Sosyal izolasyon nasıl opioid bağımlılığını körükler

Tourette Sendromu, eroin bağımlılığı ve sosyal medya takıntısının ortak noktası nedir? Beynin striyatum adı verilen bir bölgesinde buluştuklarını söylüyor, sinirbilimci Rachel Wurzman, ve bu kritik keşfin opioid krizine dair anlayışımızı yeniden şekillendirebileceğini. Araştırmasından içgörüler sunan Wurzman, sosyal izolasyonun nasıl tekrar kullanıma ve olası aşırı doz oranlarına katkısı olduğunu gösteriyor ve anlamlı insan bağlarının nasıl olası güçlü bir iyileşme kaynağı sunabileceğini ortaya koyuyor.

Normal olmak ne anlama gelir?

Peki hasta olmak ne anlama gelir?

Yedi yaşında bana Tourette sendromu
tanısı koyulduğundan bu yana

kendime bu soruyu sordum.

Tourette nörolojik bir rahatsızlıktır

ve istek dışı yapılan, tik adı verilen
stereotipik hareketlerle nitelendiriir.

Tikler, benden yana bir bilinçli
farkındalık ya da kasıt olmadan

gerçekleşmeleri bakımından
teknik olarak istemsizdir.

Ancak tikleri nasıl deneyimlediğime
dair komik bir şey var.

İstemsizden çok istem dışı
olduklarını hissediyorum

çünkü omzumu kendim hareket
ettiriyorum gibi hissediyorum,

dışsal bir güç değil.

Ayrıca uyarıcı dürtü adı verilen
bir rahatsız bir his duyuyorum

tik gerçekleşmeden hemen önce

ve özellikle onlara
direnmeye çalıştığımda.

Şimdi, sanıyorum ki çoğunuz
neden bahsettiğimi anlıyorsunuz,

ancak eğer Tourette sendromunuz yoksa,
belki de kavrayamadığınızı düşünüyorsunuz.

Ama bahse varım kavrayabilirsiniz.

Öyleyse, burada küçük bir deney yapalım
ve görelim size benim deneyimimin

nasıl hissettirdiğini
tattırabilecek miyim.

Pekâlâ hazır mısınız?

Göz kırpmayın.

Hayır, sahiden, göz kırpmayın.

Kuru gözler dışında ne hissediyorsunuz?

Hayali bir baskı?

Göz kapaklarında karıncalanma?

Bir ihtiyaç?

Nefesinizi tutuyor musunuz?

(Kahkahalar)

İşte.

(Kahkahalar)

Tiklerim aşağı yukarı böyle hissettiriyor.

Şimdi, tikler ve göz kırpma
nörolojik açıdan aynı değiller

ama anlatmak istediğim, benim uyarıcı
dürtülerimin hissini kavrayabilmek için

Tourette'iniz olmasının gerekmediğidir

çünkü beyniniz size benzer
deneyimler ve hisler verebilir.

Peki, konuşmayı normal olmak
ve hasta olmak nedir sorusundan

çoğumuzun hem normal hem hasta olması
ne anlama gelir sorusuna kaydıralım.

Çünkü sonuç olarak hepimiz insanız

ve beyinlerimiz bir
spektrumda deneyim sunar.

Ve bu insan deneyimleri
spektrumundaki her şey

nihayetinde bir spektrum boyu
farklı durumlar üstlenen

beyin sistemleri tarafından üretilir.

Öyleyse normal olmak ne anlama gelir

ve hasta olmak ne anlama gelir,

hastalık, normallik spektrumunun
uzak bir ucunda yer alıyorsa?

Hem beyinlerin kendilerini nasıl
düzenlediği ve yeniden yapılandırdığı

üzerine çalışan bir araştırmacı olarak

hem de Tourette'li ve alakalı
diğer tanıları olan biri olarak

otokontrolün dürtüsel ve
kompulsif davranış spektrumları

üzerindeki başarısızlığı beni
uzun zamandır etkilemiştir.

