Return to Video

Etçil bitkilerin vahşi dünyası - Kenny Coogan

  • 0:08 - 0:09
    Henüz bilmiyorlar
  • 0:09 - 0:16
    ama bu altı yaratığın her biri
    hiç alışılmadık bir ölümü tatmak üzereler.
  • 0:16 - 0:17
    Teker teker,
  • 0:17 - 0:20
    etobur bir bitkinin dikkat cezbeden,
    yırtıcı hareketlerine aldanıp
  • 0:20 - 0:23
    ona yem olacaklar.
  • 0:23 - 0:26
    Dünyada 600'den fazla bitki türü
  • 0:26 - 0:31
    gün ışığı, su ve topraktan oluşan
    beslenmelerini
  • 0:31 - 0:36
    böcek, mikrop ve hatta
    kurbağa ve sıçanlarla destekliyor.
  • 0:36 - 0:40
    Bilim insanları gezegenimizde,
    bitkilerde etçilliğin ayrı ayrı
  • 0:40 - 0:43
    en az altı kez evrildiğine inanıyor
  • 0:43 - 0:46
    ve bu et kemirme adaptasyonunun
  • 0:46 - 0:49
    bitkiler için önemli faydaları olduğu
    önermesini yapıyorlar.
  • 0:49 - 0:53
    Etçil bitkiler yüksek asitli topraklara
    sahip yerlerde yetişme eğilimindeler
  • 0:53 - 0:59
    ki bu topraklar nitrojen, fosfor, potasyum
    gibi önemli besleyicilerden yoksun.
  • 0:59 - 1:02
    Bu çetin koşullarda,
  • 1:02 - 1:06
    avlarını kendine çekip, onlara tuzak kurup
    onları bir de sindirebilen bitkiler,
  • 1:06 - 1:11
    besinleri için toprağa ihtiyaç duyanlara
    göre avantaja sahipler.
  • 1:11 - 1:13
    Sürahi bitkilerinin ortama hakim olduğu
  • 1:13 - 1:16
    bu misafirperver olmayan
    bataklığı ele alalım.
  • 1:16 - 1:19
    Sürahinin canlı renkleri
    ve çekici kokularına kanan sinek
  • 1:19 - 1:23
    yaklaşır ve onun nektarını içer.
  • 1:23 - 1:28
    Ancak bu sürahi bitkisinin nektarında
    koniin adı verilen bir içerik vardır,
  • 1:28 - 1:31
    böcekler için güçlü bir uyuşturucu.
  • 1:31 - 1:33
    Koniin etki ettikçe
  • 1:33 - 1:37
    sinek uyuşur, tökezler ve huniden aşağıya,
  • 1:37 - 1:40
    tabandaki bir sıvı havuzu içine düşer
  • 1:40 - 1:42
    ve orada boğulur.
  • 1:42 - 1:46
    Sıvıdaki enzim ve bakteriler
    yavaşça sineğin bedenini
  • 1:46 - 1:52
    sürahi bitkisinin yapraklarıyla
    sindireceği mikroskobik parçalara ayırır.
  • 1:52 - 1:53
    Bazen de
  • 1:53 - 1:58
    sürahi bitkisinin ölümcül hunisine
    daha büyük avlar düşer.
  • 1:58 - 2:02
    İkinci kurban, yapışkan güneş gülü ile
    karşı karşıyadır.
  • 2:02 - 2:08
    Güneş gülünün küçük yapraklarında
    zamk denen yapışkan bir salgı vardır.
  • 2:08 - 2:11
    Karınca süratle
    bu yapışkan maddede hapis kalır.
  • 2:11 - 2:15
    Bir yandan kurtulmaya çalıştıkça
    enzimler vücudunu sindirmeye başlar.
  • 2:15 - 2:19
    Özel kollar hareketini algılayıp
  • 2:19 - 2:22
    etrafını sarar
    ve boğucu bir kavramayla sıkar.
  • 2:22 - 2:23
    Karınca boğulduğunda,
  • 2:23 - 2:26
    ki bu bir saatten az sürebilir,
  • 2:26 - 2:30
    kollar bir sonraki kurbana
    tuzak kurmak için yeniden açılır.
  • 2:30 - 2:32
    İkisi gitti, dördü kaldı.
  • 2:32 - 2:35
    Sıradaki hedef, kendi sonuna
  • 2:35 - 2:38
    yer altındaki tirbuşon bitkisinin
    buklelerinde ulaşır.
  • 2:38 - 2:42
    Yemek aramak için,
    küçük bir yarıktan köklere girer.
  • 2:42 - 2:47
    Ancak içeride, o karmakarışık labirentte
