Што е потребно да се лансира телескоп

Пријателот на TED и астроном, Ерика Хамден, го води тимот кој го гради „Фајербол“, телескоп кој виси од огромен балон на самиот раб од вселената и бара индиции за тоа како се создадени ѕвездите. Таа не’ води низ бурното, 10-годишно патување за тоа како идејата за телескопот да се претвори во реалност и покажува како неуспехот е неизбежен кога се поместуваат границите на знаењето.

Јас сум астроном кој гради телескопи.

Градам телескопи затоа што,
под број еден - тие се неверојатни.

Но, под број два

- верувам дека ако сакате да откриете
нешто ново за универзумот,

мора да го гледате универзумот

од друг агол.

Новите технологии во астрономијата -

леќи, фотографски плочи,

па сѐ до вселенски телескопи -

ни овозможија нови начини
за набљудување на универзумот

и директно доведоа до ново поимање

на нашето место во него.

Но тие пронајдоци имаат своја цена.

Потребни беа илјадници луѓе и 44 години

за идејата за вселенскиот телескоп Хабл
да стане реалност.

Потребно е време,

потребно е толерирање на неуспех,

потребни се поединци

кои секој ден одлучуваат
да не се откажат.

Знам колку е тешка таа одлука,
затоа што јас ја живеам.

На работа речиси постојано доживувам
неуспеси, но сепак продолжувам,

затоа што така се градат телескопи.

Помогнав да се создаде телескоп со име

слаб меѓугалактички медиум
црвено насочен емитувачки балон,

што е тешко да се изговори,

па ние го викаме „Фајербол."

И не грижете се, нема да експлодира
на крајот од приказнава.

Работам на Фајербол повеќе од 10 години

и сега го водам тимот
на неверојатни луѓе што го изгради.

Фајербол е создаден за набљудување
на најматните структури што ни се познати:

огромни облаци водороден гас.

Овие облаци се огромни.

Поголеми се од што и да мислите.

Тие се огромни.

Огромни облаци од водород
се движат кон и од галаксиите.

Работам на Фајербол

затоа што сакам
да го сменам погледот за универзумот

од универзум само со светлина од ѕвезди

до онаков каде може да се види
и измери секој атом што постои.

Само тоа сакам да го направам.

(смеа)

Но набљудувањето на некои од тие атоми

е клучно за разбирање зошто
галаксиите изгледаат како што изгледаат.

Сакам да знам

како водородниот гас
влегува во галаксија и создава ѕвезда.

Мојата работа на Фајербол
започна во 2008 г.,

работејќи не на телескопот,
туку на сензорот за светлина,

а тоа е срцето на секој телескоп.

Новиот сензор го развиваше тим при
лабораторијата за млазен погон на НАСА,

на кој јас му се приклучив.

И нашата цел беше да докажеме дека
овој сензор многу добро би функционирал

при пронаоѓање на водороден гас.

Додека работев на ова,

уништив неколку многу,
многу скапи сензори

пред да сфатам дека
машината што ја користев

создава плазма која го прегорува секој
електричен уред што ќе го ставиме внатре.

Употребивме друга машина,
имаше други предизвици,

па потребни беа години да се усоврши.

Но кога тој прв сензор проработе,

беше зачудувачко.

Нашите сензори сега се 10 пати подобри
од претходните верзии

и се ставаат на
сите видови нови телескопи.

Сензорите ќе овозможат нов начин
за набљудување на универзумот.

Па, со готови сензори,

време е за телескоп.

Фајербол е чуден,
што се однесува до телескопите,

затоа што не е во вселена,
а не е ни на земја.

Наместо тоа, истиот виси на кабел
од џиновски балон

и набљудува, во само една вечер,

од 210.000 км во стратосферата,

од самиот раб на вселената.

Делумно затоа што работ на вселената
е поевтин од самата вселена.

(смеа)

Додека го конструиравме,
се јавија уште дефекти:

оштетени огледала,

т.е. изгребани огледала
кои требаше одново да се направат.

Откажа системот за ладење,

па целиот систем мораше
одново да се направи.

Грешки во калибрација, правевме тестови
одново и одново и одново.

Дефекти тогаш кога
најмалку ги очекувавме.

Еднаш ни слета едно слатко,
но налутено бебе сокол

директно на садот за спектографија.

(смеа)

Но, сепак, тоа беше
еден од најдобрите денови

во историјата на проектот.

(смеа)

Навистина го сакав тој сокол.

Штетата од соколот се поправи,
и го подготвивме

за лансирање во август, 2017 г.,

но не успеавме да го лансираме,

поради шестнеделен дожд
во пустината Ново Мексико.

(смеа)

Бевме потиштени,
но пак дојдовме

во август, 2018 г.,
10 година по ред.

И на 22 септември

конечно го лансиравме телескопот.

(аплауз)

Целиот мој живот го вложив
во овој проект,

и сѐ уште не можам
да поверувам дека се оствари.

Имам фотографија која е направена
околу зајдисонце истиот ден.

Се гледа нашиот балон,

како виси Фајербол од него

и речиси полната месечина.

Ја обожавам сликава.

Боже, колку ја сакам.

Но кога ќе ја погледнам,

ми доаѓа да заплачам,

затоа што кога ќе се надуваат,
овие балони се сферични,

а овој не е.

Има форма на солза.

Затоа што има дупка во него.

Понекогаш и балоните се расипуваат.

Фајербол падна
во пустината Ново Мексико,

и не ги добивме бараните податоци.

На крајот од денот,
си помислив:

„Зошто го правам ова?“

И многу размислував
за тоа од тој ден.

И сфатив дека мојата дејност
се состои од работи

кои се кршат и расипуваат.

Работи кои не ги разбираме,
па се расипуваат.

Работи кои ги грешиме првиот пат,

па се расипуваат.

Размислувам за илјадниците луѓе
што го изградија Хабл

и колку неуспеси претрпеле.

Имаше безброј неуспеси,
разочарувачки неуспеси,

дури и кога беше во вселената.

Но ниеден од тие неуспеси
не беа причина за откажување.

Размислувам зошто си ја
сакам работата.

Сакам да знам
што се случува во универзумот.

И вие сакате да го знаете тоа.

Сакам да знам
што се случува со водородот.

Па, сфатив дека откривањето
главно е процес

на пронаоѓање работи
што не функционираат,

а неуспехот е неизбежен кога
се поместуваат границите на знаењето.

И тоа сакам да го правам.

Затоа одлучувам да продолжам.

Нашиот тим ќе постапи онака

како што постапиле сите други пред нас.

Ќе се обидеме повторно,

во 2020.

И можеби звучи како неуспех денес -
и навистина е -

но ќе остане неуспех

само ако се откажам.

Ви благодарам многу.

(аплауз)