Zira kendi bedenim ve davranışlarımla
ilgili deneyimimin büyük çoğunluğu

o haritanın her yerinde bulunuyordu.

Opioid krizinin ön plana
çıktığı bu dönemde

şunu merak etmeye başladım:

Opioid ağrıkesici ve eroin
bağımlılığı gibi bir şeyi

istem dışı davranışlar spektrumunda
nereye yerleştiririz?

Şu an hepimiz opioid krizi ve salgınının
kontrolden çıkmış olduğunu biliyoruz.

Bu ülkede her gün 91 kişi
doz aşımından hayatını kaybediyor.

Ve 2005 ila 2015 yılları arasında

eroinden ölüm sayıları dört kat arttı.

Bağımlılığı nasıl tedavi ettiğimizle
ilgili yürümeyen bir şey var

en azından herkes için.

Şu bir gerçektir ki
bağımlılıktan muzdarip kişiler

özgür iradelerini kaybetmiştir,

uyuşturucu, alkol, yemek

veya ödül sistemini uyaran
diğer davranışlar konusunda.

Bağımlılığın beyin-temelli
bir hastalık durumu olduğu

medikal ve nörolojik bir gerçektir.

Ancak bu hastalığa nasıl baktığımız

ve tabii bağımlılığa gelince
hastalık kavramına nasıl baktığımız

bağımlılıkları olan kişileri nasıl tedavi
ettiğimizde muazzam bir fark yaratır.

Yaptığımız aşağı yukarı her şeyin tamamen
istemli olduğunu düşünmeye meyilliyiz.

Ancak görünen o ki beynin olağan durumu

boştaki bir araçtan çok park
vitesindeki bir araca benziyor.

Tercihimizle yaptığımızı
düşündüklerimizin bir kısmı

aslında freni bırakınca yapmaya programlı

hâle geldiğimiz şeylerdir.

Hiç beyninizin otomatik pilotta çalıştığı
hakkında bir şaka yaptınız mı?

Bilin bakalım?

Muhtemelen öyle çalışıyordu.

Tamam?

Ve beynin otopilotu striyatum
adı verilen bir yapıdadır.

Striyatum duygusal durumu ve
duyusal motor durumu tespit eder

ve geçmişte aynı şartlarda en çok hangi
davranışta bulunduysanız onu tetikler.

Neden bir sinirbilimci
olduğumu biliyor musunuz?

Beni te'tik'leyen şeyi bulmak için.

(Kahkahalar)

Teşekkürler, teşekkürler.

(Kahkahalar)

Yıllardır bunu izleyici karşısında
kullanmak istiyordum.

(Alkışlar)

Üniversitede eğitimimi gelişme
evresinde striyatuma bağlanmayı

düzenleyen genetik
faktörler üzerine aldım.

Evet, o benim daha önceki plakam.

(Kahkahalar)

Bilginiz olsun, hiçbir doktora öğrencisine

tez konuları yazılı bir
plaka almalarını önermiyorum,

tabi eğer gelecek iki yıl deneylerinin
yürümemesine hazırlarsa.

(Kahkahalar)

Ben de sonunda anladım.

Neyse deneylerim striyatumdaki yanlış
bağlantılarla kompülsif davranışların

nasıl bir ilişkisi olduğunu inceliyordu.

Kompülsif yani zoraki olan ve

bilinçli olarak direnemediğimiz
rahatsız dürtüler.

Farelerim kompülsif
davranış geliştirdiğinde

oldukça heyecanlandım.

Yüzlerini ovalıyor ve bunu
durduramıyor gibi görünüyorlardı,

kendilerini yaraladıklarında bile.

Pekâlâ, heyecanlanmak yanlış kelime oldu,

onlar için sahiden de üzüldüm.

Striatumda yanlış bağlantının kanıtı
olan tiklere sahip olduklarını

ve kompülsif olduklarını düşündüm.

