕێکەوە کەم دەکاتەوە.
  • 4:21 - 4:26
    هاوکات، مێشک ڕادێت بە وەرگرتنی
    کھول بە بەردەوامی بە کەمکردنەوە GABA،
  • 4:26 - 4:30
    بڵاوبوونەوەی دۆپامین، و ئیندرۆفین، چالاکی
    گلوتامات باشتردەکات.
  • 4:30 - 4:34
    ئەمە واتا ئەو کەسانەی ڕێژەیەکی گونجاو
    دەخۆنەوە، ھیلاک دەبن، کێشەی خەویان دەبێت،
  • 4:34 - 4:38
    و چێژی کەمتر وەر دەگرن.
  • 4:38 - 4:41
    ئەم گۆڕانکارییە پێکهاتەیی وهاوکێشانە
    دەتوانێت ببێتە ھۆی خواردنەوە بە ناڕێکی
  • 4:41 - 4:45
    کاتێک خواردنەوە ئاسایی دەبێت،
    بەڵام نەخواردنەوە نائاسودەیە،
  • 4:45 - 4:48
    لە دروستبوونی سوڕێکی خراپ.
  • 4:48 - 4:53
    کەواتە هەم ماوەیی و هەم ئەزمونی پێشوو
    کاریگەریان هەیە چۆن کەسێک حەز کھول بکات -
  • 4:53 - 4:56
    واتا ھەندێک کەس لاوازترن لە بەرامبەر
    کھولدا
  • 4:56 - 4:58
    لە چاو کەسانی تردا،
  • 4:58 - 5:03
    و مێژووی خواردنەوەی بەکاربەر کاردەکاتە سەر
    ھەڵسوکەوت و توڕەیی.
Title:
چۆن کحول مەستت دەکات؟ - جودی گریسڵ
Speaker:
جودی گریسڵ
Description:

تەواوی وانەکە لێرە چاو لێبکە: https://ed.ted.com/lessons/how-does-alcohol-make-you-drunk-judy-grisel

ئیسانۆل: ئەم گەردیلەیە، دروست بووە لە کەمتر لە چەند کاربۆنێکی ئەتۆم، کە بەرپرسە لە سەر خۆشبوون. زۆربەی کات ناو دەبرێت بە کحول، ئیسانۆل پێکھاتەیەکی چالاکە لە خواردنەوە کحولیەکاندا. کەوایە چۆن بە تەواوی دەبێتە ھۆی سەرخۆشبوون، و بۆچى کاریگەری دەگۆڕێت بە پێی کەسەکان دەگۆڕێت ؟ جودی گریسڵ ڕێگەی بڵاوبوونەوەی کحول بە نێو لاشەدا دەدۆزێتەوە.

وانە لەلایەن جودی گریسڵ، دەرھێنان ئانتۆن بۆگاتی.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:04

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.