    çabucak yolunu kaybeder.
  • 2:47 - 2:51
    Kıvırcık kıllardan oluşan bu orman
    onun kaçmasını engelleyip
  • 2:51 - 2:56
    et sindiren enzimlerin olduğu
    ölümcül derecede düşük oksijen seviyeli
  • 2:56 - 3:00
    merkezi bölmeye yönlendirir.
  • 3:00 - 3:02
    Yakındaki bir göletin
    bulanık derinliklerinde
  • 3:02 - 3:07
    bir iribaş farkında olmadan
    etçil bitkilerin en hızlısı olan
  • 3:07 - 3:10
    çanakotunun yoluna doğru yüzer.
  • 3:10 - 3:13
    Çanakotunu tetiğine basar
  • 3:13 - 3:14
    ve milisaniyeler içinde
  • 3:14 - 3:18
    tuzak kapısı açılır
    ve iribaş içeri çekilir.
  • 3:18 - 3:20
    Yarısı içeride yarısı dışarıda
  • 3:20 - 3:23
    tuzağa kapılmış olan iribaş
    kendini kurtarmaya çalışır
  • 3:23 - 3:27
    ancak o esnada vücudunun
    içeride kalan kısmı sindirilmektedir.
  • 3:27 - 3:29
    Birkaç saat içerisinde acı kıvranışları
  • 3:29 - 3:32
    her seferinde kendisini
    daha da derine götürecek şekilde
  • 3:32 - 3:34
    tuzağı defalarca yeniden başlatır
  • 3:34 - 3:38
    ve parça parça canlı hâlde sindirilir.
  • 3:38 - 3:42
    Bu sırada, bu böcek
    mis kokulunektardan büyülenmektedir.
  • 3:42 - 3:45
    Koku onu daha da yakına çeker
  • 3:45 - 3:50
    ta ki dünyanın en kötü şöhretli
    etçil bitkinin yapraklarına konana dek.
  • 3:50 - 3:54
    O konuş, yaprak yüzeyindeki
    küçük tüyleri harekete geçirir
  • 3:54 - 3:59
    ve sinekkapanın çenesi kapanır.
  • 3:59 - 4:02
    Dikenli uçlar birbirine kenetlenip
    böceğin kaderini mühürler.
  • 4:02 - 4:03
    Bir kez kapandı mı
  • 4:03 - 4:09
    artık yapraklar böceğin yumuşak dokusunu
    sindiren harici bir mide gibi davranır.
  • 4:09 - 4:11
    Birkaç gün sonra tekrar açıldıklarında
  • 4:11 - 4:15
    böcekten geriye sadece
    dış iskeletinin kuru kabuğu kalır.
  • 4:15 - 4:19
    Ayakta kalan son yaratık bir mayıs sineği.
  • 4:19 - 4:22
    Bataklık bitkisine yaklaşırken
  • 4:22 - 4:27
    bitkinin yapışkan topağı üstünde
    sallanan çiçeğine yönelir.
  • 4:27 - 4:33
    Taç yapraklara konup nektarı içer
    ve sağ salim bir şekilde tekrar uçar.
  • 4:33 - 4:38
    Bu uzun çiçek saplar belirli böcekleri
    etoburun tuzağından uzakta tutar --
  • 4:38 - 4:42
    polenlerini yayanlarla, yemeği
    birbirinden ayırmak için bir yöntem.
  • 4:42 - 4:47
    Mayıs sineği uzun ve bereketli
    bir hayata sürmek için vızıldarken --
  • 4:47 - 4:48
    ah.
Title:
Etçil bitkilerin vahşi dünyası - Kenny Coogan
Speaker:
Kenny Coogan
Description:

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/the-wild-world-of-flesh-eating-plants-kenny-coogan

Dünyada güneş ışığı, su ve topraktan oluşan beslenmelerini böcek, kurbağa ve hatta sıçanlar ile destekleyen 600'den fazla bitki türü vardır. Sinek, kurbağa yavrusu ve böcekler, etçil bitkilerin etkileyici ve vahşi hilelerine kanıp yem olurlar. Etçil bitkiler tam olarak nedir ve avlarını nasıl kaparlar? Kenny Coogan bu et yiyen hilebazların dünyasına dalıyor.

Dersi veren Kenny Coogan, yöneten Lisa LaBracio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:50

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.