Ama ilerleyen testlerde

bu farelerin diğer yabancı farelerle
etkileşimde bulunmaktan ve onları

tanımaktan kaçındıkları ortaya çıktı.

Bu durum olağandışı ve beklenmedikti.

Sonuçlar kesin olarak kompülsif-spektrum
rahatsızlıklarında etkili olan striatumun

aynı zamanda insan sosyal
bağlarıyla ve bağlanma becerimiz --

insan sosyal bağları değil ama bağlanma
becerimizle de ilişkili olduğunu gösterdi.

Bunun üzerine ben de sosyal nörobilim

adında bir alanda yoğunlaştım.

Bu daha yeni, disiplinlerarası bir alan

ve burada striatumu yalnızca farelerdeki
sosyal anomalilere değil

aynı zamanda insanlardakine de
bağlayan çalışmalar buldum.

Görünen o ki striyatumdaki
sosyal nörokimya

büyük ihtimalle daha önce
duyduğunuz şeylerle ilişkili.

Örneğin oksitosin gibi,

bu hormon sarılmayı huzur verici kılar.

Ama aynı zamanda opioid reseptörlerinde
bir sinyal gönderimini işaret eder.

Beyninizde doğal olarak
oluşan opioidler vardır,

ve bunlar sosyal süreçlerle
derinden ilişkilidir.

Opioid reseptörlerini bloke
eden naloksonla yapılan deneyler

bize opioid-reseptörü sinyallerinin
sosyal etkileşim için ne kadar vazgeçilmez

olduğunu göstermiştir.

İnsanlara verildiğinde nalokson --
Narcan'ın bir bileşendir,

opioid dozaşımlarını tersine
çevirir ve hayat kurtarır.

Ancak sağlıklı insanlara verildiğinde

onların halihazırda
tanıdıkları ve önemsedikleri

insanlara karşı bağlı hissetme
kabiliyetlerini etkiledi.

Yani, opioid reseptörü bağlantısına
sahip olmamakla ilgili bir şey

sosyal etkileşimin sağladığı ödülü
hissetmemizi güçleştiriyor.

Eldeki zamanı göz önüne alarak

bazı bilimsel detayları es geçtim

ancak özetle, şuradayız;

Sosyal bağlantısızlığın opioid
reseptörleri üzerinden etkileri,

bağımlılık yapan uyuşturucuların etkileri

ve anormal sinir iletiminin
istemsiz hareketler

ve kompülsif davranışlar üzerinde etkileri

hepsi striyatumda birleşiyor.

Ve striyatumla içindeki
opioid sinyalleşmesinin

yalnızlıkla derinden ilişkilendirilmiştir.

Opioid reseptörlerimizde yeterli
sinyalleşme olmadığında, önemsediğimiz

sevdiğimiz ve bizi seven insanlarla
dolu bir odada bile yalnız hissedebiliriz.

Chicago Üniversitesi'nden Dr. Cacioppo
gibi sosyal sinirbilimciler

yalnızlığın çok tehlikeli
olduğunu keşfettiler

ve insanları spektrumlar dolusu fiziksel
ve ruhsal hastalıklara yatkınlaştırdığını.

Şunun gibi düşünün:
en aç olduğunuz zaman

neredeyse her yiyeceğin tadı
muhteşem gelir, değil mi?

Benzer şekilde, yalnızlık da
beyinde bir açlık yaratır

ve bu ödül sistemimizi nörokimyasal
olarak aşırı duyarlı hâle getirir.

Ve sosyal izolasyon bu doğal olarak oluşan
opioidlerle diğer sosyal sinirileticilerin

reseptörleri üzerinden striyatumu ödül
ve keyif sinyali veren şeylere karşı

aşırı derecede fazla tepki verecek
bir hâle getirir.

Ve bu aşırı duyarlılık durumunda

beynimiz derin bir
tatminsizliğin sinyallerini verir.

Huzursuz, fevri ve dürtüsel
bir hâle geliriz.

İşte aşağı yukarı o zaman Cadılar Bayramı
çikolatası kasesini benden uzakta,

odanın öbür ucunda tutmanızı istiyorum,
yoksa hepsini yerim.

Yaparım bunu.

Ve bu da sosyal bağlantısızlığı bu kadar
tehlikeli yapan başka bir şeyi öne çıkarır

Eğer sosyal bağlantı
kurma kabiliyetimiz yoksa

sosyal nörokimyamızın tekrar dengelenmesi
için öylesine açızdır ki

yardımı herhangi bir
yerden almaya yatkınızdır.

Ve bu herhangi bir yer opioid ağrı
kesiciler veya eroin ise,

sosyal ödül sistemimiz için bu
güdümlü bir füze gibi olacaktır.

Günümüz dünyasında insanların kolayca
bağımlı olması şaşırtıcı bir şey midir?

Sosyal izolasyon --

afedersiniz --

tekrarlamaya sebep olur.

Araştırmalar göstermiştir ki
tekrarlamadan kaçınabilen insanlar

daha geniş ve karşılıklı
sosyal ilişkilere sahiptir

ve bu ilişkilerde
birbirlerine yardımcı olabilirler.

Bu insanların bağlanmasına imkân tanır.

Öyleyse --

eğer gerçek bağ kurabilme
kabiliyetimiz yoksa

toplumumuz da gittikçe bu
gerçek bağ kurabilme kabiliyetinden

ve aşkın ve bizden üstün şeyleri
deneyimleyebilmekten mahrum kalır.

Önceden bu aşkınlığı

ailemize ve toplumumuza ait
olmak hissinden alırdık.

Ama her yerde toplumlar değişiyor.

Ve bu sosyal ve ekonomik çözünme
bunu gittikçe zor hale getiriyor.

Şunu öne süren tek kişi ben değilim;

ülkede ekonomik olarak en
çok sıkıntı yaşayan, insanların

hayatlarının anlamı konusunda
oldukça kimsesiz hissettiği bölgeler

aynı zamanda

opioidlerin harap ettiği
toplulukların bulunduğu bölgelerdir.

Sosyal izolasyonun beynin
ödül sistemi üzerinde

bu gidişatı tam anlamıyla acı
verici kılacak bir etkisi vardır.

Belki de bu acı, bu yalnızlık,

bu umutsuzluktur

bir çoğumuzu ne bulursak
onunla bağlanmaya iten şey.

Örneğin yemeğe.

Veya elimizdeki elektronik cihazlara.

Ve bir çok insan için de eroin ya da
fetanil gibi uyuşturuculara.

Aşırı doz kullanıp sonra Narcan ile
hayata döndürülen birini tanıyorum,

en çok ölmesine izin
verilmediği için öfkeliydi.

Bir an bunun nasıl hissettirdiğini, bu
noktada bir umutsuzluğu düşünün, tamam mı?

Ancak striyatum aynı zamanda
bir umut kaynağıdır da.

Çünkü insanları nasıl geri döndüreceğimiz
konusunda bize bir ipucu verir.

Hatırlayın, striyatum bizim otopilotumuz,
ve alışkanlıklarla davranışları yönetiyor

ve bu otopilotu yeniden bağlamak,
programlamak mümkün,

ama bu nöroplastisiteyi içerir.

Nöroplastisite, beyinlerin kendilerini

yeniden programlama ve bağlantı
oluşturma kabiliyetidir,

bu sayede yeni şeyler öğrenebiliriz.

Plastisiteye dair klasik deyişi
belki duymuşsunuzdur:

birlikte ateşlenen nöronlar,
birlikte bağlanır.

Değil mi?

Bu yüzden, kompülsif davranışları yerine
sosyal olarak birleştirici davranışlar

gerçekleştirmemiz gerek
yalnız kaldığımızda

ya da uyuşturucumuzu hatırladığımızda.

Nöronları ateşleyen tekrarlanmış
deneyimlere ihtiyacımız var

ki striyatum ihtiyacımız olan
nöroplastisiteyi yaşayabilsin,

ve böylece "git eroin bul" diyen
otopilotu devredışı bırakabilsin.

Sosyal sinirbilim, bağımlılık
ve kompülsif-spektrum rahatsızlıklarının

striyatumda birleşmesi

striyatuma sadece kompülsif dürtülere

karşı sağlıklı tepkiler
öğretmenin yetmediğini göstermektedir.

Sosyal dürtülerin, uyuşturucu temelli
kompülsif davranışları değiştirmesi gerek

çünkü sosyal ödül sistemimizi nörokimyasal
olarak tekrar dengelememiz gerek.

Bu olmadığı sürece

bir açlık durumunda
takılıp kalmış olacağız.

Uyuşturucu kullanmakla birlikte
ne yapmaya devam edersek edelim.

İnanıyorum ki opioid krizinin çözümü

sosyal ve psikospiritüel
müdahalelerin nasıl

sosyal ve uyuşturucu-temelli
ödüllendirmeleri işleyen devreler için

nöroteknolojiler olarak işleyebildiğini
keşfetmekten geçmektedir.

Bir olasılık ise insanların psikospiritüel
pratikler yoluyla tedavi konusunda

ortak çıkar üzerinde
birbirleriyle bağlanmaları için

ölçeklenebilir araçlar yaratıp

bunlarla çalışmaktır.

Böyle bir psikospiritüel pratik
her şeyi içerebilir;

gezici müzik gruplarının büyük
hayranları olarak bir araya gelmek

veya paylaşılan zafiyet ve kişisel gelişim
deneyimlerini içeren parkur etkinlikleri

veya daha bilindik şeyler, mesela
yoga terapi toplantıları,

ya da daha geleneksel spiritüel deneyim
kavrayışlarına odaklanan toplanmalar.

Ancak her ne olursa olsun,

bunun striyatumdaki

sosyal bağlantıların işlenmesinde rol alan

siniriletici sistemlerin tamamını
etkinleştirmesi gerek.

Sosyal medya bunun için
yeterli derinliği veremez.

Sosyal medya bizi
karşılaştırmaya teşvik ettiği kadar

paylaşmaya teşvik etmiyor.

Buradaki fark, biriyle yüzeysel bir
havadan sudan konuşma yapmak ile

gerçek, derinden bağlı ve göz teması olan
bir şekilde sohbet etmek arasındaki fark.

Ayrıca yaftalama da bizi
ayrı tutan şeylerden biri.

Bizi hasta bıraktığı yönünde
birçok bulgu mevcut.

Ve yafta çoğu zaman bağımlılar için diğer
bağımlılarla bağlantıyı daha güvenli kılar

Ancak sosyal bağları yeniden kurmayı
merkez alan terapi grupları

çeşitli ruhsal sağlık sorunları için çözüm
arayan insanları içinde bulundurabilir.

Vurgulamak istediğim nokta şu; sorunlu
olan şeyin etrafında bağlandığımızda

insanlar olarak bağlanırız.

Kendimizi bağlantısızlığın acısına
karşı tepkimiz olan

kompülsif olarak kendimize zarar verme
eyleminden kurtarırız.

Nöropsikiyatrik hastalıkları, bizi insan
yapan şeyin bir parçası olan

olguların bir spektrumu olarak düşünürsek

kendine zarar verme ile boğuşan insanların
yabancılıklarını gidermiş oluruz.

Yaftalama ve önyargıyı gidermiş oluruz,

doktorlar, hastalar
ve bakıcılar arasında olan.

Normal olmak ve hasta
olmak nedir sorusunu

tekrar insan durumu spektrumuna
yerleştirmiş oluruz.

İşte bu spektrumdur
hepimizin bağlanabileceği

ve birlikte insan olmaya dair
mücadelelerimiz için çare arayabileceği.

Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

(Alkışlar)